آقای دکتر لطفا برای ما درباره درمان بیماری هایی که هم اکنون به کمک سلول های بنیادی به قطعیت رسیده و در پژوهشگاه رویان انجام می شود توضیح بفرمایید.

پژوهشگاه رویان برای درمان بیماران به کمک سلول های بنیادی در سه زمینه به نتایج قطعی رسیده و هم اکنون در حال انجام مراحل مختلف برای خدمات رسانی عمومی به مردم  و از طرفی هم درحال رایزنی با بیمه ها برای تحت پوشش بردن این خدمات درمانی هستیم.

یکی از این پروژه ها، "کشت غضروف" است . در کندگی غضروف که هم در جوانان و هم بزرگسالان به خصوص در زانو پیش می آید، بعد از نمونه برداری به کمک آرتروسکوپی  از آن منطقه، عضروف را کشت می دهیم سپس  در محلی که آسیب دیدگی ممکن است دو یا سه سانت باشد، غضروف بازسازی شده را جای گذاری می کنیم. این کار در آلمان از حدود 5 سال پیش به طور جدی شروع شده و حدود 5 هزار نفر نیز درمان شده اند. تا دو سال پیش هم، نمونه ها را از ایران به آلمان می فرستادیم و در آن زمان حدود 14 میلیون تومان کشت غضروف در آلمان هزینه داشت اما اکنون در رویان با یک و نیم یا دو میلیون تومان می توان می توان این کار را انجام داد.

به این صورت که پزشک آرتروسکوپیک که با این مشکلات در بیماران رو به رو شده، بعد از تماس با رویان، نمونه را ارسال و بر آن اساس کشت داده می شود و بر اساس میزان آسیب دیدگی اقدامات درمانی روی آن انجام می شود.

برای درمان آرتروز هم در رویان کاری انجام شده است؟

بله. دومین پروژه ای که هم اکنون برای بیماران به صورت عمومی انجام می شود سلول درمانی بیماران مبتلا به آرتروز است.

در حقیقت تزریق سلول در دو گروه شروع شد و سلول های مزانشیم از لگن بیمار و از مغز استخوان برداشته و سپس در محیط مناسب، سلول های پیش ساز غضروف و مزانشیم جدا شدند. بعد از کشت سلول و بعد از آنکه تعداد سلول ها به حدود بالای 15 میلیون در آزمایشگاه رسید، داخل زانو تزریق شدند.

چون محیط داخل زانو غضروفی است، این سلول ها می توانند در مناطقی از غضروف که خراب است و به صورت آرتروز درآمده (نه به صورت کندگی) بنشینند و بازسازی انجام دهند .

این کار مرحله تحقیقاتی را گذرانده و به دنبال این هستیم که ضمن اجرایی شدن، بیمه نیز آن را تحت پوشش قرار دهد تا بار مالی کمتری متوجه بیمار شود.

بر اساس بررسی های انجام شده ، حدود 70 درصد کسانی که تزریق شده اند نتیجه مثبت گرفته اند. بیماران آرتروزی که در حال درد و در حال پیش روی به سمت تعویض مفصل هستند اگر بتوانیم به شانس حدود 70 درصد بهبود برسانیم ، یک تزریق معمولی بسیار بهتر از اعمال جراحی، تعویض مفصل و ... است.

آیا کشور دیگری هم این کار را انجام می دهد؟

در آمریکا نیز شرکتی همگام با ما در حال راه اندازی سلول درمانی برای درمان آرتروز است .

هزینه درمان آرتروز به این روش چقدر است؟

فعلا در مرحله قیمت گذاری قرار نگرفته است اما طبق برآورد انجام شده، حدود دو میلیون خرج کشت سلول است که با توجه به کارهای انجام گرفته در رویان، در حال پیگیری برای تحت بیمه بردن آن هستیم چون تعویض غضروف و عمل جراحی دردساز است .

برای عدم جوش خوردگی ها نیز کاری می توان کرد؟

کار سومی که در رویان انجام شده و به نتیجه هم رسیده، بحث سوار شدن سلول هایی هست که روی گرافت های استخوانی به کار می روند و در عدم جوش خوردگی ها و آسیب دیدگی های استخوانی مناسب است.
در اعمال جراحی یکی از مشکلات ارتوپدها این است که به اندازه کافی گرافت نداشته باشند و از خود بیمارهم نتوان برداشت لذا نیاز به گرافت مصنوعی است که این گرافت های مصنوعی یا به صورت TCP  است و یا گرافت هایی است که از بانک استخوان (Bone Bank)  استفاده می شود. مجموعه این دو گرافت سلول زنده ندارد اگرچه مواردی برای تحریک دارد.  کاری که ما انجام داده ایم چه در گرافت های اهدایی و چه آنهایی که برای استخوان مصنوعی هستند با توجه به اینکه علاقه مندیم که بتوانیم سلول را تقویت کنیم و منطقه را برای جوش خوردن تحریک کنیم، از سلول های بنیادی کمک می گیریم.

مثلا گرافت هایی که پزشکان ارتوپد، از بانک استخوان یا گرافت های مصنوعی که برای رفع مشکلات کمر یا برای آسیب دیدگی های وسیع استخوانی می خواهند استفاده کنند، در اختیار ما قرار می دهند و ما از لگن شخص بیمار سلول مزانشیم استخراج و سوار گرافت می کنیم. یعنی یک گرافت مسلح شده به بیمار می دهیم که غالبا تاثیری در جوش خوردن می تواند داشته باشد.

  PRP چه تاثیری در بهبود شرایط بیماران مبتلا به آرتروز دارد؟ آیا آن را تایید می کنید؟

 در PRP که به تازگی وارد سیستم درمانی شده، اصولا پلاسمای غنی از پلاکت خود بیمار را به  منطقه ای که پلاکت خونی فراوانی دارد تزریق می کنند. در گذشته دیده می شد که حتی از خون خود بیمار می گرفتند و بعد از پردازش، سرم آن را تزریق می کردند. پیرامون نتایج آن، مقالات زیادی منتشر شده، پژوهشگاه رویان هم بر اساس نتایج مقالات ارائه شده، کارهای زیادی کرده و در حال بررسی موثر بودن آن است.

در حال حاضرپروپزال این برنامه درمانی تهیه شده و رویان درحال انتخاب 300 بیمار آرتروزی است تا علاوه بر کارهای تحقیقاتی که در دنیا انجام شده، باز هم تحقیق کند و بعد از مشخص شدن نتایج آن، به کار بالینی عمومی بپردازد. این کار در جاهای مختلف دنیا در حال انجام است اما ما آن را نه رد و نه تایید می کنیم. الان به صورت کلی در برخی مناطق در کشور نیز PRP انجام می شود اما رویان به عنوان کار تحقیقاتی به آن نگاه می کند و بعد از مدتی که نتایج آن مشخص شود آن را به طور فراگیر شروع می کند.

بیماران انتخابی چه شرایطی دارند؟

یک سری قوانین برای انتخاب بیمارانی که قرار است با PRP درمان شوند وجود دارد. مثلا انحراف زانوی شدید ، مینیسک جدی یا پارگی رباط نداشته باشند و علاوه بر آن به بیماری های همراه خاصی نیز مبتلا نباشند.

براساس تحقیقات و علاماتی که مشخص می شود برخی بیماران را وارد تحقیق می کنیم و شاید مجبور شویم برخی بیماران را از تحقیق خارج کنیم.

تفاوت PRP با سلول درمانی چیست؟

در سلول درمانی، سلول را تزریق میکنیم و بازسازی غضروف را شاهد هستیم. در PRP این اتفاق رخ نمی دهد بلکه PRP پلاسمای غنی از پلاکت است و یک سری فاکتورهایی دارد که آنها می تواند تا حدودی برخی از فاکتورهای دیگر را در داخل مفصل تحریک کند و مقداری بهبود حاصل شود و در زمان مناسب تاثیر بگذارد . این دو تفاوت بسیار زیادی با هم دارند.

اهمیت PRP در این است که دوره های انتظار شبیه سلول درمانی نداریم. در این روش بعداز گرفتن خون بیمار (از خون محیطی )، نمونه خون درسانتریفیوژ گذاشته می شود و پس از جداسازی سلول ها، تزریق انجام می شود.

از نظر در دسترس بودن نیز،  PRP راحت تر است اما نکته ای که باید به آن توجه شود و مردم هم باید به آن دقت کنند این است که به راحتی فعلا نمی توان آن را تایید کرد.

PRP یک مجموعه کار است. این مجموعه باید توسط مراکز دانشگاهی و علمی مورد بررسی قرار گیرد و بعد از مدتی براساس نتایج حاصل شده، مجوز استفاده آن داده شود.

در حال حاضر PRP به طور گسترده ای در کشور در حال تبلیغ و استفاده است!مشکل ساز نمی شود؟

بله همین طور است. مشکلی که PRP در ایران دارد چه در بحث زیبایی چه ارتوپدی و غیره این است که بسیار پخش شده و بسیاری از اماکن آن را با انواع قیمت ها و انواع وسایل انجام می دهند و گاها دیده می شود در مواردی که بیمار نیازی به PRP ندارد، یا حتی زمان PRP گذشته تزریق انجام می شود که این باعث می شود اصل کار PRP و کاربرد آن در بیماران زیر سوال برود.

وزارت بهداشت باید مراکز تحقیقاتی و دانشگاه های مختلف را مجبور کند تا این کار را مورد بررسی قرار دهند و بعد از مشخص شدن اینکه در کدام بیماری ها مناسب است، قوانینی را برای استفاده از آن تهیه کند تا این اقدامات درمانی جدید اصل کار را دچار مشکل نکنند.

نگرانی که راجع به تومورزایی سلول های بنیادی وجود دارد در PRP هم هست ؟

برای سلول درمانی آرتروز، نکته ای که  وجود دارد این است که سلول ها را از خود بیمار می گیریم و بعد از کشت به وی تزریق می کنیم . شاید در برخی کشورهای اروپای شرقی مثل اوکراین از سلول های افراد دیگر یا جنین یا بندناف برای تزریق استفاده کنند اما در اینجا از خود بیمار گرفته و به خودش تزریق می کنیم لذا کاملا برای بیمار قابل شناسایی است و هیچ موردی از تومورزایی دیده نشده است.

کشت این سلول ها هم با آخرین استاندارهای بین المللی مطابقت دارد و در محیط های خاص کشت ، حتی اگر یک سلول دچار مشکل شود، آن را شناسایی و از سیستم خارج می کنند.

سلامت سلول چون از خود بیمار گرفته می شود تایید شده است  و طی این سال ها هم مشکلی نداشته ایم و همین طور در مباحث سلول درمانی که در کل دنیا انجام می شود، هنگامی که از خود بیمار سلول گرفته می شود وبه خودش تزریق می شود، هیچ آماری درباره اینکه سلول سرطانی شده باشد نداریم.

سلول درمانی کاملا در این قصه سلامت کامل خود را دارد.

اهمیت PRP فقط در این است که دسترسی به آن راحت است اما ارزش آن در نهایت در تحقیقاتی هم که شده، حدود شش ماهه و یک ساله بوده و دوباره بیمار به وضعیت قبل از تزریق در آرتروز برگشته است. PRP تسکین موقت به بیمار میدهد.

PRP بیماران مبتلا به آرتروز در رویان از چه زمانی آغاز می شود؟

بر اساس پروپزال تهیه شده، احتمالا شهریور ماه مبحث تزریق PRP را در رویان شروع و بعد از شش ماه نتایج آن را اعلام می کنیم تا در صورت ارزیابی مثبت، به طور گسترده و فراگیر اجرا شود.

پایان مطلب/