دکتر خدیجه طهرانی متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و مسئول این پروژه در بیمارستان فرهیختگان در گفتگو با خبرنگار سایت بنیان، در خصوص  بیماری دیستروفی عضلانی دوشن و چگونگی این روش درمانی توضیح دادند. زیرا برای اولین بار بیمارستان فرهیختگان دانشگاه آزاد با استفاده از تزریق سلول‌های بنیادی توانستند سلول‌های آسیب‌دیده در عضله این افراد را ترمیم کنند.

دلایل انتخاب بیماری دیستروفی عضلانی دوشن

طهرانی در ابتدا درخصوص دلایل انتخاب این نوع از دیستروفی توضیح دادند و گفتند، شایع ترین نوع دیستروفی عضلانی دوشن است، در این بیماران به علت نبود دیستروفین، فیبرهای عضلانی در طول انقباض آسیب می‌بینند و فرد دچار التهاب می‌شود. متاسفانه افراد مبتلا به این بیماری در سن نوجوانی باید از ویلچر استفاده کنند و جوانی را با دستگاه ونتیلاتور شروع و مرگ زودرس دارند. از سه هزار و پانصد تولد یک نفر به دوشن مبتلا است. بنابراین آمار خیلی بالاست و ما شدیدترین ضعف عضله را در دوشن داریم به گونه‌ای که بیماری در مراحل ابتدا با ضعف عضلانی در پاها شروع و به‌ ترتیب به سمت بالا و کمربند لنگی ادامه پیدا می‌کند. پس از این مرحله بیمار در قسمت بالاتنه و دست‌ها درگیر می‌شود. در مرحله آخر نیز قلب و سیستم تنفسی درگیر بیماری شده و بیمار در سنین 18 تا 22 سالگی به علت مشکلات قلبی و تنفسی فوت می‌کند . از طرفی چون هنوز این بیماری درمانی ندارد ما این نوع از دیستروفی را برای سلول درمانی انتخاب کردیم.

شرایط بیماران برای ورود به طرح

در این طرح بچه‌های 9 تا 13 سالی مشارکت داشتند که عضله آنها هنوز تخریب نشده بود ضمن اینکه باید از سایر شرایط ورود به طرح نیز برخوردار بودند. البته کودکان پنج تا شش سالی که هیچ گونه تخریب عضلانی نداشته باشند هم می‌توانند در این طرح کاندید شوند.

مزایای سلول درمانی برای درمان این بیماری

طهرانی در پاسخ به این سوال گفتند که دو ماهی است که یک داروی ژن درمانی تولید شده در کشور آمریکا که تاییدیه FDA را برای این بیماری با نام  ELEVIDYS دریافت کرده است ولی با توجه به اینکه هنوز نمی‌دانیم که آیا این دارو عارضه جانبی دارد یا خیر و همچنین  به خاطر هزینه بالای این دارو و مهمتر اینکه کشور ما تحریم است، بنابراین امکان استفاده برای بیماران مهیا نیست، ما سراغ سلول درمانی رفتیم. در همین راستا از سلول‌های بنیادی مزانشیمال مشتق از سلول‌های ژله وارتان بند ناف استفاده کردیم. به این خاطر که این سلول‌ها در بدن فرد گیرنده ایمنی زایی بسیار پایینی دارند یعنی اینکه نه تنها سیستم ایمنی فرد گیرنده را تحریک نمیکند بلکه سبب تعدیل سیستم ایمنی در فرد هم می‌شود. بنابراین ما از طریق این شیوه درمانی می‌توانیم التهاب عضله در فرد بیمار ا کنترل کنیم و مکانیسم رفتاری دیگر این سلول‌ها این است که سبب تحریک عضله سازی در فرد گیرنده می‌شوند. لازم به ذکر است محققان امروز به دنبال استفاده از ژن‌درمانی برای بیماران مبتلا به دوشن هستند؛ اما هنوز نتایج خوبی از این شیوه درمانی به دست نیامده است.

شیوه مطالعاتی

طهرانی در ادامه افزود در این روش  تزریق سلول‌های بنیادی مزانشیمال مشتق از سلول‌های ژله وارتان بند ناف زیر گاید سونوگرافی در عضلات آسیب دیده کودکان مبتلا به دیستروفی دوشن تزریق شدند و هر 2 هفته عضلات بیماران بررسی شدند. بعد از تزریق ما یک اثر بلافاصله را در بیماران مشاهده کردیم زیرا در مدت 2 هفته بعد از تزریق به استناد سخنان مادران بیماران و خود افراد مبتلا، احساس خستگی و ناتوانی کمتری را داشته‌اند و عضلات بیمار نیز بالا آمده بود. ولی در مجموع  بعد از 3 یا 6 ماه دوره بررسی بیماری بعد از تزریق سلول بنیادی انتظار می‌رود بچه‌ها بهتر شوند. بعد ازآن قدرت عضله کم می‌شود و عضله پایین می‌آید، بنابراین باید مجدد دوز بعدی سلول را تزریق کنیم (حداقل سالی یکبار تزریق داریم). تاکنون ما فاز آزمایشی کار را روی پنج نفر انجام دادیم و فاز اول و دوم را نیز روی 15 نفر انجام دادیم، ولی فاز سوم هنوز انجام نشده است. بعد از اتمام فاز سوم و گرفتن تاییدیه این طرح وارد فاز خدمات درمانی می‌شود.

همکارانی که ما رادر این راه کمک کردند

طهرانی در ادامه به  معرفی همکاران این طرح پرداختند و گفتند  که این تحقیق با همراهی وکمک دکتر سیمین آل رسول متخصص رادیولوژی و فلوشیپ عضله، دکتر بیتا شال بافان متخصص نرولوژی، دکتر فاطمه ناصری پزشک عمومی صورت پذیرفت وپرستاران بیمارستان فرهیختگان خانم نسرین کریمی، مژگان محمدپور، نرجس رفیع صداقت و منشی بخش طاهره خضری  انجام شد.

چه کشورهایی این خدمت درمانی را ارائه می‌دهند؟

طهرانی در پاسخ این سوال اعلام کردند که این روش درمانی که در کشور ما برای کنترل بیماری افراد مبتلا به دوشن استفاده می‌شود دقیقا مشابه روش‌های درمانی روز دنیا است ، بنابرایم کشور ما هم راستا با سایر کشورها دراین راه قدم برمی‌دارد، فقط نوع سلول تزریق شده متفاوت است. علاوه بر این برای انجام این روش ما با سایر کشورها نیز همکاری داریم، من جمله با پزشکانی از کشور اکراین. زیرا « قبل از جنگ اوکراین بسیاری از بیماران برای انجام این تزریق با پرداخت هزینه بالایی، به این کشور یا به کشورهای بلاروس و ترکیه سفر می‌کردند. ولی بعد از جنگ اوکراین، این خدمات درمانی در کشورهای دیگری از قبیل فرانسه، چین، آمریکا انگلستان انجام می‌شود. البته در کشورهای آسیایی چون ژاپن و چین هم این خدمت درمانی ارائه می‌شود. در حال حاضر نیز همین تزریق در بیمارستان فرهیختگان با سلول‌هایی که مورد تایید پژوهشگاه رویان است امروز بدون دریافت هیچ نوع هزینه‌ای انجام می‌شود.

نتایج تحقیقات

طهرانی در آخر  توضیح دادند که در نتیجه این تزریق، سلول‌های آسیب دیده در عضله ترمیم و بازسازی مجدد شدند و طی چندین ماه به قدرت سابق برگشتند. کودکان پس از تزریق هیچ گونه عارضه جانبی مانند تب و لرز و بیحالی نداشتند و تمام کودکان طبق ارزیابی‌های والدین اظهار داشتند قدرت پاهایشان بهتر شده است. طبق ارزیابی های انجام شده توسط تیم خودمان نیز مشاهده کردیم که قدرت عضلانی مخصوصا در پاها یک تا دو درجه افزایش پیدا کرده است. بنابراین نتایجی که از روند کنترل بیماری از این روش درمانی نوشته می‌شود رضایتمند است. ولی هنوز در سازمان غذا و داروی آمریکا تایید نشده است.  ولی بعد از انجام فاز سوم برای گرفتن این مجوز نیز اقدام خواهیم کرد.

پایان مطلب/.