روش PGD یک روش بسیار سخت و گرانقیمت است و در این روش با توجه به این که برای انتخاب جنسیت مورد نظر باید تعدادی از سلولها را حذف کرد برای زوجینی که دارای مشکلات ناباروری هستند به هیچ عنوان مورد استفاده قرار نمیگیرد.
در تعریف ناباروری این گونه آمده است: هر گاه با وجود تلاش برای بارداری و داشتن مقاربت کافی در عرض یک سال در یک زوج (بدون استفاده از روش جلوگیری) زن باردار نشود، به آن ها زوج نابارور می گویند. در این میان، تبعات زندگی شهری، افزایش سن ازدواج، تغییر الگو و سبک تغذیه مردم، بیماری ها و عفونت ها، نداشتن آموزش های قبل از ازدواج و... باعث شده است که به باور اغلب متخصصان، میزان باروری در زوجین کاهش یابد. طبق آمارگیری هایی که بین 17 هزار زوج ایران در سراسر کشور انجام گرفت، مشخص شد که حدود 20 در صد زوجین ایرانی نابارورند که این میزان، از میانگین جهانی بالاتر است. اما بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، شیوع ناباروری در کل دنیا 12 تا 15 درصد گزارش شده است که این آمار در کشوری مانند انگلیس هفت درصد و در کشوهای آفریقایی 30 درصد است. هر چند تلاش های محققان تاکنون به درمان قطعی این نارسایی منجر نشده است، اما امروزه افتخارات پژوهشگران ایرانی در زمینه درمان ناباروری حیرت جهانیان را برانگیخته است؛ به طور که ایران هم اکنون در ردیف کشورهای برتر در درمان ناباروری قرار دارد.
IVF چیست؟
از جمله رایج ترین روش های درمان ناباروری، لقاح آزمایشگاهی یا IVF است. IVF مخفف لغت های انگلیسی "باروری در درون بدن انسان" است. لقاح مصنوعی یا لقاح در لوله آزمایش، یک شیوه پزشکی است که در آن سلول های تخمک را در شرایط آزمایشگاهی با اسپرم، بارور می کنند و یک یا چند سلول تخم به دست آمده را پس از گذشت چند مرحله تقسیم سلولی، در رحم قرار می دهند تا به تدریج روند رشد جنین ادامه پیدا کند.
لقاح مصنوعی به روش های مختلفی انجام می شود و میزان موفقیت آن به عوامل مختلفی وابسته است که در این بین، سن والدین و میزان سلامت آنها، در تولید مثل حائز اهمیت است. درآغاز، تولید مثل آزمایشگاهی با مباحث و انتقادهای بسیاری روبرو شد؛ اما به مروز زمان این روش به یکی از روش های مفید و کارآمد در درمان نازایی بسیاری از زوج ها در جهان مبدل شد. روش های مورد استفاده در IVF کم کم بهبود یافته و فناوری های جدید در آن به کار رفت؛ تلاشی که به افزایش باروری های ناشی از IVF منجر شد. اولین مورد موفقیت آمیز لقاح آزمایشگاهی در انسان که به تولد یک نوزاد انجامید، توسط پروفسور"رابرت ادواردز" در سال 1978 در انگلیس صورت پذیرفت. پروفسور"رابرت ادواردز" که از او به عنوان پدر علم جنین شناسی یاد می شود توانست جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۱۰ در زمینه درمان ناباروری به روش IVF(لقاح خارج رحمی) را به خود اختصاص دهد. تاکنون بیش از پنج میلیون کودک با روش ابداعی این دانشمند متولد شده اند و هر ساله نیز ۳۵۰ هزار کودک با این روش پا به عرصه حیات می گذارند.
IVM؛ جدیدترین شیوه درمانی ناباروری
درمان های ناباروری رو به پیشرفت هستند و از این رو دست یابی به هر روش جدید در درمان این معضل می تواند گره از مشکل زوج های زیادی در سراسر جهان بگشاید. در این میان IVM به معنای بلوغ تخمک در آزمایشگاه، جدیدترین شیوه درمانی ناباروری به شمار می رود. در این روش تخمک نابالغ را از مادر می گیرند و در شرایط ویژه آزمایشگاهی در زمانی بین 36 تا 48 ساعت آن را بالغ می کنند. سپس این تخمک در شرایط آزمایشگاهی و با استفاده از شیوه های تلقیح مصنوعی با اسپرم لقاح می یابد و سلول تخم حاصل 2 تا 5 روز پس از لقاح با استفاده از شیوه میکروانجکشن داخل رحم مادر قرار می گیرد.
تفاوت این روش با شیوه معمولIVF، استفاده از تخمک نابالغ مادر و بالغ سازی آن در شرایط آزمایشگاهی است و از مزایای این شیوه جدید این است که در تکنینک IVF از تخمک بالغ مادر استفاده می شود و این در حالی است که در هر سیکل عادی بیش ازیک تخمک بالغ وجود ندارد، بنابراین برای بالابردن شانس باروری باید با استفاده از دارو و تحریک تخمدان ها تعداد تخمک ها را افزایش دهیم که به هر حال ممکن است با عوارض جانبی دارو ها مواجه شویم. اما در شیوه جدید چون از تخمک های نابالغ استفاده می شود و در حالت عادی تعداد زیادی از آنها در هر سیکل ماهانه خانم ها تولید می شود لذا بدون تحریک تخمدان و یا با استفاده از کمترین دز دارو، نتیجه مطلوب حاصل خواهد شد و عوارض جانبی به حداقل ممکن می رسد.
مزیت دیگر این روش برای افرادی است که به منظور کمک به زوج های نابارور، تخمک اهدا می کنند و روش IVM که عوارض جانبی بسیار کمی دارد موجب تشویق افراد برای اهدای تخمک می شود. همچنین این تکنیک برای بعضی از بیماران خاص نیز استفاده می شود چرا که گاهی اوقات برخی از بیماران توام با مشکل ناباروری، بیماری دیگری دارند که به واسطه این بیماری، روش های هورمونی بارداری برای آنها توصیه نمی شود. در این موارد هم IVM که بدون داروهای هورمونی و یا با مقدار بسیار کمی از این داروها موجبات دستیابی متخصصان به تخمک مادر را فراهم می آورد، کمک شایانی به این بیماران می شود.
قدمتIVM به حدود 10 سال پیش بازمی گردد و استرالیا اولین کشوری است که روی این شیوه درمانی کارکرده است. بر پایه اطلاعات حاصله، در کل دنیا حدود 700 مورد تلاش برای باروری با کمک شیوه IVM انجام شده است، اما مسلما تمام این موارد منجر به تولد کودک زنده نشده است و بسیاری از این تلاش ها در سطح تحقیقات آزمایشگاهی باقی مانده است. به هر حال درصد موفقیت روش های کمک باروری محدود است و در مورد IVM که یک روش جدید محسوب می شود طبیعی است که تمام تلاش ها با موفقیت همراه نباشد.
چگونه جنسیت فرزندمان را خودمان انتخاب کنیم ؟
در بیشتر خانواده هایی که تازه تشکیل زندگی دادهاند بین زن و مرد بر سر جنس فرزند اختلاف نظر وجود دارد؛ عده ای طرفدار دختر و عده ای دوستدار پسر هستند، شاید هم برای بعضی اشخاص چندان تفاوتی نداشته باشد چون هنوز صاحب هیچ کدام نیستند! در قدیم چون به نیروی کار مرد بیشتر از زن نیاز بود، اگر خانوادهای صاحب فرزند پسر نبود برای رسیدن به این نعمت شاید تعداد افراد خانواده به بالاتر از هشت نفر هم می رسید تا سرانجام یکی از آنها پسر شود.
این میشد که آمار فرزندان یک خانواده بسیار بالا میرفت، همچنین خیلی از خانوادهها به خاطر این موضوع دچار فروپاشی میشدند و این به عنوان یک معضل، بسیاری از خانوادهها را رنج میداد. اما امروزه با استفاده از دانش پزشکی، زیست شناسی (بیولوژی) و علم تغذیه، شما میتوانید جنسیت فرزندتان را خودتان انتخاب کنید.
انواع راههای انتخاب جنسیت قبل از لقاح و تشکیل نطفه
مردان کلا دو نوع گامت تولید میکنند، یکی گامت ایکس دار (x) و دیگری گامت ایگرگ دار (y)، تفاوت این دو گامت در کروموزوم شماره 23 آنها است، زنها نیز کلا یک نوع گامت تولید میکنند و آن نیز فقط کرومزوم شماره 23 x شکل را دارد، اگر که گامت ایکس دار مرد با تخمک ایکس دار زن لقاح کند، فرزند دختر خواهد شد و اگر که گامت ایگرگ دار مرد با تخمک ایکس دار زن لقاح انجام دهد، جنین حاصله پسر خواهد شد. پس تا اینجا میبینیم که پسر یا دختر شدن فرزند بستگی به مرد دارد نه زن و این مرد است که با دو نوع گامت خودش مشخص میکند که جنین پسر باشد یا دختر. در شرایط ایده آل، شانس پسر یا دختر شدن جنین برابر است و بستگی به این دارد که در موقع لقاح کدام اسپرم خودش را زودتر به تخمک برساند تا آن را بارور سازد.
شایان ذکر است که بر طبق مطالعهای که نتایج آن در نشریه آکادمی ملی علوم آمریکا چاپ شده است، زنان باردار در دورههایی که با اضطراب شدید مواجه هستند ممکن است به طور ناخواسته به نوعی درگیر انتخاب جنس فرزند شوند. معمولا به ازای تولد هر یکصد دختر در حدود 104 پسر متولد میشوند، اما در دورههای بحرانی مانند زمان قحطی، این نسبت کاهش پیدا میکند و به نظر میرسد جنس مذکر بیشتر ضرر میبیند.
در ادامه به شرح روش های تعیین جنسیت جنین قبل از لقاح خواهیم پرداخت اما لازم است که بدانید این روش ها کلا به دو دسته تقسیم بندی میشوند، دسته اول روش هایی هستند که با تغییر شرایط محیطی بدن مادر، امکان پسر یا دختر دار شدن او را افزایش میدهند و دسته دوم روشهای طبیاند که توسط متخصصین در آزمایشگاهها و مراکز درمان ناباروری و ژنتیک انجام میگیرند.
در انسان اگر چه نحوه عمل رژیم غذایی و استفاده از رژیم مناسب شناخته نشده است ولی حدس زده می شود که ممکن است به علت تغییر متابولیسم تخمک و به خصوص یونهای سطح خارجی آن در صورتی که تخمک، یون مناسب را داشته باشد بتواند اسپرماتوزوئید حامل کروموزوم جنسی y یعنی پسر یا x یعنی دختر را به طرف خود جلب کند.
روش استفاده از رژیم غذایی، استاندار خاصی ندارد و تا حدود زیادی با مواد غذایی معمول در هر کشور ارتباط دارد. در این روش برای رسیدن به جنین پسر، بالا بودن نسبت سدیم و پتاسیم و کم بودن کلسیم و منیزیم، متابولیسم تخمک و به خصوص لایه خارجی آن را به نحوی تغییر می دهد که اسپرماتوزوئیدهای حامل جنسیت پسر به طرف آن جذب می شوند و به عکس برای جذب اسپرماتوزوئید جنسیت دختر به وسیله تخمک، لازم است میزان کلسیم و منیزیم خون بالا برود و میزان پتاسیم و سدیم خون پایین بیاید. در یک مطالعه دقیق که روی ۴۷ نفر زنی که از این رژیم برای به دست آوردن جنسیت مورد نظر استفاده کردند ۴۰ نفر توانستند فرزند پسر به دنیا آورند.
رژیم فقط لازم است به مدت سه ماه و به خصوص در ماهی که لقاح صورت می گیرد مورد استفاده واقع شود. این روش فقط لازم است توسط زن اجرا شود. استفاده از رژیم با به کاربردن یک دستور آشپزی صورت نمی گیرد بلکه یک نسخه پزشکی محاسبه شده می تواند موثر باشد. استفاده درازمدت از رژیم پزشکی اثر سوء بر سلامت مادر و بچه به جای نمی گذارد.
به طور خلاصه غذاهایی که بیشتر برای لقاح پسر مناسب است عبارتند از؛ موز، خرما، هویج، سیب زمینی، جگر، گوشت و تخم مرغ و غذاهایی که برای دختر مناسب است عبارتند از؛ شیر و فرآورده های آن، ماهی ساردین، خاویار، بادام، کاکائو و جوانه گندم و کلم، کدو و فلفل سبز. همچنین جالب است که بدانید یک بررسی که در انگلیس انجام شده است، نشان میدهد رژیم غذایی کمانرژی که حداقل کالری، مواد معدنی و مواد مغذی را داشته باشد، با احتمال بیشتری به تولد نوزاد دختر منجر میشود.
روش PGD – IVF
روش " PGD-IVF" که از آن به عنوان روش تعیین جنسیت جنین قبل از تولد یاد می شود، روشی است که هم در مورد تعیین جنسیت جنین به واسطه علاقه والدین به یک جنس خاص و هم به علت انتقال بیماریهای ژنتیکی وابسته به جنسیت خاصی همچون هموفیلی و … استفاده میشود.
تشخیص پیش از لانهگزینی، امر جدیدی است که بیش از 10 سال قدمت ندارد اما با پیشرفت علوم زیستی و پزشکی به یکی از مطمئنترین روش ها در زمینه تشخیص اختلالات ژنتیکی قبل از تولد و همچنین تعیین جنسیت جنین تبدیل شده است. در حال حاضر این روش در کشورهایی مانند آمریکا، انگلستان، آلمان، ایتالیا و … در مورد بیماریهای خاص مورد استفاده قرار میگیرد و الان یکی دوسالی است که این روش در ایران مورد استفاده قرار گرفته است . در حال حاضر این روش، تنها روش ممکن برای زوجینی است که در معرض داشتن فرزند مبتلا به بیماریهای ژنتیکی قرار دارند و در ضمن به دلایل قانونی، مذهبی و … نمیتوانند سقط جنین را در صورت مبتلا بودن جنین به بیماریهای ژنتیکی تجربه نمایند. این روش میتواند رویای افرادی که به دلیل اختلاف ژنتیکی و خطر بیماریهای وابسته به جنس و ارتباطهای فامیلی، نمیتوانند با هم ازدواج کنند و بچهدار شوند را تا حدودی محقق کند.
علاوه بر استفاده از روش PGD در مورد بیماریهای ژنتیکی، در افرادی نیز که به جنسیت خاصی علاقه دارند از این روش استفاده میشود. به این صورت که زوجی با داشتن مثلا چند پسر یا دختر خواهان داشتن فرزندی با جنسیتی غیر از آنچه که دارند هستند. اما متاسفانه روش PGD یک روش بسیار سخت و گرانقیمت است و در این روش با توجه به این که برای انتخاب جنسیت مورد نظر باید تعدادی از سلولها را حذف کرد برای زوجینی که دارای مشکلات ناباروری هستند به هیچ عنوان مورد استفاده قرار نمیگیرد. در این روش، فرد میتواند هم به طور 100 در صد جنسیت فرزندش را انتخاب کند و هم از سلامت ژنتیکی او اطمینان حاصل کند، همچنین بنا به تمایل زوجین، میتوان دو قلو یا چند قلو نیز به دنیا آورد چون اگر تعداد تخمکها و جنینهای سالم زیاد باشند، می توان با جایگزینی چندین جنین در رحم مادر، منتظر به دنیا آمدن چند قلوها شد. استفاده از روش های PGD-IVF ، در کشورهایی همچون استرالیا، کانادا و چین ممنوع است، اما کشورهایی همچون آمریکا و ایران این اعمال را با در نظر گرفتن علاقه والدین انجام میدهند.
روش زمان بندی ماهیانه مقاربت از روش های دیگر در تعیین جنسیت است که با استفاده از جداولی، سن مادر را با حاملگی در نظر می گیرند و بر این اساس مشخص می شود که بارداری در هر ماه که اتفاق بیفتد احتمال کدام فرزند بیشتر است. مثلا مادری ۳۰ ساله است اگر در ماه اردیبهشت باردار شود جنین حاصله دختر خواهد بود. در این روش بیشتر عوامل محیطی مانند آب و هوا، شرایط فیزیولوژیکی مادر در طول ماههای مختلف سال و سن مادر را مورد ارزیابی قرار میدهند. همین طور جالب است که بدانید بر طبق گزارش نشریه معتبر پزشکی “The British Medical Journal” زنانی که دیرتر حامله میشوند احتمال پسرزاییشان بیشتر است. برای اطلاعات بیشتر از این روش نیز باید با یک متخصص زنان زایمان تماس بگیرید و از او مشاوره بخواهید.
در پایان جا دارد این توضیح را بدهم که همه چیز در حقیقت در دستان آن یگانه هستی موجود است و اگرکه او اراده کند هر چیزی تحقق میپذیرد و همه این روشها تنها واسطههایی هستند برای رسیدن شما به علایقتان که آنها هم اگر مشیت خداوند را نداشته باشند، بی حاصلند. در متون مذهبی ما دعاهای بسیاری وجود دارد که همه بر طلب خیر برای فرزندان دلالت دارند. پس چه نیک است که ما نیز به استعانت از بزرگان دینی مان برای فرزندانمان دست به دعا ببریم.
پایان مطلب/
* منبع: سفیر سلامت