دکتر ناصر اقدمی رييس مركز سلول درماني پژوهشگاه رويان جهاد دانشگاهي درگفتگو با"بنیان" درباره چگونگی انجام طرح سلول درمانی بیماران قلبی گفت: بیماری قلبی ، یکی از موضوعاتی است که بر اساس شدت و وسعت بیماری مورد توجه پژوهشگران و محققان رویان قرار گرفته است. اگر بخواهیم تقسیم بندی بیماران قلبی را از نظر سلول درمانی بیان کنیم، یک بخش مربوط به سکته های حاد است که طی چند ماه اخیر اتفاق افتاده باشد و بخش دیگر مربوط به نارسایی قلبی است که می تواند در زمینه ایسکمی یا دیگر بیماری های قلبی که طی چند ماه اخیر اتفاق افتاده اند باشد. بخش سوم نیز مربوط به بیماری های دریچه و گرفتگی های دریچه است.
دکتر اقدمی افزود: اساس کار را از همان اول روی شایعترین موارد یعنی سکته قلبی که شیوع بالایی داشت و در نهایت در 20 درصد موارد علی رغم درمان، منجر به نارسایی قلبی می شود قرار دادیم و بر روی این بیماری و پیشگیری از نارسایی قلبی متمرکز شدیم. براساس قوانین و مقررات پزشکی و مطالعات و تحقیقات بعد از آنکه به ما اثبات شد استفاده از این سلول ها در بیماران مشکل خاصی ندارد و درمان کننده است، مطالعه فاز یک و دو و همین طور مطالعه فاز 3 را شروع کردیم .
سلامت تزریق سلول های بنیادی به بیماران قلبی تایید شد
وی با بیان اینکه مطالعه فاز 1 و 2 بیشتر سلامت و عدم مشکل زایی سلول های تزریقی را مورد توجه قرار داده است گفت: در کنار آن ، اثر بخشی را نیز مورد توجه قرار دادیم. سلول مورد نظر ما ، یک سلول با شاخص CD133 بود. مطالعه حیوانی و سلولی آن نشان داد که این سلول ها می توانند پیش ساز سلول های عروق باشند و اگر بعد از سکته بتوانیم از آنها استفاده کنیم در کنار خون رسانی مجددی که توسط جراحی و یا مداخله گرها می توان داشت، خون رسانی و ساخت مویرگ های جدید نیز افزایش می یابد و دریچه قلب به طرف نارسایی که معمولا بعد از سکته ایجاد می شود، نمی رود.
به گفته دکتر اقدمی، از سال 83 این مطالعه طراحی شد و هدف این بود که روی 27 بیمار، 9 نفر به عنوان کنترل و 18 مورد نیز سلول درمانی بررسی انجام شود و اولا عارضه تزریق سلول و ثانیا درمان کنندگی آن بررسی شود.
وی اضافه کرد: این مطالعه، یک مطالعه باز بود و بیمار، پزشک و کسانی که سلول را دریافت نمی کردند از روند درمان مطلع بودند. براساس استاندارهای موجود، نزدیک به 100-120 سی سی از مغز استخوان بیمارانی که قرار بود تحت سلول درمانی قرار گیرند ، گرفته شد و سلول های CD133 را جدا کردیم. حین عمل جراجی که قلب بیمار باز شده بود، در اطراف ناحیه ای که دچار سکته شده بود این سلول ها تزریق شد تا روند آن بررسی شود.
افزایش کیفیت زندگی با تزریق سلول بنیادی
اقدمی در ادامه با بیان اینکه این مطالعه در همان مرحله اول نشان داد که می تواند کیفیت زندگی را در بیماران افزایش دهد تصریح کرد : عملکرد قلب نیز تاحدودی بهبود یافت. در این مطالعه به مدت 5 سال بیماران مورد پیگیری قرار گرفتند وهر دو مطالعه منتشرشده است.
وی درباره نتایج این طرح تحقیقاتی گفت: حتی بعد از 5 سال هیچ عارضه خاصی برای بیمار مشاهده نشد و تا اندازه ای مرگ و میر در گروه کنترل بیشتر و در گروه درمان شده به کمک سلول های بنیادی کاهش داشت.
رییس مرکز سلول درمانی رویان تاکید کرد: اساس این مطالعه در کنار اثربخشی، سلامت و بی عارضه بودن سلول های مورد نظر بود که هم در مدت شش ماهه و هم در 5 ساله ثابت شد . تزریق این سلول ها وقتی از خود بیمار گرفته می شود، مشکلی برای او ایجاد نمی کند.
تزریق سلول های تک هسته ای به بیماران قلبی موثرتر است
وی در ادامه افزود: مطالعه دیگری که بسیار بزرگتر بود را طراحی کردیم. در این مرحله هدف ما این بود که بررسی کنیم آیا تزریق سلول ها برای بیمار در مطالعات بزرگ عملکرد و اثربخشی خود را دارد یا خیر . در این مرحله بیماران به سه دسته تقسیم شدند. گروه کنترل، گروهی که CD133 را دریافت می کرد و گروهی نیز کلیه سلول های مغز استخوان را می گرفت ( بدون اینکه CD133 جدا شود) که هزینه ها هم کاهش داشت . امیدوار بودیم از هر گروه حدود 25-30 بیمار را وارد طرح کنیم و بعد از مطالعه یک ساله یا حتی دو ساله این گزارش را تهیه و منتشر کنیم.
اقدمی با بیان اینکه اخیرا این مطالعه با نزدیک به 73 بیمار انجام شده و این 73 بیمار به صورت کاملا تصادفی در سه گروه کنترل، گروه تک هسته ای و گروه CD133 قرار گرفته اند خاطر نشان کرد: آنالیزهای اولیه نشان می دهد که حتی بعد از 18 ماه، سلول درمانی می تواند برون ده قلبی را افزایش دهد و شاخص های زنده بودن بافتی را و همین طور می تواند کیفیت زندگی را در این بیماران نسبت به گروه کنترل افزایش دهد.
وی ادامه داد: گروه های تک هسته ای و گروه های CD133 وقتی مورد مقایسه قرار گرفتند نشان داده شد که گروه CD133 اثر بهتری را نسبت به گروه تک هسته ای داشته است. با توجه به هزینه ها، پزشکان هم ترجیح می دهند سلول های تک هسته ای را تزریق کنند اما اگر کسی بخواهد نتایج بهتری را داشته باشد و هزینه هم برای او مهم نباشد می تواند از سلول های CD133 استفاده کند.
بیماران قلبی حاد، بهبود بیشتری داشتند
به گفته دکتر اقدمی، میزان اثربخشی سلول درمانی در مریضی که دچار سکته قلبی حاد شده و بیشتر از سه ماه از سکته او نگذشته، این سلولها بهتر توانسته است میزان پیشرفت نارسایی را کاهش دهد اما قطعا قلب را به حالت اولیه خود بر نمی گرداند. در این روش درمانی فقط خون رسانی را بهبود می بخشیم و روی عضله قلب تمرکز نمی کنیم.
وی با بیان اینکه در جراحی، عروق بزرگ درمان و ترمیم می شوند ولی برای مویرگ ها کاری نمی شود اضافه کرد: این کار، مکملی است برای اینکه مویرگ ها را هم ترمیم کنیم تا خون را به بافت آسیب دیده برساند و خون رسانی خوبی داشته باشیم.
اقدمی اضافه کرد: این تحقیق براساس جنسیت اثربخشی متفاوتی نداشته و سن بیماران نیز بین 40 تا 65 سال بود که تفاوت عمده ای مشاهده نشد اما براساس شدت بیماری فرق داشت. کسانی که بیماری حادتری داشتند، جواب بهتری گرفتند.
8 مرکز درمانی رویان را در سلول درمانی بیماران قلبی یاری دادند
دکتر اقدمی درخصوص عمومی شدن این طرح برای درمان بیماران قلبی گفت: اگر بتوانیم با مدارک موجود، از وزارت بهداشت مجوزهای لازم را دریافت کنیم ، وارد بازاریابی این روش درمانی خواهیم شد و در مراکز موجود توسعه خواهد یافت.
وی افزود: مرکز قلب تهران، مرکز قلب شهید رجایی، مرکز قلب بقیه الله، بیمارستان لواسانی، مسیح دانشوری و بیمارستان رضوی مشهد بیمارستان هایی بودند که این مطالعه چند مرکزی را در آن انجام دادیم.
اقدمی گفت: نزدیک به 8 مرکز این پروژه تحقیقاتی را با همکاری هم انجام داده اند به این صورت که بیمار در این مراکز وارد و بستری می شد و ما سلول را تهیه و به آنها تزریق می کردیم.
وی درباره هزینه های درمان بیماران قلبی به کمک سلول درمانی گفت: هزینه تحقیقات با هزینه درمان متفاوت است. در تحقیقات چون باید عکس ، آنژیو و اکوهای متعددی از بیمار گرفته شود هزینه ها بسیار بالاتر از هزینه ایست که در درمان وجود دارد. در بیمارانی که بخواهند این کار را به صورت تک هسته ای انجام دهند تزریق حدود 2 تا 3 میلیون تومان است و کسانی که بخواهند CD133 را بگیرند با توجه به قیمت کیت ها، شاید حدود 10 یا 11 میلیون هزینه داشته باشد. هزینه های درمان درایران در مقایسه با سایر کشورها بسیار کمتر است مثلا آلمان حدود 30 تا 50 هزار دلار است.
تزریق سلول های بنیادی به بیماران کبدی
رییس مرکز سلول درمانی رویان درباره دیگر طرح های درحال اجرا در این مرکز گفت: مطالعه کبد هنوز در حال انجام است. این یک مطالعه بسیار بزرگ است که 30 تا 40 بیمار را درآن وارد می کنیم . نمونه گیری اخیرا تمام و همه تزریق ها انجام شده است. زمان پیگیری اثربخشی آن بر روی بیماران یک ساله است .
وی اشاره کرد که سلول های تک هسته ای ، CD133 و سلول های مزانشیم را به بیماران تزریق شده است.
اقدمی هدف از این طرح را تاخیر انداختن زمان پیوند عنوان کرد و گفـت : این روش بیشتر پلی است برای کسانی که قرار است پیوند شوند و می تواند پیوند را به تاخیر اندازد. از این روش انتظار نداریم که بهبود کبد را داشته باشیم بلکه فقط زمان دریافت پیوند را طولانی تر می کنیم.
بی اختیاری ادرار قابل درمان است
اقدمی به طرح تحقیقاتی درمان بی اختیاری ادار نیز اشاره کرد و گفت: این مطالعه نیز درحال اجراست و بیمارانی که دچار بی اختیاری ادارای هستند چون دریچه ای که ادرار را کنترل می کند ضعیف و جنس آن از عضله است، به نظر می رسد اگر بیوپسی از عضله گرفته و سلول های بنیادی را به آن محل تزریق کنیم دوام دریچه را افزایش می دهد و مانع بی اختیاری می شود که در حین خنده یا استرس باعث خارج شدن ادرار می شود . این مطالعه در سطح جهانی انجام شده و بسیار بزرگ بود اما ما با 20 بیمار آن را شروع کرده ایم و هنوز نمونه گیری تمام نشده است. شاید یک سال طول بکشد تا نتایج آن مشخص شود.
پایان مطلب/