به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، دکتر جعفر آی دکترای بافت‌شناسی، فوق دکترای کشت سه بعدی از دانشگاه تورنتو کانادا و مدیر گروه مهندسی بافت دانشکده فن‌آوری نوین در گفتگو با خبرنگار سایت بنیان ابتدا به معرفی علم پزشکی بازساختی و اهمیت این علم پرداخته و تصریح کردند: در پزشکی باز ساختی هدف این است که برای یک فرد آسیب دیده با استفاده از سلول‌های بنیادی خود فرد و ابزارآلات بیولوژیکی، آن عضو آسیب دیده را مجدد ایجاد کنند. عملکرد رشته مهندسی بافت و پزشکی بازساختی به این شکل است که می‌تواند بوسیله‌ی ساخته‌های مهندسی‌شده‌ بدن بافت‌های جدید تولید کند که دیگر نیازی به پیوند اندام نباشد،زیرا در قدیم کسی مریض می‌شد و یا وقتی یک بافتی دچار آسیب می‌شد با دارو و روش‌های مختلف دیگری برای درمان آن فرد اقدام می‌کردند ولی اغلب اوقات بهبودی حاصل نمی‌شد، زیرا این علوم درمانی با مشکلاتی همراه است، به عنوان مثال وقتی فردی اندامی از دست می‌دهد باید یک اهداکننده برای آن شخص باشد و مشکل بعدی تطابق گروه خونی و فاکتورهای بافتی آن شخص با شخص اهدا دهنده است. خوشبختانه در مهندسی بافت این مسئله حل‌شده و به‌وسیله‌ سلول‌های بنیادی که از خود شخص گرفته می‌شود می‌توان اندام‌های مختلف را ساخت و در بدن این شخص قرار داد و بدین شیوه دیگر نیازی به دهنده‌ اندام نیست. بنابراین برای رفع این مشکلات، دنیای آینده‌ علم پزشکی درگرو پیشرفت‌های مهندسی بافت و پزشکی بازساختی خواهد بود.

تولید اندام با پرینت سه بعدی

آی افزود: ایران در زمینه پزشکی بازساختی مقام سیزدهم در دنیا را دارد، دلیل برتری سایر کشورها به این خاطر است که توانسته‌اند با استفاده از مهندسی بافت و ابزارآلات با تکنولوژی پیشرفته کمبود اندام را با  تولید سه بعدی اندام جبران کنند و اندام‌هایی مثل قلب و کبد را پرینت کنند. در تکنولوژی پرینت سه بعدی اندام، همان‌طور که دستگاه پرینتر معمولی کاغذ، جوهر و کیبورد دارد در بایو پرینترها، اسکافلدها به عنوان کاغذ بوده ، سلول‌ نیز حکم جوهر آن دستگاه را دارد و نرم‌افزاردستگاه نیز شکل اندامی است که ما قرار است بسازیم و می‌توانیم آن اندام را پرینت کنیم. بنابراین خیلی واضح است که این دستاوردهای بزرگ در سایر کشورها به خاطر امکانات و تکنولوژی پیشرفته آنهاست، زیرا ایران از لحاظ دانش همپای سایر کشورهای دیگر می‌باشد. بنابراین ما نیز در آینده می‌توانیم با داربست‌های بیولوژیکی و سلول‌های شخص بیمار، اندام پرینت کنیم و در بدن شخص بگذاریم.

اهمیت سلول درمانی در پزشکی بازساختی

در پزشکی باز ساختی هدف اینست که برای یک فرد آسیب دیده با استفاده از سلول‌های بنیادی خود فرد و ابزارآلات بیولوژیکی آن عضو آسیب دیده را مجدد ایجاد کرد، بنابراین جایگاه سلول درمانی در این زمینه پر رنگ است زیرا می‌توان در این زمینه درمانی، یک سری از سلول‌ها که از خود فرد ایجاد شده است را به او پیوند بزنیم تا سلول‌های خودی پیوند شده بتوانند بدون اینکه هیچ واکنش ایمنی در بدن، به عملکرد خودشان ادامه دهند. به‌ عنوان‌ مثال کسی که دارای دیابت است و از داروهای زیر جلدی استفاده می‌کند اگر سلول بتاسل را از افراد دیگری بگیریم و اینکپسولیت (بسته بندی زیستی با مهندسی بافت) کنیم و در بدن این شخص قرار دهیم به‌ راحتی می‌تواند عملکرد خوبی برای ترشح انسولین داشته باشد و این بیمار بدون تزریق و داروهای زیر جلدی می‌تواند به زندگی خودش ادامه دهد. بنابراین علم مهندسی بافت و سلول درمانی می‌توانند با یکدیگر شاخه ای  به نام طب ترمیمی که از پیشرفته ترین علوم دنیا است را به وجود بیاورند.

مزایای سلول‌های بنیادی اندومتریال نسبت به سایر سلول‌ها

ما در اغلب کارهای تحقیقاتی گروه پژوهشی دانشگاه، از سلول‌های بنیادی اندومتریال استفاده کردیم، این سلول‌ها دارای  مزایای زیادی نسبت به سایر سلول‌های بنیادی هستند زیرا در وهله اول می‌توانند به صورت "الوگرفت" و "زنوگرفت" به کار برده شوند، به زبان ساده تر یعنی اینکه سلول‌های بنیادی اندومتریالی که از یک فرد جدا می‌شود، قابلیت تزریق به خود فرد و هم به فرد دیگر را دارد و هم از قابلیت تمایز به انواع سلول بنیادی دیگر نیز برخوردار است، زیرا یکی از مشکلات کاربرد سلول‌های بنیادی دیگر این است که به سختی می‌توان برای درمان یک شخص از سلول‌های بنیادی شخص دیگر استفاده کرد. افزون بر این نکات، سلول‌های بنیادی اندومتریال تومور زایی کمی دارند، این در صورتی است که سلول‌های بنیادی دیگر احتمال ابتلا به سرطان توسط آنها بیشتر است. نکته مهمتر اینکه سلول‌های بنیادی اندومتریال دارای خاصیت ایمونومدولاتوری (تعدیل کننده سیستم ایمنی بدن) هستند. آی در ادامه افزود: زمان دو برابر شدن سلول‌های بنیادی اندومتریال در محیط کشت کوتاه تر بوده و در حدود 20 ساعت است، در صورتی که این زمان برای سایر سلول‌های بنیادی دیگر حدود 30 ساعت یا بیشتر است. به عنوان مثال هنگامی که سلول‌های بنیادی اندومتریال  60  دفعه تقسیم می شود کاریو تایپ آن ها  تغییر نمی‌کند در صورتی که کاریو تایپ سلول‌های بنیادی دیگر بعد از 30 دفعه تقسیم شدن تغییر می‌کند.

کارایی سلول‌های بنیادی اندومتریال در مهندسی بافت و تولید اندام

برای ایجاد اندام در مهندسی بافت، ما نیاز به سلول و داربست داریم، در همین راستا می‌توان گفت که اندام‌های بدن ما نقش اسکلتی را دارد که به آن داربست گفته می‌شود که سلول‌های بنیادی حکم آجر‌ها را در آن ایفا می‌کنند، بنابراین بسته به اینکه بخواهیم چه بافتی را بسازیم، این سلول‌های بنیادی را به آن بافت دلخواه تمایز می‌دهیم و بعد یک داربست می‌سازیم و روی داربست سلول‌ها را کشت می‌دهیم و سپس می‌توانیم یک اندام را به کمک سلول‌های خود شخص بسازیم. برای مثال با استفاده از تمایز دادن سلول‌های بنیادی اندومتریال به سلول‌های هپاتوسیت برای کبد، نرون برای مغز، استئوبلاست برای استخوان و کندرو بلاست برای غضروف یک داربست می‌سازیم و در نهایت تبدیل به اندامی می‌شود که برای همان شخص با استفاده از سلول‌های بنیادی خودش است. بنابراین در حوزه مهندسی بافت این دستاورد بزرگی است.

کارهای بالینی انجام شده با پیوند سلول‌های بنیادی اندومتریال

اکنون با توجه به اینکه مشکل و نیاز اصلی جامعه در موضوع جوانی جمعیت است ما روی نازایی متمرکز شدیم و در این حوزه برای خانم‌هایی که مشکل نازایی داشتند از پیوند سلول‌های بنیادی آندومتریال استفاده کردیم. درواقع در این پژوهش انجام شده برای تحریک تخمک گذاری در زنانی که تخمک گذاری ضعیفی داشتند از پیوند سلول‌های بنیادی اندومتریال در این افراد استفاده شده است و خوشبختانه نتایج این پروژه که درآن پنج نفر مشارکت داشتند نشان داد که با استفاده از این روش سه نفر از آنها تخمک گذاری موفقی داشته و باردار شدند. درحال حاضر در حال ثبت نتایج و انجام بررسی‌های بیشتر برای مشارکت دادن افراد بیشتری در طرح‌های آینده هستیم.

مراکزی که با آنها همکاری دارند

آی در خصوص بحث همکاری‌ها گفتند: در خارج کشور با مراکزی در کانادا و بعضی از دانشگاه‌های آمریکا همکاری داریم و به تازگی بازدیدی نیز از این مراکز و دانشگاه‌ها داشتیم و در داخل نیز با مرکز سلول‌های بنیادی پوست و ضایعات نخاعی و مرکز پزشکی بازساختی دانشگاه علوم پزشکی تهران و چند مرکز دیگر همکاری داریم.

سخن آخر

در کشورهای پیشرفته اهمیت علم سلول درمانی به عنوان علم پزشکی آینده به خوبی درک شده است و امکانات لازم را هم برای گسترش این علم نوین فراهم کرده اند، بنابراین از کشور ما هم انتظار می‌رود اهمیت این علم و نیاز به آن را بیشتر درک شود و امکانات لازم برایش را فراهم کرده و بودجه بیشتری را در اختیار دانشجویان پزشکی بازساختی قرار دهند تا از دنیا در این علم عقب نمانیم.

پایان مطلب/.