به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیان، به مدت 17 سال، والدین از سرتاسر جهان به مرکز پزشکی دانشگاه Duke سفر می‌کردند تا راهی برای درمان فرزندان مبتلا به فلج مغزی، اوتیسم یا دارای اختلالات رشدی- عصبی‌شان با استفاده از سلول‌های بنیادی بیابند. بنابراین، این دانشگاه، کارآزمایی‌های بالینی مختلفی را با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند‌ناف یا بافت بند‌ناف برای درمان اختلالات رشدی-عصبی آغاز کرد که نتایج آنها توانست تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر عملکردهای حرکتی و ارتباطی کودکان مبتلا بگذارد.

اختلالات رشدی- عصبی

اختلالاتی هستند که در آن‌ها رشد و تحول مغز یا دستگاه عصبی مرکزی در دوران رشد مختل می‌شود. این اصطلاح به مشکلاتی در عملکرد مغز اشاره دارد که همزمان با رشد فرد بر حافظه، توانایی یادگیری و هیجانات تأثیر منفی می‌گذارند. اختلالات رشدی- عصبی به شش طبقه اصلی اختلال یادگیری خاص، اختلالات ارتباطی، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی، اختلال طیف اوتیسم، معلولیت ذهنی و اختلالات حرکتی تقسیم می‌شود. این اختلالات در اوایل زندگی شروع می‌شوند و در سرتاسر عمر با فرد همراه هستند.

برنامه دسترسی جامع درمانی برای اختلالات رشدی- عصبی

در طول این مدت، دانشگاه Duke صدها کودک را در 19 کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند‌ناف یا بافت بند‌ناف برای درمان اختلالات رشدی-عصبی ثبت نام کرده است. Duke علاوه بر آزمایشات خود، درمان‌های غیر آزمایشی را نیز از طریق تزریق سلول‌های بنیادی خون بندناف به کودکان مبتلا به اختلالات رشدی- عصبی ارائه کرده است. قبل از سال 2010، FDA هیچ مقرراتی در مورد نحوه ذخیره‌سازی یا درمان با خون بندناف نداشت. هنگامی که FDA شروع به تنظیم درمان با خون بندناف به عنوان یک داروی بیولوژیک کرد، تمام برنامه‌های درمانی این دانشگاه تحت تأثیر تأییدیه‌های جدید تحقیقاتی دارویی (IND) از FDA قرار گرفت. از اکتبر 2017، درمان غیر آزمایشی مطابق با برنامه دسترسی جامع (EAP) مورد تأیید FDA انجام گرفت که به کودکان اجازه می‌داد تزریق خون بند‌ناف خود یا خون بند‌ناف خواهر یا برادرشان را دریافت کنند. به نظر می‌رسید که برنامه EAP دانشگاهDuke  در نوع خود، بسیار محبوب و عامه‌پسند باشد. بیشتر از 17000 خانواده به لیست انتظار ثبت نام در EAP پیوستند، اما تنها 464 کودک طی 3.5 سال اول اجرای این طرح، تحت درمان قرار گرفتند. والدین به قدری از لیست انتظار طولانی مدت برای EAP ناامید شدند که بسیاری از آنها برای درمان با سلول‌های بنیادی به جاهای دیگری مراجعه می‌کردند مثل کلینیک‌های قانونی در خارج از کشور آمریکا و یا مراکز پزشکی غیرقانونی در خود ایالات متحده یا خارج از آن (یعنی جاهایی که ممکن است محصولات ایمنی از سلول‌های بنیادی را دریافت نکنند). در بهار سال 2021، مرکز پزشکی دانشگاه Duke با امضای یک قرارداد با بانک خصوصی خون بند‌ناف Cryo-cell، این تنگنا را شکست، به طوریکه به کرایوسل این امکان را داد تا یک کلینیک تزریق مستقل راه‌اندازی کند و سالانه برای بیش از 1500 خانواده EAP، امکان درمان را به شکل مؤثری فراهم سازد. ناگهان، گروهی از مخالفان سرسخت این طرح، کمپینی را علیه آنچه «تجاری‌سازی» برنامه EAP دانشگاه Duke می‌خواندند، به راه انداختند. گزارشات رسانه‌ای، محققان را متهم به ترویج درمان‌ اوتیسم (تنها یکی از تشخیص‌هایی که در EAP انجام می‌شود) از طریق روش‌های درمانی «تثبیت ‌نشده» کردند. والدین ممکن است با داستان‌های متناقضی که وعده درمان خون بندناف را تمجید می‌کنند یا آن را به عنوان یک کلاهبرداری رد می‌کنند، گیج شوند. هدف این گزارش پرداختن به چنین ابهاماتی، با تأکید ویژه بر دیدگاه والدین دارای کودکان با نیازهای ویژه است.

نیازهای برآورده نشده در درمان اختلالات رشدی-عصبی چقدر بزرگ است؟

برنامه EAP دانشگاه Duke طیف وسیعی از شرایط رشدی- عصبی را پوشش می‌دهد، از جمله (اما نه محدود به): انسفالوپاتی هیپوکسیک ایسکمی (HIE)، هیدروسفالی، آپراکسی، فلج مغزی (CP) و اختلال طیف اوتیسم (ASD). فلج مغزی و اوتیسم هر دو بیماری‌های مادام العمری هستند که هیچ درمانی برای آنها وجود ندارد. CDC تخمین می‌زند که در بین کودکان 8 ساله در ایالات متحده، از هر 345 نفر، یک نفر مبتلا به فلج مغزی و از هر 54 نفر، یک نفر مبتلا به اوتیسم است. در ایالات متحده تعداد افرادی که با این شرایط زندگی می‌کنند 0.8 میلیون نفر برای فلج مغزی و 3.5 میلیون نفر در طیف اوتیسم است. جمعیت هدف در برنامه EAP دانشگاه Duke، کودکانی هستند که در عملکرد روزانه خود دارای اختلالات قابل توجهی می‌باشند و از طرفی به اندازه کافی جوان هستند بطوریکه مغز آنها هنوز در حال ایجاد ارتباطات عصبی است. علاوه بر این، خانواده‌ها تنها در صورتی می‌توانند در برنامه EAP دوک ثبت‌نام کنند که دارای خون بند‌ناف ذخیره شده برای خود بیمار یا خواهر/ برادر او باشند؛ و به شرطی که واحد خون بندناف واجد معیارهای پذیرش باشد. مطالعات متعددی نشان داده است که ناتوانی‌های رشدی هزینه‌های مستقیم و غیرمستقیمی برای خانواده‌ها و جامعه در پی دارد. به گفته‌ی مؤسسه خیریه‌ی Let’s Cure CP، از هر 3 کودک مبتلا به فلج مغزی، یک نفر نمی‌تواند راه برود. یک نفر از هر 4 نفر نمی‌تواند خود را (مستقلاً) تغذیه کند. و از هر 4 نفر، یک نفر نمی‌تواند خودش لباس بپوشد. در سال2003، متوسط هزینه فلج مغزی در طول زندگی 921000 دلار برآورد شد. در حالیکه فلج مغزی با نقص حرکتی مشخص می‌شود، اختلال طیف اوتیسم در درجه اول بر توسعه‌ی زبان و مهارت‌های اجتماعی تأثیر می‌گذارد. مطالعه‌ای در سال 2014 نشان داد که متوسط هزینه زندگی برای حمایت از یک فرد مبتلا به اوتیسم، بدون ناتوانی ذهنی، 1.4 میلیون دلار است.

این یک نمای کلی بسیار ساده از برخی از چالش‌های پیش روی خانواده‌هایی است که ممکن است علاقه‌مند به دنبال کردن درمان Duke EAP باشند. بزرگسالانی در این طیف وجود دارند که صحبت از "درمان" اوتیسم را توهین‌آمیز می‌دانند. طرفداران اوتیسم همچنین نگرانند که برخی از والدینی که تصور می‌کنند با این کار به فرزندان خود کمک می‌کنند؛ ممکن است در واقع شیفته علم خیالی شده باشند. شواهد علمی مبنی بر این است که سلول‌درمانی، نویدبخش اختلالات رشدی- عصبی بوده و کاملاً حقیقی است (بخش بعدی را مطالعه کنید)، و بیشتر والدین شرکت کننده متوجه می‌شوند که در واقع با سلول‌درمانی به دنبال "دستاوردهای عملکردی" هستند، نه "درمان".

چه شواهدی وجود دارد که نشان دهد درمان با خون بند‌ناف برای اختلالات رشدی-عصبی امیدوارکننده است؟

نتایج کارآزمایی‌های بالینی انجام شده در گذشته، شواهدی را ارائه داده که نشان می‌دهد تزریق خون بند‌ناف می‌تواند برای کودکان مبتلا به اختلالات رشدی- عصبی مفید باشد (در بخش دوم این گزارش که بعداً ارائه خواهد شد و در جدول 1 آن، خلاصه‌ای از کارآزمایی‌های بالینی دانشگاه دوک که به طور ویژه از سلول‌های خون بند‌ناف دستکاری نشده برای درمان اختلالات رشدی-عصبی استفاده کرده‌اند، اشاره شده است. دانشگاه Duke همچنین در حال انجام کارآزمایی‌های بالینی است که اختلالات رشدی- عصبی را با استفاده از سلول‌های بافت بند‌ناف درمان کند، اما این موارد در جدول فهرست نشده‌اند؛ زیرا بخشی از برنامه دسترسی جامع نیستند).

والدین اغلب در مورد تفاوت و تمایز بین سلول‌های بنیادی خون بندناف در مقابل سلول‌های بافت بندناف دچار سردرگمی می‌شوند. سلول‌های بنیادی موجود در خون بند‌ناف، سلول‌های بنیادی خونساز (سازنده خون) یا HSC نامیده می‌شوند. سلول‌های بافت بند‌ناف را سلول‌های استرومایی مزانشیمی یا MSC می‌نامند. سلول‌های بنیادی در خون بند‌ناف نشان‌دهنده‌ی بخش کوچکی از تمام سلول‌های یک واحد خون بند‌ناف هستند. HSC ها، سلول‌هایی هستند که هنگام استفاده از خون بند‌ناف برای پیوند سلول‌های بنیادی، فعال هستند. در طول پیوند، بیمار با دوزهای کشنده شیمی‌درمانی و/یا پرتودرمانی پیش‌تیمار می‌شود و سپس با خون بند‌ناف اهدایی که دریافت می‌کند، سیستم ایمنی جدیدی در بدنش رشد می‌یابد که دائمی شده و باعث نجات او می‌گردد.

 درمان با خون بند‌ناف برای اختلالات رشدی-عصبی با پیوند خون بند‌ناف متفاوت است، زیرا بیمار رژیم آماده‌سازی (که در طی پیوند وجود دارد) را دریافت نمی‌کند و انتظار نمی‌رود که خون بند‌ناف تزریق شده سیستم ایمنی بدن او را تسخیر کند. هنگام درمان اختلالات رشدی-عصبی، از سلول‌های خون بند‌ناف به عنوان "داروی زنده" یا درمان بیولوژیک استفاده می‌شود. محققان به صورت فعالی در حال مطالعه هستند که کدام یک از سلول‌های خون بند‌ناف فواید درمانی را ایجاد می‌کنند و اینها چه مدت در بدن باقی می‌مانند.

بی‌خطر بودن تزریق‌های خون بند‌ناف، چه با سلول‌های اتولوگ خود کودک و چه از سوی اهداکنندگانی با تطابق کامل یا جزئی HLA، به طور قطعی ثابت شده است. بیش از 40000 نفر در سراسر جهان به دلیل بیماری‌های بدخیم یا ژنتیکی، پیوند خون بند‌ناف دریافت کرده‌اند. تنها برای تشخیص فلج مغزی، 77 کارآزمایی بالینی سلول‌های بنیادی در سراسر جهان انجام شده است که بیش از 2427 کودک را درمان کرده اند، از جمله بیش از 900 کودک تحت درمان با سلول‌های بنیادی خون بند‌ناف قرار گرفته‌اند. تزریق‌های خون بند‌ناف زمانی که توسط مراکز پزشکی آموزش دیده تهیه و به کار گرفته شود بسیار ایمن می‌باشند. سؤالی که برای والدین وجود دارد این است که آیا این تزریقات ارزش امتحان کردن دارند یا خیر.

والدین کودکان دارای ناتوانی‌های رشدی معمولاً مایل به ثبت‌نام فرزندشان در یک کارآزمایی معمولی (که از دارونما استفاده می‌کند) نیستند. آنها می‌خواهند مطمئن شوند که فرزندشان شانسی برای درمان دارد. به منظور ثبت‌نام کودکان مبتلا به بیماری‌هایی مانند فلج مغزی یا اوتیسم، مراکز تحقیقاتی بزرگ کارآزمایی‌های بالینی "متقاطع" را پیشنهاد می‌دهند. در یک کارآزمایی متقاطع، بیماران در بازوی درمان مطالعه، در ابتدا سلول‌درمانی و سپس در انتها تزریق دارونما دریافت می‌کنند؛ در حالیکه در گروه کنترل مطالعه، ابتدا دارونما و سپس در انتها سلول‌درمانی دریافت می‌گردد. این مسئله تضمین می‌کند که تمام کودکان شرکت کننده در کارآزمایی سلول‌درمانی دریافت می‌کنند. اما برای محققان، این کار، سنجش مزایای سلول‌درمانی را حتی چالش برانگیزتر می‌سازد. اول اینکه، آنها باید نمرات عملکردی بهبود یافته را با یک خط مبدأ متحرک مقایسه کنند، زیرا نمرات کودکان به طور طبیعی با افزایش سن بدون درمان بهبود می‌یابد. علاوه بر این، آنها باید هر گونه مزیت عملکردی از سلول‌درمانی را که در طول 6 تا 12 ماه از شروع درمان، در شرکت کنندگان مطالعه قبل از کارآزمایی متقاطع ظاهر می‌شود را تشخیص دهند. برای نشان دادن مثالی از مشکلات احتمالی، آزمایشی که در Sutter Health با خون بند‌ناف برای درمان اوتیسم انجام شد، هیچ فایده ای نداشت، اعتقاد بر این است که شاید به این دلیل باشد که کارآزمایی متقاطع تنها برای 24 هفته تنظیم شده بود، و همچنین شاید به این دلیل که دوز خیلی کمی از سلول استفاده شده بود (16 میلیون سلول/کیلوگرم وزن بدن).

در کل، کارآزمایی‌های بالینی انجام شده توسط دکتر کورتزبرگ و دانشگاه Duke توانستند پیشرفت‌های آماری قابل‌توجهی در نمرات عملکرد کودکانی که تحت درمان با سلول‌های بنیادی خون بندناف برای درمان انسفالوپاتی هیپوکسیک ایسکمی، فلج مغزی و اختلال اوتیسم قرار گرفته‌اند، ایجاد نمایند.

پایان مطلب/

پانوشت:

1. این اصطلاح EAP) Expanded Access Program) طبق قوانین و مقررات FDA صرفاً جهت توصیف گروهی از بیماران است که در حال دریافت روش درمانی هستند که هنوز به طور رسمی تأیید نشده است.
2. انسفالوپاتی هیپوکسیک ایسکمی یا Hypoxic Ischemic Encephalopathy: یکی از مهمترین علل آسیب دائمی بافت مغزی می‌باشد که منجر به مرگ و میر و یا تظاهرات دیررس مثل فلج مغزی یا تأخیر تکامل عصبی می‌شود.
3. آپراکسی یا apraxia: اختلال در حرکات عضلات و ناتوانی در انجام کارهای جسمی (در اثر آسیب مغزی).
4. (Centers for Disease Control and Prevention) CDC مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری.
5. Hematopoietic Stem Cells  یا HSCs
6. Mesenchymal Stem Cells  یا MSCs

:Ref

1. Parent’s guide to Duke’s research and expanded access program of Cord Blood therapies for neurodevelopmental disorders, Nov. 2021.
2. McLaughlin C, West T, et al., Expanded Access Protocol of Umbilical Cord Blood Infusion for Children with Neurological Conditions: An Update. Stem Cells Translational Medicine 2021; 10(Suppl): S7-S8.
3. Kurtzberg J., Results from the Duke ACT Study of Cord Blood for Autism: Highlights for Parents. Parent's Guide to Cord Blood Foundation Newsletter Published 2020-07.