دکتر سارا پهلوان، دکترای تخصصی الکتروفیزیولوژی سلول‌های قلبی و استادیار گروه تحقیقاتی قلب و عروق پژوهشگاه رویان در گفتگو با خبرنگار سایت بنیان، در خصوص فعالیت‌های گروه قلب پژوهشگاه رویان اظهار کردند، از سال 2017 عضو هیات علمی پژوهشکده سلول‌های بنیادی رویان شدم و درحاضر نیز به عنوان مسئول گروه تحقیقاتی قلب و عروق مشغول به تحقیق و فعالیت هستم. گروه تحقیقاتی قلبی عروقی با  4 نفر عضو هیئت علمی، آقایان دکتر بهاروند و دکتر اقدمی و خانم دکتر سرایداری و بنده به کارخود ادامه می‌دهد.

وظایف اصلی شما در این گروه چیست؟

ایشان در خصوص معرفی وظایف این گروه اینطور بیان کردند که در واقع ماموریت‌هایی که ما برای برای خودمان در این گروه قلب و عروق در نظر گرفتیم مطالعه تکوین قلب است با استفاده از سلول‌های بنیادی و تمایز آنها به رده قلبی و همچنین رده عروقی و  مطالعه‌های دیگر. در واقع مطالعه تکوین قلب از منظر اتفاقات سلولی مولکولی بوده و کار دیگری که مدنظرمان بوده  است، تا بتوانیم با استفاده از سلول‌های قلبی و سلول‌های بنیادی که در آزمایشگاه تولید می‌شوند، مکانیسم های سلولی و مولکولی بیماری‌های قلبی  را بررسی کنیم و همینطور میزان سمیت داروهای ضد سرطان را که بایستی حتما روی قلب تست شوند، را ارزیابی کنیم. و در واقع شاخه آخر از هدف‌ها و ماموریت‌های ما در گروه قلب، مطالعه روش‌های پزشکی بازساختی قلب با استفاده از سلول درمانی و یا با استفاده از محصولات سلولی یا ترکیب سلول درمانی و مهندسی بافت می‌باشد.

ناکارآمدی روش‌های روتین درمانی

پهلوان در پاسخ به این سوال گفتند: یکی از مسائلی که ما در حوزه سلامت قلب و عروق با آن مواجه هستیم عدم ترمیم قلب بعد از آسیب هست، بدین علت که که سلول‎های قلبی جزء سلول‌های تمایز یافته انتهایی بدن هستند و بعد از تولد که این سلول‌ها بالغ می‌شوند، آنها دیگر تقسیم نمی‌شوند و در ادامه نیز از چرخه سلولی خارج می‌شوند، بنابراین مشکلات قلبی اتفاق می‌افتد و سلول‌های قلبی از کار می‌افتند و دیگر آن سلول قلبی جایگزین نمی‌شود و معمولا جایگزین آن در قلب، یک سری بافت‌های هم بند می‌شوند که آن بافت‌ها قابلیت انقباض و عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بنابراین درمان‌هایی که برای قلب وجود دارد قطعا نمی‌تواند قلب را کاملا ترمیم کندو تنها قادرند که از پیشرفت بیشتر آسیب قلب جلوگیری کنند. بنابراین افراد همواره از کاهش عملکرد قلب رنج می‌برند.

اهمیت و برتری این روش‌های نوین درمانی چیست ؟

هدف دانش سلول‌های بنیادی و هر سه تا ماموریت تعریف شده در این گروه، این است که در درجه اول متوجه شویم که تکوین قلب از چه قسمت‌هایی تشکیل شده است و آیا سلول‌های قلبی را بعد از تولد هم میتوان به به شکل سلول اولیه برگرداند و چطور میتوان این مشکل را برطرف کرد، بنابراین به دنبال این هستیم که از تکوین قلب الهام بگیریم تا بتوانیم سلول‌های قلبی را به چرخه سلولی برگردانیم و مجدد تولید کنیم.

اهمیت مطالعات انسانی برای ارنجام ارزیابی‌ها

پهلوان در خصوص هدف بعدی اینطور اعلام کردند که، هدف این است که به هر حال در نهایت باید برای ارزیابی فاز مطالعاتی مکانیسم بیماری‌های قلبی از چند نوع مدل موشی استفاده شود، اما از انجایی که این مدل‌ها با مدل‌های انسانی تفاوت‌هایی دارند بخصوص در فعالیت‌های قلبی که ما نمی‌توانیم کاملا داده‌های آنها را بطور کامل به انسان بسط دهیم، به همین دلیل بهتر است که ما از همان ابتدا از مدل‌های انسانی استفاده کنیم. بنابرایناین سلول‌های بنیادی که ما در شرایط آزمایشگاهی به قلب تمایز می‌دهیم این امکان را برای ما فراهم می‌کندو در نهایت این ماموریت سوم که برایتان عرض کردم شاید بتواند بهما کمک کند بدون اینکه سلول‌های قلبی را به سیکل سلولی برگردانیم، بتوانیم قلب را بعد از آسیب بازسازی کنیم. بنابراین این هزینه و زمان زیاد که محققان در این حوزه سپری می‌کنند میتواند ارزشمندتر از بکارگیری مدل‌های حیوانی باشد. زیرا هدف این است که بتوانیم راهی برای ترمیم این اندام از بدن پیدا کنیم.

این تحقیق چه جایگاهی دارد؟

 در خصوص جایگاه ما در ایرانف ما تاکنون یک سری مطالعات پیش بالینی را انجام دادیم نتایج خوبی را هم گرفتیم که می‌تواند از مطالعات حیوانی کوچک به سمت مطالعه حیوانی بزرگ هم پیش بروند ولی هنوز ما در حوزه منابع مالی نتوانستیم مطالعات نهایی پیش بالینی‌مان را روی حیوان بزرگ انجام دهیم  تا بتوانیم نتایج کسب شده را برای کارآزمایی بالینی ببریم.

در چه مرحله ای از کار هستید و آیا این روش‌ها وارد مرحله کار آزمایی بالینی شدند؟

در پاسخ به این سوال باید عرض کرد که یکی از آزمایشاتی که در پیش بالینی  انجام داده و در ان موفق بودیم تولید یک سری وزیکول‌های خارج سلولی از سلول‌های بنیادی بالغ بوده است.  نکته مهم اینجا بود که مشاهده شد پیوند این وزیکول‌ها به قلب، باعث بهبود عملکرد قلب بعد از سکته قلب می‌شود، کار بعدی که نتایج خوبی داشت استفاده از ماتیکس خارج سلولی خود قلب در ناحیه سکته قلبی بود که باعث ترمیم خیلی خوبی در قلب شد. بنابراین این دو تا کار ما قابلیت مطالعات پیش زمینه در حیوانات بزرگ را داراست. ما تجربه کار روی حیوانات بزرگ را داریم ولی منابع آن بایستی تامین شودکه تابحال نتوانستیم انجام بدهیم.  مطالعاتی هم بوده که ایمنی آنها تایید شد و ما توانستیم کار را در کارآزمایی بالینی استفاده کنیم. در این کار برای افراد دارای گرفتگی عروق کرونر  بودند ، سلول های مورد نظر تولید شد و زمانی که اینها تزریق شدند و نتایجش را نمی توان خیلی چشمگیر خواند ولی باعث بهبودی شده بود و یک مطالعه هم داشتیم که در کودکان انجام دادیم و الان هم کارآزمایی بالینی آن ادامه دارد و آن هم نتایجش را صد در صد نمی‌توان گفت در همه افراد قابل توجه بود ولی در تعدادی از نمونه‌ها، نتایج خوبی داشته است.

آیا محصول سلول درمانی در این حوزه تولید کردید؟

در دنیا نیز همزمان با ایران سلول درمانی انجام می‌دهند و مطالعات کارآزمایی بالینی روی سلول‌های بنیادی بالغ را هم برای بیماری‌های قلبی ژنتیکی و هم برای بیماری‌های ایسکمی که دچار کمبود اکسیژن شدند، انجام داده اند . ما نیز در این حوزه قرار است به زودی اولین محصول مربوط سلول درمانی را وارد بازار کنیم. البته در حال حاضر ما در ایران یک محصولی را در بازار داریم که بشود برای قلب کودکان استفاده می‌شود.  در این مصول برای بکودکانی که دارای بیماری ژنتیکی قلبی هستند که طی آن عملکرد قلب در کودکان را کاهش می‎دهدف ما از سلول‌های بنیادی بالغ مزانشیمی استفاده کردیم و کارآزمایی آن نیز همچنان در حال انجام است.

برای طرح کودکان بیمارگیری هم دارید؟

در این فاز مرحله بیمارگیری به پایان رسیده است ولی اگر از این مرحله جواب بگیریم و ایمنی و کارایی نتایج تایید شود به فاز بعد می‌رویم و بیمارگیری انجام می‌شود. ولی این پروسه زمانبر است.

سخن پایانی

پهلوان در آخر اینطور گفتند که ما تمام تلاشمان را می‌کنیم ولی آنچه مسلم است این است که تحقیقات یک پروسه زمانبر بوده بطوری که حتی ممکن است عمر یک محقق را به خودش اختصاص دهد. بنابراین ما نمی‌توانیم از حوزه سلول‌های بنیادی و سلول درمانی انتظارات زودرس داشته باشیم. ولی ما با تمام قوا تلاش می‌کنیم اگر امکانی باشد و درمانی بتواند توسعه پیدا کند، آنرا توسعه دهیم.

پایان مطلب/.