به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان به نقل از Science Daily، بیماری سلول داسی شکل ناشی از جهش در ژن بتاگلوبین است که منجر به تولید هموگلوبین غیرطبیعی می‌شود. گلبول های قرمز نرمال شکلی شبیه به دونات دارند، اما در بیماری سلول داسی شکل، هموگلوبین غیرطبیعی باعث سفت شدن گلبول‌های قرمز خون می‌شود و حالت داسی شکل به خود می‌گیرند. بیماری سلول داسی شکل را می‌توان با پیوند مغز استخوان اهداکننده درمان کرد، اما استفاده از این روش درمانی بیشترین شانس موفقیت را در بیمارانی دارد که اهداکننده خواهر یا برادر سازگار دارند. و متاسفانه تنها تعداد کمی ‌از بیماران را شامل می‌شوند. میانگین طول عمر بیماران مبتلا به کم‌خونی سلول داسی شکل همچنان حدود 40 سال است.

اخیرا یک کارآزمایی بالینی چند مرکزی با سرپرستی مرکز پزشکی Irving دانشگاه کلمبیا بر روی ژن درمانی بیماری سلول داسی شکل انجام شده است که نشان داد که یک دوز واحد، سلول‌های خونی را به شکل طبیعی خود بازگرداند و جدی ترین عارضه بیماری را برای حداقل سه سال در برخی از بیماران از بین برد.

درمان تک دوز، که روی 35 بزرگسال و نوجوان مبتلا به بیماری سلول داسی شکل آزمایش شد، اساسا شکل گلبول‌های قرمز خون بیمار را اصلاح کرد، همچنین دوره‌های درد شدید را که در هنگام جمع شدن گلبول‌های قرمز داسی شکل به یکدیگر و در نتیجه انسداد عروق خونی ایجاد می‌شد، کاملا از بین برد. دوره‌های دردناک اغلب منجر به آسیب گسترده اندام می‌شود. چنین اپیزودهایی علت مکرر مراجعه به بخش اورژانس و بستری شدن در بیمارستان بوده و منجر به مرگ زودرس می‌شود.

بنا به اظهارات دکتر  Mapara، یکی از همکاران این مطالعه: "افراد مبتلا به بیماری سلول داسی شکل در ترس دائمی از بحران درد بعدی زندگی می‌کنند. این درمان می‌تواند زندگی افراد مبتلا به این بیماری را به آن‌ها بازگرداند. امیدواریم این درمان در بیماران جوان‌تر نیز موفقیت آمیز باشد تا آن‌ها بتوانند بدون تجربه بحران درد، بزرگ شوند و زندگی طولانی تری داشته باشند."

با ژن درمانی جدید که LentiGlobin نام دارد، سلول‌های بنیادی خون ساز از خون بیمار جمع آوری می‌شود. سپس از لنتی ویروس‌های بی ضرر برای تحویل یک نسخه اصلاح شده از ژن بتا گلوبین به سلول‌های بنیادی استفاده می‌شود. وقتی سلول‌ها بعدا دوباره به بیمار تزریق می‌شوند، در مغز استخوان ساکن می‌شوند و شروع به ساخت گلبول‌های قرمز جدید سالم می‌کنند.

در این کارآزمایی بالینی، ژن درمانی به طور کامل بحران‌های درد شدید را در ماه‌های پس از تزریق از بین برد (پیگیری بین 4 تا 38 ماه). این مطالعه طولانی‌ترین دوره‌ای بود که در آن ژن‌درمانی برای بیماری سلول داسی شکل مورد مطالعه قرار گرفته است.

بنا به اظهارات محققان، این اثرات در طول دوره پیگیری بیماران پایدار باقی مانده است، که نشان می‌دهد نتایج ممکن است بادوام باشند.همچنین از آنجایی که لنتی گلوبین از سلول‌های بنیادی خود بیمار استفاده می‌کند، هیچ خطری برای پس زدن وجود ندارد، که یک عارضه رایج پیوند متداول مغز استخوان است.

یکی از محدودیت‌های ژن درمانی این است که بیماران ابتدا باید با شیمی‌درمانی با دوز بالا درمان شوند تا سلول‌های بنیادی قدیمی را از بین ببرند و فضا را برای سلول‌های بنیادی اصلاح‌شده باز کنند. شیمی درمانی می‌تواند سمی باشد و با اندکی خطر ایجاد سرطان همراه است. دو بیمار در این کارآزمایی به سرطان خون مبتلا شدند، که محققان احتمال می‌دهند که به شیمی درمانی مربوط باشد، نه به درمان لنتی گلوبین.

محققان در حال حاضر بر روی رویکردهای با سمیت کمتر برای آماده سازی مغز استخوان قبل از ژن درمانی کار می‌کنند. دکتر Mapara می‌گوید: "هدف نهایی این است که این درمان را در اسرع وقت انجام دهیم، قبل از اینکه بیماران دچار آسیب اندام‌ها و سایر عوارض بیماری سلول داسی شوند. اما قبل از اینکه بتوانیم این کار را انجام دهیم، باید جایگزین ایمن‌تری برای شیمی‌درمانی قبل از ژن درمانی پیدا کنیم (به عنوان مثال استفاده از آنتی‌بادی‌ها)".

نتایج این مطالعه در مجله New England Journal of Medicine منتشر شده است.

پایان مطلب/

لینک منبع:

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34898139/