به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیان، بر اساس نتایج یک کارآزمایی بالینی جدید (در فاز سه) که در مجله پزشکی نیوانگلند منتشر شده است؛ یک روش ژن‌درمانی جدید توانسته است میزان عدم وابستگی به تزریق خون را در بیش از 90 درصد از بیماران بزرگسال و کودکان مبتلا به بتا تالاسمی وابسته به تزریق، افزایش دهد. این روش در واقع یک گزینه درمانی بالقوه برای بیمارانی است که در صورت نبود این درمان، باید به انتقال مادام العمر گلبول‌های قرمز متکی باشند.

جنیفر اشنایدرمن، دانشیار گروه اطفال در بخش هماتولوژی، انکولوژی و پیوند سلول‌های بنیادی و همچنین یکی از نویسندگان این مطالعه، می‌گوید: «این رویکرد، روش درمانی بالقوه‌ای را برای بیماران مبتلا به بتا تالاسمی وابسته به تزریق خون بدون نیاز به اهداکننده آلوژن فراهم می‌کند که نتایج آن برای بیمارانی که واجد شرایط درمان بیماری خود نیستند، می‌تواند بسیار دلگرم‌کننده باشد».

بتا تالاسمی

بتا تالاسمی وابسته به تزریق خون یک اختلال خونی ارثی است که در آن بدن به مقدار طبیعی هموگلوبین تولید نمی‌کند تا بتواند اکسیژن را در سراسر بدن حمل ‌کند. این شدیدترین شکل بتا تالاسمی است و بیشتر در کودکان تشخیص داده می‌شود. بیماران در تمام طول زندگی خود به تزریق گلبول قرمز و کیلاسیون منظم آهن متکی هستند که می‌تواند خطر ایجاد عوارض جانبی طولانی‌مدت را به دلیل افزایش مصرف آهن علیرغم کیلاسیون ( حذف فلزات سنگین از بدن از طریق عوامل شلات‌ کننده)، افزایش دهد. تزریق خون منظم و همچنین استفاده از داروهای شلاتور آهن ارکان اصلی پروتکل درمانی هستند که منجر به افزایش طول عمر این بیماران می‌شوند. ازدیاد طول عمر بیماران تالاسمی وابسته به تزریق خون، منجر به بروز برخی عوارض از قبیل اضافه بار آهن در میوکارد، هموسیدروز کبد، اختلالات آندوکرین، استئوپورز و همچنین اختلال در عملکرد ارگان‌های حیاتی می‌شود.

درمان بتا تالاسمی

تنها گزینه‌ی درمانی موجود برای بیماران بتا تالاسمی وابسته به تزریق خون، پیوند سلول‌های بنیادی خونساز آلوژن است؛ یعنی تزریق سلول‌های بنیادی خونسازی که به بازسازی طبیعی سلول‌های خونی کمک می‌کنند. ولی با این حال، همه بیماران، اهداکننده آلوژن ندارند (یعنی آنتی‌ژن‌های لکوسیت انسانی یاHLA  اهدا‌کننده با آنتی‌ژن‌های فرد بیمار مطابقت ندارند). این درمان همچنین می‌تواند عوارض جانبی منفی قابل‌توجهی ایجاد نماید، مانند بیماری پیوند در مقابل میزبان (زمانی که مغز استخوان اهداکننده یا سلول‌های بنیادی به گیرنده حمله می‌کنند)، سرکوب طولانی‌مدت سیستم ایمنی یا شکست پیوند، لذا نیاز مبرم به انجام مداخلات درمانی مؤثرتر و ایمن‌تر خواهد بود.

در فاز سه کارآزمایی بالینی مورد مطالعه، اشنایدرمن و همکارانش ژن‌درمانی Betibeglogene autotemcel (beti-cel) را در بیماران بزرگسال و کودکان مبتلا به بتا تالاسمی وابسته به تزریق خون و یک ژنوتیپ غیر β0/β0 ارزیابی کردند. در مجموع 23 بیمار با دوره پیگیری متوسط 29 ماهه وارد مطالعه شدند. درمان جدید شامل پیوند سلول‌های بنیادی خونساز اتولوگ با سلول‌های بنیادی خونساز اصلاح شده ژنی است. به طور ویژه، این درمان شامل سلول‌های بنیادی خونساز CD34+ و سلول‌های پیش‌ساز (Progenitor cells) است که با ناقل لنتی ویروسی BB305 که ژن بتا-گلوبین را کد می‌کند، تزریق می‌شوند.

بیماران تحت پروسه جمع‌آوری سلول‌های بنیادی خود قرار می‌گیرند و برای تولید سلول‌های اصلاح شده ژنی فرستاده می‌شوند؛ پس از بازگشت بیمار، آنها برای شیمی‌درمانی و تزریق سلول‌های اصلاح شده بستری می‌شوند. اشنایدرمن، که همچنین عضو مرکز سرطان لوری است، می‌گوید: هدف این است که وقتی سلول‌ها شروع به کار کردند، تولید هموگلوبین طبیعی اتفاق ‌افتد و در نتیجه بیمار از تزریق خون بی‌نیاز ‌گردد.

پس از پیگیری، محققان دریافتند که 91 درصد از بیماران تحت تزریق خون مستقل قرار گرفتند و هشتاد و شش درصد از این بیماران کودکان زیر 12 سال بودند. به گفته نویسندگان، در این درمان، در حالی که ریسک پیوند سلول‌های بنیادی اتولوگ به دلیل انجام شیمی درمانی وجود دارد؛ ولی خطرات طولانی مدت بیماری پیوند در مقابل میزبان و همچنین نیاز به سرکوب سیستم ایمنی وجود ندارد.

این داده‌ها نشان می‌دهد که در اکثر بیماران مبتلا به بتا تالاسمی وابسته به تزریق خون و ژنوتیپ غیر β0/β0، تزریق یک‌باره beti-cel به ‌طور بالقوه به شکل مستقل از تزریق خون و از طریق دستیابی به سطوح هموگلوبین تقریباً نرمال، قابل درمان است.

پایان مطلب/

Ref:

1. Locatelli, F., et al. (2022) Betibeglogene Autotemcel Gene Therapy for Non–β0/β0 Genotype β-Thalassemia. New England Journal of Medicine.
2. https://www.news-medical.net/news/20220203.
3. https://news.feinberg.northwestern.edu/2022/02.