به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) یک بیماری نورودژنراتیو است که با انحطاط نورون‌های حرکتی فوقانی و تحتانی مشخص می‌‌شود. بیماران هم علائم حرکتی و هم علائم خارج حرکتی را نشان می‌‌دهند. در حال حاضر درمانی برای آن وجود ندارد و این بیماری در عرض 3 تا 5 سال منجر به مرگ می‌‌شود که عمدتاً به دلیل نارسایی تنفسی است. درمان با سلول‌های بنیادی به عنوان یک رویکرد امیدوارکننده جدید برای درمان اختلالات عصبی در حال ظهور است.

 به طور خاص، سلول‌های بنیادی مزانشیمی‌‌(MSCs) مناسب‌ترین نوع سلول‌های بنیادی به نظر می‌رسند، زیرا به دلیل اثرات مفید در مدل‌های آزمایشی مختلف، در دسترس بودن آسان، و عدم وجود مشکلات اخلاقی کاربرد مناسبی دارند. سلول‌های بنیادی مزانشیمی‌‌که قادر به بلوغ به بسیاری از انواع سلول‌های دیگر هستند، در قسمت‌های مختلفی از بدن از جمله مغز استخوان، پوست و بافت چربی یافت می‌‌شوند. سلول‌های بنیادی مزانشیمی‌‌با خواص سرکوب کننده سیستم ایمنی، ضد التهابی، محافظت کننده عصبی و بازسازی کننده قوی خود، به عنوان یک رویکرد درمانی بالقوه برای تعدادی از بیماری‌های تخریب کننده عصبی، از جمله ALS، توجه زیادی را به خود جلب کرده است.

پیوند سلول‌های بنیادی مزانشیمی‌‌معمولاً شامل جمع‌آوری این سلول‌ها از بیمار، کشت آن‌ها در آزمایشگاه، و بازگرداندن آنها به بیمار از طریق انفوزیون یا تزریق - از طریق جریان خون (داخل وریدی)، کانال نخاعی (داخل نخاعی)، یا بافت عضلانی (داخل عضلانی) است.

در مدل‌های ALS جوندگان ، تجویز سلول‌های بنیادی مزانشیمی‌‌باعث تاخیر در پیشرفت بیماری و حداقل بهبود نسبی عملکرد حرکتی می‌شود. علاوه بر این، کارآزمایی‌های بالینی امکان‌سنجی و بی‌خطر بودن پیوند MSC را در بیماران ALS، با توجه به اینکه هیچ عارضه جانبی عمده‌ای ثبت نشد، اثبات کردند. با این حال داده‌  هنوز برای تایید کم است. به همین دلیل، مطالعات و آزمایشات بیشتری برای روشن شدن اثربخشی واقعی درمان مبتنی بر MSC در ALS مورد نیاز است.

برای ارزیابی ایمنی و تحمل‌پذیری تزریق‌های متعدد سلول‌های بنیادی مزانشیمی، و چگونگی عملکرد آن‌ها برای کند کردن پیشرفت بیماری، مطالعاتی انجام شده است که در ابتدای این مطالعات،  میانگین امتیاز این مداخلات سلول درمانی و رتبه‌بندی عملکردی انجام شده است. این مقیاس توانایی‌های عملکردی بیمار - در زمینه‌یی مانند گفتار، بلع، لباس پوشیدن و بهداشت، راه رفتن و بالا رفتن از پله‌ و تنفس را در مقیاس مختلف رتبه بندی می‌‌کند که نمرات بالاتر نشان دهنده توانایی‌ی بهتر است.
برای ارزیابی سرعت پیشرفت بیماری قبل از درمان، بیماران در یک دوره آزمایشی که به طور میانگین 8/7 ماه طول کشید، پیگیری شدند. محققان نوشتند که هجده نفر (90%) دارای نرخ پیشرفت بیش از 0.5 امتیاز در ALSFRS-R در هر ماه بودند، “که نشان می‌‌دهد این گروه شامل بیمارانی با بیماری شدید و پیش آگهی بد بود.”
در این مطالعه، سلول‌های بنیادی مزانشیمی‌‌از مغز استخوان گرفته شده و قبل از تزریق مجدد به بیماران، در آزمایشگاه رشد داده شدند. افراد مورد بررسی در این مطالعات با یک تا چهار تزریق داخل نخاعی سلول‌های بنیادی مزانشیمی‌‌(1 میلیون سلول به ازای هر کیلوگرم وزن بدن)، در فواصل زمانی 3 تا 6 ماهه تحت درمان قرار گرفتند و تا شش ماه پس از آخرین تزریق، پیگیری شدند. 12 بیمار سه تزریق و 10 بیمار چهار تزریق داشتند. هیچ عارضه جانبی جدی مرتبط با درمان گزارش نشده است. سه نفر سردرد و کمردرد مربوط به تزریق ستون فقرات داشتند و یک نفر به مدت دو هفته پس از تزریق دچار ضعف عمومی‌‌و خستگی شد. محققان نوشتند: «عوارض جانبی که مرتبط با درمان در نظر گرفته می‌شد، عمدتاً خفیف و گذرا بودند و نزدیک به زمان تجویز سلول رخ می‌دادند».  

از میان افراد مورد بررسی در این مطالعات، بیمارانی که حداقل یک درمان دریافت کردند، 13 نفر کاهش کلی در میزان پیشرفت بیش از 25 درصد را تجربه کردند که نشان دهنده یک تغییر معنی دار بالینی است. میانگین بهبود - یا کاهش در میزان پیشرفت - 47٪ بود. سه بیمار دیگر کمتر از 25 درصد بهبود یافتند و سه بیمار دیگر وضعیت بدتری را تجربه کردند.
محققان نوشتند: "از نظر آماری کاهش معنی‌داری در شیب پیشرفت پس از هر یک از هر 4 سیکل پیوند، در مقایسه با وخامت در طول دوره قبل از درمان وجود داشت". برای برخی از بیماران، این درمان بیش از کاهش سرعت پیشرفت بیماری بود. محققان همچنین معتقدند که: "پیشرفت‌های بالینی در چندین بیمار مشاهده شده است". پس از اولین درمان، هفت بیمار بهبودی بین یک تا چهار امتیاز را در امتیازات ALSFRS-R  خود تجربه کردند و پنج بیمار پس از تزریق دوم این دستاوردها را حفظ کردند.
قابل ذکر است که فاصله زمانی بین تزریق اول، دوم و سوم حدود سه ماه بود. بین تزریق سوم و چهارم، فاصله زمانی طولانی‌تر (حدود پنج ماه) و تغییرات در سرعت پیشرفت متوسط‌تر بود. محققان ابراز کردند: «نرخ پاسخ با فواصل زمانی بین تزریق‌ها ارتباط دارد».

آنها همچنین تغییرات در ظرفیت حیاتی اجباری (FVC) را که معیاری برای سنجش عملکرد ریه است، بررسی کردند. در میان 11 بیمار با اطلاعات کافی در دسترس، عملکرد ریه پس از درمان با سرعت کمتری در مقایسه با اقدامات انجام شده در دوره اجرا کاهش یافت، اما یافته‌ها حاکی از تغییرات معنی دار می‌‌باشد. محققان نتیجه گرفتند: "داده‌ها نشانه‌هایی از اثرات مفید بالینی معنی‌دار ارائه می‌دهند”.
با این حال،  مطالعات بزرگتر برای تایید مشاهدات بدست آمده و ارزیابی بیشتر پتانسیل سلول درمانی در بیماری‌های تخریب کننده عصبی مانند ALS  ضروری است.
نتایج این کارآزمایی بالینی فاز دوم که همراه با تزریق مکرر سلول‌های بنیادی مزانشیمی‌‌اتولوگ در بیماران مبتلا به اسکلروز جانبی آمیوتروفیک، بوده است در ژورنال Frontiers در Bioscience-Landmark منتشر شد.

پایان مطلب/

منابع

1.    Krull AA, Setter DO, Gendron TF, Hrstka SC, Polzin MJ, Hart J, Dudakovic A, Madigan NN, Dietz AB, Windebank AJ, van Wijnen AJ. Alterations of mesenchymal stromal cells in cerebrospinal fluid: insights from transcriptomics and an ALS clinical trial. Stem Cell Research & Therapy. 2021 Dec;12(1):1-4.
2.    Shigematsu K, Takeda T, Komori N, Urushihata N, Oki K, Tahara K, Yamagishi H. Long-term survival of a patient with amyotrophic lateral sclerosis (ALS) who received autologous adipose-derived mesenchymal stem cells. European review for medical and pharmacological sciences. 2021 Jun;25(11):4086-90.
3.    Setter D, Krull A, Gendron T, Hart J, Dudakovic A, Dietz A, Windebank A, Wijnen A, Staff N. Analysis of mesenchymal stromal cell phenotype in the cerebrospinal fluid environment via in vitro transcriptomics and in vivo data from an ALS clinical trial (1336).
4.    Vasques JF, Pinheiro LC, de Jesus Gonçalves RG, Mendez-Otero R, Gubert F. Cell-based Research and Therapy for Amyotrophic Lateral Sclerosis: Promises and Challenges. Exon Publications. 2021 Jul 25:121-39.