بیماریهای مادرزادی قلب، نقایص ساختمانی یا عملکردی قلب است که در هنگام تکامل جنین یا در هنگام تولد به وجود می آید. 1 درصد نوزادانی که به دنیا می آیند دارای مشکلات قلبی هستند که به دو دسته کلی تقسیم می شوند. دسته اول بیمارانی هستند که بیماری آن ها همراه با کبودی و سیاهی است و دسته دوم بدون کبودی یا در حقیقت بدون نشانه هستند. خوشبختانه بسیاری از این بیماری ها خفیف بوده و ممکن است برای بیمار مشکل عمده ای ایجاد نکند و زندگی اش را به خطر نیندازد و نیازی به درمان نداشته باشد. اما برخی از آن ها می تواند باعث مشکلاتی در زندگی کودک شود و حتی رشد او را متوقف کرده و او را مستعد عفونت های ریوی کند. بسیاری از این بیماری ها، درمان طبی دارد و نیازی به جراحی برای آن ها نیست و اگر به موقع تشخیص داده شود 95 درصد قابل درمان است.

برای این که بیماری های قلبی مادرزادی کاهش یابد ابتدا باید از ازدواج های فامیلی جلوگیری کرد چون ممکن است ژن معیوبی در خانواده ها باشد که با ازدواج فامیلی فعال شده و یک بیماری مادرزادی قلبی را ایجاد کند. همچنین خانم ها باید قبل از ازدواج علیه بیماری سرخجه واکسینه شوند چرا که 35 درصد نوزادانی که مادرشان علیه این بیماری واکسینه نشده اند به بیماری مادرزادی قلبی مبتلا خواهند شد. علاوه بر این مادران دارای بیماری هایی مانند دیابت باید در حین بارداری تحت نظر پزشک قرار بگیرند. مادران باید بیشتر در ۳ ماهه اول حاملگی مراقب خود باشند چون قلب نوزاد در این زمان در حال شکل گیری است. همچنین باید از مصرف داروهای غیرضروری در ۳ ماهه اول حاملگی اجتناب کنند و اگر مجبور به استفاده از دارو هستند، حتما با پزشک خود مشورت کنند .

بستگی دارد که متخصصان اطفال تا چه حد با بیماری های قلبی آشنا باشند و چقدر دقیق قلب نوزاد را معاینه کنند. یکی از توصیه هایی که بسیار بر آن تاکید می شود این است که هر نوزادی که به دنیا می آید قبل از ترخیص از بیمارستان و طی دو روز از او پالسوکسیمتری  بگیرند و اگر در این مدت عدد اشباع اکسیژنش کمتر از 85 درصد بود به پزشک متخصص قلب ارجاع داده شود تا معاینه شود و علتش مشخص گردد. همچنین معاینه دقیق قلب به پزشک در تشخیص ناهنجاری های قلبی کمک می کند . متاسفانه در این سن نوزادان در زمان معاینه گریه می کنند و پزشک متوجه صدای قلب نمی شود . به همین دلیل توصیه می شود متخصصان اطفال در طول سه ماه اول زندگی نوزاد ، یک بار قلب او را  در حالت خواب معاینه کنند . این کار به بهتر تشخیص دادن این بیماری ها کمک شایانی می کند. 

متاسفانه برای درمان بسیاری از بیماری های قلبی که شدید هم هستند زمان زیادی وجود ندارد و در 2 یا 3 هفته اول یا 6-3  ماه اول زندگی باید نوزاد تحت جراحی قرار بگیرد .

بیماری قلبی مادرزادی به نوعی مولتی فکتوریال است یعنی عوامل چندگانه ای در آن دخیل است. یکی از این عوامل تغذیه مادر و مکمل هایی است که او در حین بارداری می گیرد. از میان مکمل ها ، اسید فولیک نقش بسیار پر رنگی دارد که متاسفانه بسیاری از مادران بدون آگاهی از فواید آن ، این مکمل را حذف می کنند. همچنین تماس مادر با مواد شیمیایی از جمله مواد خشکشویی، تینر، رنگ مو و حتی استون می تواند در ابتلای جنین به بیماری قلبی نقش داشته باشد . اشعه ای که در محیط وجود دارد ، زمینه های ارثی و عوامل دیگری می تواند زمینه ساز ابتلا به بیماری های قلبی مادرزادی باشد. از این رو خانم باردار در صورت دارا بودن هر یک از این ریز فاکتورها، باید متخصص زنان را آگاه کند تا در طول حاملگی همه این عوامل بررسی شوند. 

خوشبختانه در ایران دسترسی به همه درمان های نوین وجود دارد اما به خاطر تعرفه های پایین رشته های جراحی قلب و اطفال در بخش دولتی، تعداد کمی از متخصصان این رشته تمایل به همکاری در زمینه جراحی قلب اطفال را دارند . تعرفه های جراحی در بخش خصوصی هم بسیار بالاست و در بسیاری موارد خارج از دسترس بیمار است. اما از لحاظ علم پزشکی در کشورمان هیچ کمبودی نداریم و در مواردی پیشرو هستیم.

- سلول درمانی بیماری های قلبی در چه مرحله ای است؟

سلول درمانی بیماری های قلبی هنوز در مرحله ابتدایی و تحقیقاتی بوده و هنوز عمومی نشده است . تعدادی از همکاران ما هم در بیمارستان مرکز طبی کودکان بر روی ضعف عضله قلب کودکان و درمان آن کارهایی را انجام و طرح های تحقیقاتی را ارائه داده اند که آن ها هم در مرحله تحقیقاتی است و امیدواریم هر چه زودتر این طرح ها عمومی شوند.

پایان مطلب/