به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، کم خونی داسی شکل با گلبول‌های قرمز بد شکل و چسبناک مشخص می‌شود که بر جریان خون تأثیر می‌گذارد. در همین راستا برای اولین بار در جهان، تنظیم کننده داروهای بریتانیا درمانی را تأیید کرده است که از ابزار ویرایش ژن CRISPR–Cas9 به عنوان درمان برای این بیماری‌ها استفاده می‌کند. این رویکرد با اصلاح سلول‌های بنیادی خون بیمار در آزمایشگاه و بازگرداندن آن‌ها، دو اختلال خونی ارثی، از جمله بیماری سلول داسی شکل را که بیشتر افراد آفریقایی تبار را مبتلا می‌کند، درمان می‌کند. این تصمیم نقطه اوج دیگری برای بیوتکنولوژی است که در دهه پس از کشفش به عنوان انقلابی شناخته شده است. این درمان که Casgevy نام دارد، بیماری‌های خونی داسی شکل و بتا تالاسمی را درمان می‌کند.

بیماری سلول داسی شکل

بیماری سلول داسی شکل، نقص در هموگلوبین پروتئین حامل اکسیژن است که در گلبول‌های قرمز یافت می‌شود، و باعث می‌شود که سلول‌ها شکل داسی، شکلی پیدا کنند که رگ‌های خونی را مسدود کنند و منجر به درد شدید و گاهی سکته مغزی و آسیب اندام ‌شوند. بنابراین یک درمان جدید در شرکت‌های Vertex Pharmaceuticals و CRISPR Therapeutics برای جایگزینی این پروتئین‌های نادرست با نسخه‌های فعال کدگذاری شده توسط ژن هموگلوبین که به طور معمول در جنین در حال رشد فعال است، طراحی شده است. در این روش درمانی جدید پس از برداشت سلول‌های بنیادی خون بیمار، دانشمندان از CRISPR برای غیرفعال کردن سوئیچ ژنتیکی استفاده می‌کنند که معمولاً ژن هموگلوبین جنینی را در اوایل رشد خاموش می‌کند. سپس سلول‌ها دوباره به بدن تزریق می شوند، تا مجدد هموگلوبین‌های تازه ساخته شده وظیفه انتقال اکسیژن را بر عهده گیرند.

یافته‌های حاصل از درمان بیماران

در کارآزمایی‌های بالینی انجام شده، همه به جز یک نفر از 29 نفری که درمان سلول‌های داسی شکل را دریافت کرده‌اند، شروع به ساخت هموگلوبین جنینی کردند و دیگر دوره‌های درد شدیدی نداشتند. و 39 نفر از 42 بیمار که آن را برای یک اختلال مرتبط، بتا تالاسمی دریافت کرده بودند، دیگر نیازی به تزریق خون برای جلوگیری از کم خونی شدید نداشتند. برخلاف پیوند مغز استخوان، درمان موجود برای این بیماری‌ها در صورت یافتن اهداکننده منطبق، تزریق سلول‌های ویرایش‌شده خود بیمار خطر رد سیستم ایمنی را ایجاد نمی‌کند. کی دیویس، متخصص ژنتیک در مرکز (SMC) دانشگاه آکسفورد، بریتانیا، در اظهار نظری به رسانه علمی بریتانیا گفت: «این یک تأییدیه برجسته است که در را برای کاربردهای بیشتر درمان‌های CRISPR در آینده برای درمان بالقوه بسیاری از بیماری‌های ژنتیکی باز می‌کند.

چه تحقیقاتی منجر به تایید شد؟

با استفاده از این شیوه درمانی، تاییدیه آژانس تنظیم مقررات داروها و محصولات مراقبت بهداشتی (MHRA) نتایج امیدوارکننده‌ای را از آزمایش‌های بالینی به دنبال دارد که یک درمان یک‌بار مصرف را آزمایش کرده‌اند، که از طریق انفوزیون داخل وریدی انجام می‌شود. این درمان توسط شرکت داروسازی Vertex Pharmaceuticals در بوستون، ماساچوست و شرکت بیوتکنولوژی CRISPR Therapeutics در زوگ، سوئیس توسعه یافته است. محققان همچنین درمان نوع شدید بتا تالاسمی را آزمایش کردند که به طور معمول با تزریق خون تقریباً یک بار در ماه درمان می‌شود. در این کارآزمایی، 54 نفر Casgevy را دریافت کردند که از این تعداد 42 نفر برای مدت زمان کافی برای ارائه نتایج موقت شرکت کردند. از میان آن 42 شرکت کننده، 39 نفر به مدت حداقل یک سال نیازی به تزریق گلبول قرمز نداشتند. سه مورد باقی مانده نیاز به تزریق خون بیش از 70 درصد کاهش یافت. بنابراین همین نتایج ارزنده منجر به تاییدیه این روش درمانی شد.

ژن درمانی چگونه کار می‌کند؟

Casgevy از ابزار ویرایش ژن CRISPR استفاده می‌کند که توسعه دهندگان آن برنده جایزه نوبل شیمی در سال 2020 شدند. بیماری سلول داسی شکل و بتا تالاسمی ناشی از خطا در ژن‌هایی هستند که هموگلوبین را کد می‌کنند، مولکولی که به گلبول‌های قرمز کمک می‌کند تا اکسیژن را در سراسر بدن حمل کنند. بتا تالاسمی زمانی اتفاق می‌افتد که جهش منجر به کاهش سطح هموگلوبین در خون، تعداد کم گلبول‌های قرمز خون و علائمی مانند خستگی، تنگی نفس و ضربان قلب نامنظم شود. پزشکان Casgevy را با خارج کردن سلول‌های بنیادی تولید کننده خون از مغز استخوان افراد مبتلا به هر دو بیماری و استفاده از CRISPR-Cas9 برای ویرایش ژن‌های کد کننده هموگلوبین در آن سلول‌ها تجویز می‌کنند. ابزار ویرایش ژن متکی به یک مولکول RNA است که آنزیم Cas9 را به ناحیه صحیح DNA هدایت می‌کند،تا درادامه آنزیم آن ناحیه را قطع ‌کند. هنگامی که Cas9 به ژن مورد نظر Casgevy به نام BCL11A برسد، هر دو رشته DNA را قطع می‌کند. BCL11A معمولاً از تولید نوعی هموگلوبین که فقط در جنین ساخته می‌شود جلوگیری می‌کند. با مختل کردن این ژن، Casgevy تولید هموگلوبین جنینی را آزاد می‌کند، که همان ناهنجاری‌های هموگلوبین بزرگسالان را در افراد مبتلا به بیماری سلول داسی شکل یا بتا تالاسمی ندارد. قبل از اینکه سلول‌های ویرایش شده ژنی دوباره به بدن تزریق شوند، افراد باید تحت درمان قرار گیرند که مغز استخوان را برای دریافت سلول‌های اصلاح شده آماده می‌کند. پس از تزریق، سلول‌های بنیادی باعث تولید گلبول‌های قرمز حاوی هموگلوبین جنینی می‌شوند. این سلول‌های دستکاری شده با افزایش اکسیژن رسانی به بافت‌ها علائم را تسکین می‌دهد. MHRA در یک بیانیه مطبوعاتی اعلام کرد: بیماران ممکن است نیاز داشته باشند حداقل یک ماه را در یک مرکز بیمارستانی بگذرانند تا سلول‌های تحت درمان در مغز استخوان ساکن ‌شوند و شروع به ساخت گلبول‌های قرمز خون با شکل پایدار هموگلوبین کنند.

Casgevy چقدر ایمن است؟

شرکت کنندگان در کارآزمایی‌های در حال انجام، عوارض جانبی از جمله تهوع، خستگی، تب و افزایش خطر عفونت را تجربه کردند، اما هیچ نگرانی ایمنی قابل توجهی شناسایی نشد. MHRA و سازنده در حال نظارت بر ایمنی فناوری هستند و نتایج بیشتری را منتشر خواهند کرد. یکی از نگرانی‌های پیرامون این رویکرد این است که CRISPR–Cas9 گاهی اوقات می‌تواند تغییرات ژنتیکی ناخواسته با عوارض جانبی ناشناخته ایجاد کند. دیوید روئدا، متخصص ژنتیک در امپریال کالج لندن، به SMC گفت: "به خوبی شناخته شده است که CRISPR می تواند منجر به تغییرات ژنتیکی جعلی با عواقب ناشناخته برای سلول‌های تحت درمان شود." دیدن داده‌های توالی یابی کل ژنوم برای این سلول‌ها قبل از نتیجه گیری ضروری است. با این وجود، این اعلامیه باعث می‌شود که من محتاطانه خوشبین باشم.»

آیا کشورهای دیگر این درمان‌ها را تایید خواهند کرد؟

سازمان غذا و داروی ایالات متحده در حال بررسی تایید Casgevy، که نام عمومی آن exa-cel است، برای بیماری سلول داسی شکل است. مشاوران آن ماه گذشته برای بحث در مورد درمان ملاقات کردند. آژانس دارویی اروپا نیز در حال بررسی درمان هر دو بیماری است. در حال حاضر، این درمان احتمالاً ذخیره کشورهای ثروتمند با سیستم‌های مراقبت بهداشتی توسعه یافته باقی می‌ماند. این درمان ممکن است به آسانی برای ارائه درمان در کشورهای با درآمد کم و متوسط توسعه پیدا نکند، زیرا نیاز به فناوری برای به دست آوردن سلول‌های بنیادی خون بیمار، تحویل ویرایشگر ژنتیکی به این سلول‌های بنیادی و سپس تزریق مجدد این سلول‌ها دارد. سایمون وادینگتون، متخصص ژنتیک در دانشگاه کالج لندن به SMC گفت. او می‌گوید: «این یک داروی «خارج از قفسه» نیست که بتوان آن را به راحتی تزریق کرد یا به شکل قرص مصرف کرد.

چقدر هزینه دارد؟

حتی در مکان‌هایی که تاییدیه دریافت می‌کند، هزینه بالای Casgevy احتمالاً باعث محدود شدن افرادی می‌شود که می‌توانند از آن بهره ببرند. دیویس گفت: «چالش این است که این درمان‌ها بسیار گران خواهند بود، بنابراین راهی برای دسترسی بیشتر به این روش‌ها در سطح جهانی کلیدی است. قیمت این درمان هنوز در بریتانیا تعیین نشده است، اما برآوردها نشان می‌دهد که می‌تواند تقریباً ۲ میلیون دلار برای هر بیمار هزینه داشته باشد، مطابق با قیمت‌گذاری سایر ژن‌درمانی‌ها. سخنگوی Vertex به Nature گفت: «ما در حال حاضر لیست قیمتی را برای بریتانیا تعیین نکرده‌ایم و بر همکاری با مقامات بهداشتی برای تضمین بازپرداخت و دسترسی بیماران واجد شرایط در سریع‌ترین زمان ممکن متمرکز شده‌ایم.

پایان مطلب/.