دکتر مهری مشایخی، متخصص نازایی و و عضو هیئت علمی پژوهشگاه رویان در گفت و گو با خبرنگار سایت خبری " بنیان " در ابتدا با توضیحاتی در مورد بیماری های نارسایی زودرس تخمدان و نحوه ایجاد این بیماری گفت: بیماری نارسایی زودرس تخمدان ‏ یا POF ( ‏Premature Ovarian Faliure‏) با از بين رفتن فعالیت طبیعی تخمدان‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها که با از بین رفتن فوليكول هاي تخمدان (كه منجر به قطع شدن چرخه طبيعي عملكرد تخمدان ها ‏مي شود) قبل از 40 سالگی گفته می شود. این فرایند تدریجی است و در نهایت منجر به يائسگي مي شود، زیرا محیط تخمدان و فولیکول های تخمدانی برای فعالیت گرانولوزا در ایجاد اووسیت یا تخمک، مناسب نیست، بنابراین دراین بیماران با بالا رفتن میزان هرمون FSH تخمدان دیگر کار تخمک سازی را انجام نمی دهد و قاعدگی اتفاق نمی افتد و این درحالی است که مریض ممکن است اصلا فرزندی نداشته باشد و یا اگر داشته باشد دیگر قادر به باروری مجدد نیست. درکل می توان گفت ‏بيماري شايعی بوده كه برخی از زنان قبل از 40 سالگي به آن مبتلا مي شوند و برخی نیز در 18 و 19 سالگی به طور مادرزادی به این بیماری مبتلا می شوند. میزان شیوع آن در زنان زیر 35 سال، 1 به 250 می باشد. از جمله عوارض یائسگی در این بیماران می توان به مشکلات قلبی و عروقی، مشکلات خواب، مشکلات روانی، مشکلات پوستی و پوکی استخوان را نام برد.

ایشان در خصوص اینکه به چه دلیل چرا سراغ روش سلول درمانی رفتند اینطور توضیح دادند:
در سال 1395 در مطالعه ای دیده شد که در بیماری که بعد از شیمی درمانی تخمدان آن دچار این نارسایی شده و به یائسگی مبتلا و قدرت باروری خود را از دست داده بو، توانستند با پیوند مغز استخوان به این فرد فعالیت دوباره بافت تخمدان و قدرت باروری را برگردانند. بنابراین این مطالعه اهمیت درمان با سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بنیادی به سبب نقش این سلول ها در فراهم آوردن مکان مناسب یک ریز‌محیط ترمیمی و درمان ناباروری‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ناشی از نارسایی زودرس تخمدان را نشان می دهد. بنابراین جرقه انجام این ایده برای درمان مبتلایان به این بیماری در رویان نیز برای ما مهم شد.

مشایخی درخصوص زمان شروع طرح افزودند که در سال 1396 تیم سلول درمانی پژوهشگاه به سرپرستی آقای دکتر اقدمی به همراه تیمی از بخش درمان ناباروری رویان به سرپرستی ایشان، طرحی را به منظور امکان‌سنجی، بررسی امنیت و تأثیر‌گذاری و همچنین تعیین دوز سلولی مناسب برای استفاده از سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بنیادی استرومایی برداشت شده از بافت چربی زیر شکم خود فرد، در درمان نارسایی زودرس تخمدان یک کارآزمایی بالینی طراحی شد که طی آن 9 زن با تشخیص قطعی نارسایی زودرس تخمدان در دو گروه زنان زیر 40 سال و زنان دارای نارسایی مادرزادی برای انجام این طرح انتخاب شدند.

شرایط بیماران برای ورود به طرح
در ادامه ایشان توضیح دادند که با توجه به اینکه عوامل زیادی در ایجاد این نارسایی بافت تخمدان تاثیر دارند، تنها بیماران با شرایط خاص را برای این درمان کاندید کردند از جمله مشخصات بیماران وارد شده در این طرح داشتن خصوصیاتی چون رنج سنی کمتر از چهل سال، کاریوتایپ نرمال ، عاری بودن از هرگونه آلودگی ویروسی، عدم اعتیاد به مواد مخدر، نداشتن سابقه عمل جراحی ، نداشتن سابقه شیمی درمانی و رادیوتراپی و یا هرگونه بیماری دارای تاثیر منفی در ایجاد این نارسایی است.

زمان شروع فاز بالینی برای درمان بیماران
مشایخی در پاسخ به سوال اینکه از چه زمانی فاز بالینی و بیمارگیری برای این طرح را آغاز کردند گفت:
برای تایید عملکرد سلول های بنیادی مزانشیمی در فضای پیش بالینی، ابتدا از بیمار کاندید شده ، سلول استخراج شد و مطالعات تحقیقاتی و بررسی های حیوانی توسط بخش سلولی مرکز سلول درمانی بر روی این سلول ها بعد از تزریق به تخمدان موش انجام شد و در ادامه برای بررسی¬های کارآزمایی بالینی به همکاران بخش درمان سپرده شد.
برای شروع کار، این 9 بیمار به سه گروه سه نفره تقسیم شدند در ادامه تزریقات سلولی در سه دوز به یک تخمدان آنها انجام می شد. بدین صورت که به اعضای هر گروه به ترتیب در گروه اول 5 میلیون، گروه دوم10 میلیون و گروه سوم 15 میلیون سلول بنیادی استرومایی برداشت شده از بافت چربی خود فرد، انتقال یافت. دریافت‌کنندگان تا یک سال پس از پیوند مورد بررسی و پیگیری قرار گرفتند.

وی در ادامه افزودند: نتایج این کارآزمایی بالینی مرحله اول که در مجله بین‌المللی Journal of Ovarian Research به چاپ رسیده است، نشان داد، استفاده از این روش درمانی هیچ عارضه ثانویه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای از جمله تومور در بیماران ایجاد نمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند. و مهمتر اینکه در گروهی که پانزده میلیون سلول دریافت کرده بود، در چهار بیمار بازگشت فعالیت تخمدان که مشاهده شد و برای چند ماه نیز این فعالیت تخمدانی با تولید اووسیت ادامه داشت. در دو بیمار نیز پس از گذشت دو ماه از پیوند فعالیت تخمدانی آنها آغاز شد. دو بیمار از دو گروه دیگر یک ماه پس از پیوند اعلام کردند که به چرخه جنسی بازگشته اند. در برخی نیز میزان هرمون( ( FSH یکی از هورمون‌‌‌‌‌‌‌‌‌های جنسی زنانه که قبلا بالای 25 بود پاین آمد و همچنین بررسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نشان داد در 4 بیمار که به طور مادرزادی دارای این بیماری بوده اند سطح FSH افزایش یافته است. در مجموع حجم تخمدان و میزان هورمون آنتی مولرین در این افراد طی پیگیری‌‌‌‌‌‌‌‌‌های یکساله متفاوت بود و نتایج معنی‌‌‌‌‌‌‌‌‌داری از آن استخراج نشد.
نتایج این پژوهش نشان داد استفاده از سلول‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بنیادی استرومایی برداشت شده از بافت چربی خود فرد برای درمان نارسایی زودرس تخمدان، بی خطر و امکان پذیر است و اثر درمانی دارد. این یافته امکان انجام کارآزمایی بالینی مرحله دوم با تعداد بیشتر بیمار را فراهم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند.

مشایخی در آخر افزود: در حال حاضر این طرح به خاطر تامین هزینه مالی برای تهیه سلول و تزریق متوقف شده است، این درحالی است که افراد زیادی برای ادامه طرح داوطلب هستند، امیدواریم بتوانیم با یاری خداوند و همکاری بخش سلول درمانی با تهیه هرچه سریعتر این سلول های بنیادی بتوانیم یک شیوه درمانی نوین را برای درمان بیماران مبتلا به یائسگی پیش ببریم.

پایان مطلب/