به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیان، آندومتر بافتی با پتانسیل باززایی فراوان است که بیش از 400 چرخه تشکیل، رشد و ریزش را در طول سن باروری زنان پشت سر می‌گذارد. التهاب، اختلال عملکرد آندومتر و جراحی‌های مکرر رحم منجر به نازک شدن آندومتر می‌شود. جنین طبیعی و رحم سالم دو عامل ضروری برای بارداری موفق هستند. آندومتر نقش مهمی در لانه‌گزینی جنین و بارداری دارد و رحم نازک به عنوان یک عامل کلیدی در شکست لانه‌گزینی جنین شناخته می‌شود. از میان سلول‌های بنیادی، سلول‌های بنیادی مزانشیمی بافت بند‌‌ناف (UC-MSCs) برای ترمیم چسبندگی‌های داخل رحمی مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته‌اند. یکی از مزایای اصلی درمان‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی مزانشیمی این است که می‌توانند ترجیحاً به بافت‌ها و اندام‌های آسیب دیده مهاجرت کرده و آنجا لانه‌گزینی نمایند. در مطالعه‌ای که ژانویه 2022 در مجله Scientific reports به چاپ رسیده است، ترمیم آندومتر نازک در موش‌ها با استفاده از UC-MSCs و مکانیسم‌های دخیل با آن مورد بررسی قرار گرفته است.

در این مطالعه، برای ایجاد مدلی از آندومتر نازک، به موش‌ها اتانول 95 درصد تزریق شد. سپس موش‌ها به طور تصادفی به چهار گروه‌ نرمال، شم، مدل و گروه دریافت کننده UC-MSCs تقسیم شدند. موش‌های گروه نرمال، هیچ درمانی دریافت نکردند. در گروه شم، موش‌ها به جای اتانول، محلول بافر نمکی فسفات یا PBS دریافت کردند. موش‌های گروه مدل تحت 95 درصد آسیب آندومتر ناشی از اتانول قرار گرفتند و حدود هشت روز پس از جراحی از طریق سیاهرگ دم، حجم PBS مساوی با گروه شم را از طریق تزریق دریافت کردند. به موش‌های گروه سلول‌های بنیادی مزانشیمی نیز مقدار 10⁷ سلول به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، حدود هشت روز پس از آسیب اتانول از طریق سیاهرگ دم تزریق شد. برای مشخص کردن مکانیسم‌های آسیب و ترمیم آندومتر، از مدل موش دارای آسیب آندومتر و پلتفرم تراشه‌ی ریزآرایه ژنی (Gene microarray chip) برای آنالیز اثرات UC-MSC بر روی آندومتر موش استفاده شد.

لانه‌گزینی سلول‌های بنیادی مزانشیمی به دو صورت سیستمیک و غیر سیستمیک انجام می‌شود. در لانه‌گزینی غیر سیستمیک، سلول‌های بنیادی مزانشیمی به صورت موضعی به بافت هدف پیوند می‌شوند و سپس از طریق شیب کموکاین به محل آسیب هدایت می‌شوند. ولی در طول لانه‌گزینی سیستمیک، سلول‌های بنیادی مزانشیمی تزریق می‌گردند و یا به صورت اندوژن وارد جریان خون می‌شوند و سپس یک فرآیند چند مرحله‌ای را طی می‌کنند تا از گردش خون خارج شده و به محل آسیب مهاجرت کنند. در این مطالعه، پیوند سلول‌های بنیادی مزانشیمی از طریق ورید دم موش، به روش لانه‌گزینی سیستمیک تعلق دارد که شامل مراحل زیر است: (1) اتصال و چرخش، (2) فعال‌سازی، (3) توقف، (4) فرامهاجرت یا تراگذری (کوچ و عبور از دیواره‌ی مویرگ‌ها به بافت‌ها)، (5) مهاجرت.

با درمان UC-MSCs، ضخامت آندومتر، تعداد غدد و تعداد لانه‌گزینی جنین بهبود یافت و درجه فیبروز به طور قابل‌توجهی در مدل موش دارای آندومتر نازک، کاهش یافت. آزمایشات سلولی در محیط خارج از بدن نشان داد که سلول‌های بنیادی مزانشیمی به سمت سلول‌های بنیادی آندومتر (ESCs) آسیب دیده مهاجرت کرده و تکثیر آنها را افزایش می‌دهند. در واقع، پس از پیوند UC-MSCs به ورید دم موش، به جای اینکه این سلول‌ها به آسانی جایگزین ESC‌های آسیب دیده شوند؛ از طریق سیتوکین‌های مختلفی که باعث القای مهاجرت سلول‌های بنیادی مزانشیمی به محل آسیب دیده می‌شوند؛ موجب تعدیل التهاب، بازیابی جریان خون و ترمیم بافت از طریق اثرات پاراکرین می‌شوند. همچنین این مطالعه مروری بر miRNA‌ها و mRNA‌های متفاوت بیان شده در طول فرآیندهای آسیب و ترمیم آندومتر ارائه می‌دهد. برای اولین بار در این بررسی، دو شبکه miRNA-mRNA مرتبط با آسیب آندومتر نازک و ترمیم آن با پیوند UC-MSCs شناسایی شد. از طرفی، مشخص گردید که میزان بیان 45miRNA در آندومتر آسیب دیده کاهش می‌یابد در حالی‌که پس از تزریق سلول‌های بنیادی مزانشیمی، بیان آن افزایش می‌یابد. به همین ترتیب، میزان بیان 39miRNA در آندومتر آسیب دیده افزایش یافت ولی پس از پیوند سلول‌های بنیادی مزانشیمی، مقدار آن کاهش پیدا کرد. بررسی‌های انجام شده همچنین نشان داد که فرآیند آسیب آندومتر عمدتاً به تجزیه‌ی ماتریکس خارج سلولی (ECM)، تخریب و جذب پروتئین و التهاب همراه آن نسبت داده می‌شود. روند پیوند و ترمیم سلول‌های بنیادی مزانشیمی با بازسازی ECM، تعدیل کموکاین‌ها و التهاب، و همچنین تکثیر سلولی و آپوپتوز همراه است.

 این مطالعه نشان داد که پیوند UC-MSCs می‌تواند باعث بهبود مورفولوژی و عملکرد آندومتر نازک شود و به عبارتی اثرات ترمیمی این سلول‌ها را بر روی آندومتر نازک و آسیب دیده در موش‌ها نشان داد.

پایان مطلب/

:Ref

    1- Zhang, L., et al., Transplantation of umbilical cord-derived mesenchymal stem cells promotes the recovery of thin endometrium in rats. Scientific reports, 2022. 12(1): p. 1-13.

    2- Moustafa, S. M., Garneau, A. S. & Goodman, L. R. Elusive efect of endometrial thickness: Trough thick and thin. Fertil. Steril. 115(1), 89–90 (2021).

    3- Huang, J., et al., Human amniotic mesenchymal stem cells combined with PPCNg facilitate injured endometrial regeneration. Stem Cell Research & Therapy, 2022. 13(1): p. 1-20.