به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، محققان در یک کار موفق بین‌اللملی بین یازده مرکز معتبر دانشگاهی و پزشکی دنیا،  به صورت مشترک توانستند به ابداع روشی دست یابند که از آن به عنوان منبع جایگزین بالقوه برای پیوند آلوژن سلول‌های بنیادی خونساز (HCT) در بیماران بزرگسال دارای بدخیمی‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. گزارشی از نتایج مرحله سه این کارآزمایی بالینی در ادامه به صورت خلاصه ارائه خواهد شد.

مقدمه

Omidubicel (با نام قدیمی ®NiCord) یک محصول اختصاصی از سلول‌های بنیادی است که از خون بند‌ناف گسترش یافته در خارج از بدن (آزمایشگاه)، نشأت گرفته است. این محصول توسط شرکت سلول‌درمانی پیشرفته Gamida Cell (گامیداسل) تولید شده و آزمایش‌های بالینی متعددی را برای اثبات ارزش خود به عنوان منبع جایگزین برای پیوند آلوژن سلول‌های بنیادی انجام داده است. این طرح، بزرگترین مطالعه‌ای است که تا به امروز برای یک محصول سلولی گسترش یافته خون بندناف صورت گرفته است. این کارآزمایی بالینی بر روی 125 بیمار مبتلا به بدخیمی‌های خونی از بیش 50 بیمارستان در کشورهای مختلف صورت گرفته است. گامیداسل، محصول خود را از طریق جداسازی سلول‌های ⁺CD133 از یک واحد خون بندناف ایجاد می‌کند و سپس آن‌ها را به مدت سه هفته با مولکول‌های کوچک نیکوتین‌آمید و سایر فاکتورهای رشد کشت می‌دهد. مولکول نیکوتین‌آمید که نوعی ویتامین B-3 است؛ مانع تمایز سلول‌های بنیادی می‌شود، به طوری‌که باعث می‌شود این سلول‌ها همچنان به صورت بنیادی و پیش‌ساز باقی بمانند. همچنین این مولکول باعث افزایش توانایی لانه‌گزینی سلول‌های پیش ساز ⁺CD34 در مغز استخوان و افزایش اثربخشی پیوند می‌شود.

مراحل پیشرفت تولید محصول سلولی Omidubicel

در مرحله سه کارآزمایی بالینی Omidubicel با کد NCT02730299، به منظور مطالعه‌، یک واحد از خون بند‌ناف انتقال یافته به Omidubicel به تنهایی در برابر گروه کنترل متشکل از پیوند یک واحدی یا دو واحدی خون بند‌ناف (پیوند‌های رایج خون بندناف) قرار گرفت. شرکت گامیداسل در ماه می 2020 گزارش داد که Omidubicel به نقطه هدف اولیه که تسریع در پیوند نوتروفیل‌ها بوده، دست یافته است. پیوند Omidubicel حتی سریعتر از پیوند مغز استخوان بود و همه نتایج این پیوند در ژوئن 2020 مورد بحث قرار گرفت. از آن زمان، گامیداسل در اکتبر 2020 گزارش داد که این محصول سلولی توانسته تمام اهداف ثانویه کارآزمایی مرحله سه بالینی را با موفقیت برآورده سازد. بنابراین، این شرکت قصد دارد در نیمه دوم سال 2021 درخواست مجوز زیستیFDA  (BLA) را برای محصول سلولی Omidubicel ارسال نماید. در این گزارش به بررسی خلاصه‌ای از نتایج حاصله خواهیم پرداخت.

به‌روز‌رسانی نتایج مرحله سه کارآزمایی بالینی

همانطور که در جداول بالا خلاصه شده است، کارآزمایی مرحله سوم Omidubicel، نتایج آماری قابل‌توجهی را برای سه هدف ثانویه خود به دست آورده که این اهداف عبارتند از: پیوند سریع پلاکت‌ها، کاهش عفونت‌ها و کوتاه‌‌تر شدن مدت زمان بستری در بیمارستان. کاهش قابل توجهی که در عفونت‌ها و مدت زمان بستری مشاهده می‌شود، در درجه اول نتیجه پیوند سریع‌تر نوتروفیل‌ها بوده است. بازیافت نوتروفیل در این بررسی، پس از تزریق یک واحد خون بند‌ناف گسترش یافته با Omidubicel به بیماران به طور میانگین حدود 12 روز بود. این مدت زمان حدوداً 10 روز کمتر از مدت زمان معمول (20 تا 22 روز پس از پیوند) بازیافت نوتروفیل در پیوندهای یک/ دو واحد خون بند‌ناف (روش مرسوم پیوند) است. مهمتر از آن، مدت زمان بازیافت نوتروفیل‌ها با Omidubicel حتی سریعتر از بازیافت نوتروفیل‌ها پس از انواع مختلف پیوند مغز استخوان (16-19 روز پس از پیوند) است. همچنین این موضوع قابل توجه است که نتایج دو گروه آزمایشی ( روش استاندارد در مقابل Omidubicel) در پیوند تجمعی نوتروفیل‌ها تفاوت قابل توجهی نداشتند؛ به عبارت دیگر، در حالی که Omidubicel به طور چشمگیری سریعتر پیوند زده شد، ولی پیوند تجمعی نوتروفیل در روز 42 در دو گروه مشابه بود: 96% برای بیماران Omidubicel و 89% برای پیوند استاندارد خون بندناف.

پس از یک سال از انجام پیوند، بروز کلی بیماری مزمن پیوند در مقابل میزبان (GvHD) بین گروه Omidubicel وگروه استاندارد خون بندناف تفاوت معنی‌داری نداشت. گروه‌ها همچنین از نظر GvHD حاد درجه 2 یا بالاتر، شیوع عود بیماری در طول 15 ماه، مرگ و میر بدون عود، زنده‌مانی بدون بیماری یا زنده‌مانی کلی تفاوت معنی‌داری نداشتند. توجه به این نکته مهم است که این کارآزمایی برای تشخیص تفاوت‌ها در نتایج بلندمدت، قدرتمند نبوده است؛ لذا این نتایج تعجب‌آور نیستند. گامیداسل بیش از یک دهه است که آزمایش‌های بالینی Omidubicel خود را اجرا می‌کند و پیوند طولانی‌مدت آن، پیوندی پایدار است.

چشم‌انداز محصول- در حال حاضر و آینده‌ای نزدیک

به طور خلاصه، پیوند Omidubicel از مزایای کوتاه مدت پیوند مغز استخوان تقلید می‌کند، اما مزایای طولانی‌مدت خون بند‌ناف را دارد. در کوتاه مدت، Omidubicel چند روز سریع‌تر از میانگین پیوندهای استاندارد یا haploidentical مغز استخوان، پیوند می‌خورد. اما عملکرد طولانی مدت Omidubicel مزایای پیوند خون بندناف را دارد، از جمله: کاهش GvHD و احتمالاً فعالیت ضد سرطان خون. برنامه دسترسی گسترده NCT04260698،  در حال حاضر محصول Omidubicel را به بیماران مبتلا به بدخیمی‌های خونی مختلف عرضه می‌کند. تا ماه مارس2021، شش مرکز بالینی در ایالات متحده در حال بکارگیری این تکنولوژی برای مداوای بیماران بوده است. ماهیت باز این برنامه انکولوژیست‌ها و حتی بیمارانی را که نمی‌خواهند در این کارآزمایی شرکت کنند نیز جذب می‌کند، به طوریکه ممکن است این بیماران به طور تصادفی در گروه درمانی که پیوند استاندارد خون بند‌ناف را انجام می‌دهند، شرکت داده شوند.

از آنجایی که پیوند با Omidubicel در آینده‌ای نزدیک متداول‌تر خواهد شد، گامیداسل باید با تقاضا برای تولید بالای محصول هماهنگ باشد. فرآیند تولید Omidubicel سه هفته طول می‌کشد و با یک واحد بزرگ خون بند‌ناف (CBU) آغاز خواهد شد، واحدی که تعداد سلول‌های هسته‌دار اولیه (TNC) آن بیش از 1.8 میلیارد سلول است. این تقاضا برای واحد بزرگ خون بند‌ناف، با دستورالعمل‌های فعلی برای همه پیوندهای خون بند‌ناف که به CBU نیاز دارند مطابقت دارد؛ به طوریکه بتواند حداقل 25 میلیون سلول در کیلوگرم (25M cells/kg) را برای بیماران مبتلا به بدخیمی خونی فراهم نماید. کمتر از 20 درصد از موجودی بانک‌های عمومی خون بند‌ناف این آستانه اندازه را برآورده می‌کنند، اما این واحدها اکثریت CBUهای ترخیص شده برای پیوند را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر این محصول توانسته انجام سرمایه‌گذاری‌ بیشتر در فناوری‌های دارای پتانسیل رشد و توسعه را تحریک نماید. در نهایت، افزایش استفاده از موجودی‌های خون بند‌ناف عمومی برای محصولات گسترش یافته ممکن است سازمان‌های بهداشت عمومی را به بررسی مجدد نیاز به مجموعه‌های مستمر اهدای خون‌ بندناف سوق دهد.

 پایان مطلب/

پانوشت:

1. گامیداسل در 21 دسامبر 2020 با سهام 75 میلیون دلاری به بازار بورس زیست فناوری Nasdaq (دومین بورس بزرگ دنیا و اولین بازار سهام الکترونیکی جهان) پیوست. در مارس 2021، قیمت سهام گامیداسل تقریباً دو برابر ارزشی شد که پیش‌تر در سال 2020 داشت.
2. M: مخفف میلیون می‌باشد.
3. ANC یا Absolute Neutrophil Count: تعداد مطلق نوتروفیل
4. PLT  یا Platelet blood count: تعداد پلاکت‌های خون
5. Haploidentical: نوعی پیوند آلوژنیک است که در آن اهدا کننده دقیقاً با نیمی از ‌HLA گیرنده تطابق دارد.

Ref:

1. Horwitz ME, Stiff P, Rezvani AR, et al. Improved clinical outcomes with omidubicel versus standard myeloablative umbilical cord blood transplantation: results of a phase III randomized, multicenter study. Presented at: 2021 Transplantation and Cellular Therapy Meetings; February 8-12, 2021; Virtual Abstract 34.
2. Parent’s guide to Duke’s research and expanded access program of Cord Blood therapies for neurodevelopmental disorders, Nov. 2021.
3. Update on Omidubicel from Gamida Cell: Phase 3 Trial Outcomes To learn more about cord blood banking, Parent’s guide to Cord Blood, Mar. 2021.