به گزارش بنیان ، دکتر محمود رضا اشرفی فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان گفت: سلول درمانی در دهه 1950 میلادی برای درمان بیماری های خونی و نقص سیستم ایمنی شروع و با پیشرفت در آن بیماری ها، وارد حوزه های دیگر شد. بیماری های سیستم عصبی، جراحات، بیماری های ژنتیکی و دژنراتیو(فرسایشی – تخریبی) با از دست دادن نورون و یا سلول های گلیال ایجاد می شوند که در کنار اقدامات توانبخشی، شانس بهبود با سلول درمانی را دارند.
سلول های بنیادی خودشان را به محل آسیب دیده می رسانند
وی با بیان اینکه سلول درمانی نقش امیدبخشی در درمان دارد گفت: بیمارانی که در اثر سکته مغزی، ام اس، هانتینگتون، صدمات نخاعی و فلج مغزی آسیب دیده اند، تا حدودی با سلول درمانی بهبود پیدا می کنند.
به گفته دکتر اشرفی، مهمترین مکانیسم عملکرد سلول های بنیادی پیوند شده این است که این سلول ها با ترشح فاکتورهای رشد عصب، آنتی اکسیدان، آندروژنیک وعوامل ضد التهابی به ترمیم، بازسازی و نوزایی سیستم عصبیِ محیطی که در آن قرار گرفته اند، کمک کرده و محل صدمه دیده را بهبود می دهند .
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران بیان داشت: مزیت سلول های بنیادی این است که خودشان را به نواحی آسیب دیده می رسانند. نقش ایده آل آنها این است که تاثیر طولانی مدتی در بهبود بیمار داشته باشند. سلول ها در محل جراحت مدت طولانی زنده نمی مانند اما در همان  مدت، سلول های سالم و صدمه دیده اعصاب را تحریک کرده و قدرت می دهند تا بتوانند فعالیت کنند.
چه بیماریی با چه سلولی درمان شود؟
دکتر اشرفی گفت: مهمترین بخش در سلول درمانی این است که چه نوع بیماریی با چه نوع سلولی درمان می شود. برای هر بیماری باید یک سلول مناسب انتخاب کرد. از بین بیماری های اعصاب کودکان ما دو بیماری را برای درمان با سلول درمانی انتخاب کرده ایم. بیماری فلج مغزی(CP) و آتروفی عضلانی-نخاعی (SMA) .
دکتر اشرفی با بیان اینکه برای درمان بیماران مبتلا به فلج مغزی از سلول های بنیادی بندناف استفاده کرده ایم گفت: این سلول ها ارزان ودر دسترس است و بانک های خون بندناف نیز به این منابع سلولی دسترسی دارند.  لذا برای مردم ایران از نظر دسترسی و قیمت، سلول های فراوانتر و ارزانتری هستند. 
سلول درمانی علاج دائمی بیماری های اعصاب نیست
استاد دانشگاه تهران افزود: نباید برای بیمار امید واهی ایجاد کرد. سلول درمانی بخشی از درمان است اما نقش علاج دائمی ندارد. اگر تصورکنیم با چند جلسه تزریق سلول، یک بیمار مبتلا به فلج مغزی، کاملا بهبود پیدا می کند، اشتباه است. با این تصور بیمار دچار نا امیدی و سلول درمانی تبدیل به یک فعالیت تجاری می شود.
وی درباره سلول درمانی بیماران فلج مغزی گفت: دو نوع سلول بنیادی مزانشیم و هماتوپوئتیک را در بیماران فلج مغزی تزریق کردیم و یک گروه هم گروه شاهد و کنترل بودند. 
دکتر اشرفی تاکید کرد داشتن گروه شاهد و کنترل در تحقیقات سلول درمانی بسیار مهم است. گروه شاهد هیچ سلولی دریافت نمی کند.
این متخصص مغز و اعصاب کودکان افزود: سلول های بنیادی را به روش های مختلف مانند تزریق وریدی و یا تزریق داخل مغز می توان وارد بدن بیمار کرد اما ما تزریق اینتراتکال (تزریق داخل نخاع) که کم ضررترین نوع تزریق است و با سرعت بیشتری سلول ها را به عصب مغز می رساند انتخاب کردیم. 
انتخاب 108 بیمار در طرح سلول درمانی فلج مغزی
به گفته دکتر اشرفی، 108 بیمار در سه گروه 36 نفره وارد این طرح شدند. 36 نفر سلول مزانشیم، 36 نفر سلول خونی بندناف و 36 نفر گروه شاهد بودند. برای اینها تست های ارزیابی ویژه ای درنظر گرفته شد. گروه سنی بیماران هم بین 4 تا 14 سال بود. بیماران فلج 4 اندام یا فلج از ناحیه پاها بودند. گروهی که سلول خونی بندناف را دریافت کردند نیاز به تست تشخیص HLA داشتند که نمونه ای منطبق و سازگار با خودشان دریافت کنند. با نهایت احتیاط ، نمونه سازگار 6/6 را برای آنها انتخاب کردیم.
وی در ادامه گفت: از نظر بالینی تصویربرداری MRI و DTI (یک نوع تصویربرداری  دقیق) و انواع تست های تکمیلی برای بیماران انجام شد. بیمار یک روز پس از تزریق در بیمارستان بستری بود تا وضعیت سلامت وی پایش شود که عارضه جدی هم نداشتیم.
بهبود بیماران سلول درمانی شده در مقایسه با گروه کنترل
دکتر اشرفی با تاکید براینکه تست های ارزیابی یک، سه، شش ماه و یکسال بعد و همچنین MRI وDTI  هم یکسال بعد از تزریق برای بیمار انجام شد افزود: در این دوره یکساله بیماران کارهای توانبخشی را نیز ادامه دادند و تیم توانبخشی ما بریکسان سازی اقدامات توانبخشی نظارت داشت. بعد از یکسال نتایج نشان داد تست های ارزیابی بالینی تفاوت قابل توجهی بین گروه شاهد و گروه تزریق داشته و در هر دو گروه تست ها بهتر شد و نشان داد توانبخشی درکنار سلول درمانی موثر بوده است. لذا گروهی که تزریق داشتند به صورت قابل توجهی نتایج بهتری در مقایسه با گروه کنترل داشتند.
وی افزود: بعد از شش تا 9 ماه از تزریق، برخی از تست های تکاملی که پیشرفت کرده بود شروع به کاهش کرد. بررسی ها نشان داد بعد از مدتی، اثر سلول ازبین می رود و نیاز است تزریق های بعدی هم انجام شود. یعنی 2 تا 4 بار تزریق، بیشتر ازیک تزریق موثر است.
دکتراشرفی همچنین گفت: تصویربرداری MRI نشان داد، ضایعه ای که در مغز ایجاد شده بود، تغییری نکرده و انتظار تغییر هم نداشتیم اما تصویربرداری DTI که معیار دقیقتری است نشان داد تعداد راه های عصبی به صورت قابل توجهی بهبود پیدا کرده است. 
سلول درمانی بیماران فلج مغزی عوارضی ندارد
دکتر اشرفی درباره نتایج حاصل شده گفت: نتایج نشان داد اولا تزریق این سلول ها عوارضی ندارند و بعد از گذشت دو سال هیچ عارضه ای در بیماران مشاهده نشده، دوما، سلول های مزانشیمی بندناف چون نیاز به HLA ندارند ، تزریق آن راحت تر از تزریق های خونی است. 
وی درباره روند ادامه طرح گفت: طرح دیگری را با سلول های بنیادی مزانشیم پیشنهاد داده ایم که سه بار تزریق در فاصله چند هفته برای بیمار انجام دهیم و بعد از سه بار ارزیابی کنیم. این طرح با همکاری بانک خون بندناف رویان، شرکت سل تک فارمد و با اسپانسری بنیاد برکت و ستاد اجرایی فرمان امام(ره) انجام خواهدشد. طرح تصویب شده و به محض اختصاص بودجه، بعد از فروکش کردن  دوران کرونا اجرای آن آغاز می شود. 
سلول درمانی بیماران آتروفی عضلانی انجام می شود
این پزشک متخصص بیمارستان مرکز طبی کودکان درباره سلول درمانی آتروفی عضلانی کودکان نیز گفت: چند سال پیش سلول درمانی برای 5 بیمار مبتلا به آتروفی عضلانی-نخاعی (SMA) انجام شد و قرار است در طرح جدید، با سلول های مزانشیم مشتق از بندناف، سه تزریق برای این بیماران انجام شود. طرح تصویب شده و پس از مشخص شدن بیماران، با بودجه خود بیمار و با مجوز کمیته اخلاق اجرا خواهد شد. 
وی تصریح کرد: توقع داریم سلول درمانی، کیفیت زندگی بیمار، طول عمر و قدرت آنها را اضافه کند. داروهای این بیماران بسیار گران و حتی میلیاردی است و خیلی از آنها در ایران نیست . امیدواریم سلول درمانی بتواند به این بیماران کمک کند.
پایان مطلب/