آقای دکتر تاجیک لطفا برای ما درباره تحقیقات جدیدی که در زمینه پیوند کلیه انجام داده اید توضیح فرمایید.
بنده در زمینه ایمونوژنتیک و پیوند کلیه مشغول کار هستم . یعنی تغییرات ژن هایی که بر روی پاسخ ایمنی دخیل هستد و می توانند تفاوت های پاسخ به ایمنی در افراد نسبت به عوامل بیماری زا و یا حتی در شرایط پیوند را ایجاد کنند را مورد بررسی قرار داده ام. ژن هایی را که تا به حال بر روی آن کار نشده بود و فراوانی تنوع های آنها مشخص نشده بود را مشخص کردم و آن را با سایر جمعیت ها مورد مقایسه قرار دادم و به نتایج خوبی هم رسیده ام.
پس زدن پیوند کلیه یکی از مشکلاتی است که شاید بعد از دو یا سه بار پیوند هم در برخی بیماران دیده می شود. علت چیست؟چه کار می توان کرد؟
بسیاری از محققان پژوهش هایی را انجام می دهند تا بتوانند بقای پیوند را بالا ببرند و از رد پیوند جلوگیری کنند بنده هم مقداری روی فاکتورهای ژنتیکی که می تواند این پدیده را تحت تاثیر قرار دهد و مشابه سازی هایی که بین دهنده و گیرنده می تواند وجود داشته باشد کار کرده ام اما متاسفانه چیدمان پیوند کلیه در کشور ما به گونه ای است که انتخاب دهنده وجود ندارد. یعنی افراد یک نفر دهنده را پیدا و او را به بیمارستان معرفی می کنند، پولی خود شخص و پولی نیز از طرف دولت به آن فرد داده می شود و عملیات پیوند کلیه صورت می گیرد.
در ایران عمده منابع پیوند کلیه از دهنده های زنده غیر خویشاوند است یعنی از مرگ مغزی و غیره درصد خیلی کمی پیوند صورت می گیرد لذا عملا انتخابی وجود ندارد در صورتی که در اکثر کشورهای پیشرفته، مراکز ساماندهی پیوند را تاسیس کرده اند تا افرادی که مایلند عضو خود را اهدا کنند و یا به فروش برسانند با مراجعه به این مراکز، یک سری ژن ها و محصولات آن ژن ها برای آنها تعیین می شود و حداکثر سازگاری ها بین دهنده و گیرنده اعمال می شود تا پیوند مثمر ثمر باشد و طول عمر پیوند افزایش یابد.
از زمان فارغ التحصیلی، علاقه زیادی داشتم که در این زمینه کار کنم اما عملا در کشور ما ایجاد چنین رویه ای امکان پذیر نشد و شاید الان ضرورت دارد با توجه به پیشرفت های 15 سال اخیر، به آن سمت حرکت کنیم و مراکز ساماندهی پیوند مشابه کشورهای پیشرفته ایجاد کنیم تا حداکثر تشابه را بین دهنده و گیرنده ایجاد کنند و از پس زدن پیوند حداکثر جلوگیری شود .
نقش ژن ها در این میان چیست؟
در برخی از ژن ها، برخی تنوع ها می تواند به بهتر شدن پیوند کمک کند اما همه اینها در سطح تحقیق باقی مانده و در کشور پروتکل های مناسب و در حد روز شکل نگرفته است.
فرد گیرنده پیوند چه مراقبت هایی را باید انجام دهد؟
در پیوند، به دنبال راهکار هایی هستیم که فرد گیرنده پیوند، حداکثر استفاده را از عضو پیوندی ببرد و حداکثر ضررها را از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی که باید مداوم استفاده کند، داشته باشد. باید تعادلی در این شرایط ایجاد کرد که فرد دچار عفونت نشود چون وقتی برای بقای عضو پیوندی، سیستم ایمنی فرد را سرکوب می کنیم ، فرد آماده هدف قرار گرفتن عفونت ها و حتی برخی بدخیمی ها در بدنش می شود.
متاسفانه در این زمینه ها عملا پیشرفت چندانی نداریم و بیماران پیوندی بعد از پیوند، آنچنان که باید سیستم ایمنی شان چک شود و سطح مناسبی از سرکوب ایمنی درآنها ایجاد شود ، نداریم و اینها می طلبد که مجدد مورد بحث و بررسی قرار گیرد. البته تحقیقاتی در این زمینه ها داریم اما پروتکل هایی که به صورت رایج در بخش ها اجرا شود وجود ندارد.
ایراد کار کجاست؟
این موارد یک سری تجهیزات، خدمات و وسایلی را می طلبد که دو طرفه است . یعنی هم بیمار باید مراقبت لازم را داشته باشد و روند درمان را دنبال کند، اما عملا می بینیم که این کار انجام نمی شود. مثلا یک بیمار پیوندی فقط سطح داروی او چک می شود اما دیده می شود با آن سطح دارو، دیده می شود که به عفونت و یا مشکلات کبدی و کلیوی دچار می شوند که این موضوع باعث می شود با وجود این همه هزینه( یک نفر یک کلیه از دست می دهد تا یک نفر یک کلیه به دست آورد )اما چون مراقبت های خوبی به طور مستمر انجام نمی شود که برخی از آن ایرادش متوجه مراکز پیوند و عدم توجه بیمه گرها به هزینه های آن است با رد پیوند مواجه شویم.
گاها افرادی که پیوند را می گیرند از قشر ضعیف جامعه هستند. پرداخت هزینه های عمل پیوند از یک سو و هزینه های جانبی مراقبت های درمانی همه اینها دست به دست هم می دهد تا معیارها رعایت نشود.
فاصله علمی ایران با کشورهای پیشرفته در زمینه پیوند کلیه چقدر است؟
در حال حاضر کشورهای زیادی مشغول تحقیق بر روی پیوند کلیه هستند و نتایج این تحقیقات هم در بسیاری از موارد بسیار مثبت و کارگشا بوده است. در ایران نیز بر روی این مقوله بسیار کار شده اما وارد شدن به تحقیقات گسترده تر در زمینه پیوند نیاز به صرف هزینه های بیشتری دارد که بعضا این هزینه ها تامین نمی شود .
پایان مطلب/