دکتر انسیه حاجی‌زاده صفار، پزشک و دانش آموخته دکتری تخصصی بیوتکنولوژی پزشکی، عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان و مدیر گروه دکتری تخصصی علوم سلولی کاربردی پژوهشگاه رویان در گفت و گو با خبرنگار سایت خبری " بنیان " در ابتدا از از اهداف و چشم اندازهای راهبردی مرکز گفتند: لازم به یادآوری است که هدف اصلی راه اندازی مرکز توسعه فناوری محصولات پیشرفته پزشکی رویان، ایجاد پلی مطمئن و کارا میان مراحل آزمایشگاهی و پیش بالینی توسعه محصولات مبتنی بر پزشکی بازساختی تا رسیدن به مرحله درمانی و تولید صنعتی محصول سلولی قابل عرضه به بازار است.

معرفی محصولات سلولی تولید شده در مرکز

محصول کیمیاسل

محصول اول، محصول کیمیاسل است که یک فراورده سلولي آلوژن است كه در آن از سلول‌هاي استرومايي مزانشیمی کلونال مشتق از مغز استخوان انسانی (hBM-cMSCs) استفاده مي‌شود. این محصول سلولی برای درمان بیماری‌های روماتئیدآرتریت، کمردرد ناشی از تخریب دیسک و آستئوآرتروز زانو استفاده می‌شود. روند تولید این محصول به صورت مختصر بدین طریق است که این سلول‌ها به صورت یک تک سلول از مغز استخوان فرد بالغ، سالم و جوان جدا می‌شوند و 4 تا 24 ساعت پس از کشت با وجود خاصیت چسبندگی به کف ظروف کشت پلاستیک، چسبیده و با ایجاد کلونی (به عنوان یکی از مشخصه‌های اصلی این سلول‌ها) شروع به تکثیر می‌کنند.بنابراین ما درنهایت میلیاردها سلول از این تک سلول داریم که آماده پیوند به فرد بیمار است. در حال حاضر این محصول فاز اول کارآزمایی بالینی را با نتایج خوب به پایان رسانده است. زیرا در این فاز، بررسی ایمنی ، بی‌خطر بودن و انجام پذیر بودن کار ملاک بوده است و در فازهای بعدی محصول وارد بحث ارزیابی کارایی می‌شود. بنابراین  این محصول علاوه بر ایمن بودن توانسته است شاخص‌های درمانی را نیز بهبود دهد. در حال حاضر به دنبال مقدمات شروع فاز دوم کارآزمایی بالینی این محصول هستیم.

محصول رویین‏ گرف و رویین شیت

محصول دوم و سوم رویین‏ گرف و رویین شیت است که  محصول رویین شیت شامل یک ورقه کراتینوسایتی آلوگرافت منجمد استریل است که برای درمان سوختگی کارایی دارد. محصول رویین‏ گرف نیز شامل یک پوست دولایه متشکل از سلول‏‌های کراتینوسایت و فیبروبلاست در ماتریکس کلاژن است که بر روی یک غشای نیمه تراوا قرار دارد و به صورت منجمد در دماي 80- درجه سانتي‎گراد عرضه مي‎‌شود. این محصول نیز برای درمان زخم دیابتی عمیق مورد استفاده قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است سلول‏‌های کراتینوسایت آلوژنیک موجود در محصول رویین‏ شیت از لایه اپیدرمی پوست فوراسکین نوزادان ایرانی به دست می‌آید. ولی هردو محصول بر پایه مهندسی بافت و بر پایه استاندارهای بین المللی تهیه می‌شوند. در حال حاضر برای تولید محصول رویین شیت با مرکز سوختگی مطهری و برای تولید محصول رویین گرف  نیز با کلینیک زخم پای دیابتی دانشگاه تهران همکاری داریم.

محصول بیناسل

محصول چهارم، بیناسل است که برای درمان دیستروفی ماکولای وابسته به سن(AMD) تولید می‌شود. با توجه که این بیماری یا تحت تاثیر افزایش سن یا تحت تاثیر وراثت و عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شود، یکی از مهم‏ترین عوامل کوری و عدم بینایی در کشورهای در حال توسعه است. که البته مورد اول بیشتر در افراد پیر و سالخورده قابل مشاهده است و مورد دوم بیشتر در خردسالان و نوجوانان مشاهده می‏گردد. این محصول در سطح دنیا فاز اول کارآزمایی بالینی را گذرانده است ولی هنوز یک محصول مورد تایید وارد بازار نکرده است. ما نیز بررسی های حیوانی این محصول را به اتمام رسانده ایم و در حال حاضر به جهت کسب تاییدیه سازمان غذا و دارو، به دنبال تهیه مستندات برای شروع فاز اول کارازمایی بالینی هستیم. برای تهیه سلول این محصول از سلول‌های اپیتلیال رنگدانه ای شیکیه چشم استفاده می‌شود.

محصول دوپاسل

محصول پنجم، دوپاسل است که از سلول‌های بنیادی جنینی برای تهیه سلول‌های پیش ساز دوپامینرژیک استفاده می‌شود تا درنهایت برای درمان بیماری پارکینسون به کار گرفته شوند. بیماری پارکینسون به عنوان دومین بیماری استحاله عصبی وابسته به سن است که بیش از ده میلیون نفر در سطح جهانی درگیر آن هستند. این محصول تاکنون دو مرحله حیوانی موشی و میمونی را با موفقیت طی کرده است و نتایج خوبی را نیز در خصوص کاهش میزان لرزش و افزایش قدرت شناختی حیوانات پارکینسونس نشان داده است. این درحالی است که درمان های رایج تنها کارایی کاهش لرزش دست بیمار را دارا هستند و کارایی درمانی دیگری ندارند. بنابراین در ادامه پروژه با توجه به تولید سلول‌های بنیادی جنینی در مقیاس بالینی در پژوهشگاه رویان و فراهم شدن فضای کلین روم، تولید سلول‌های پیش ساز دوپامینرژیک تحت شرایط GMP در حال حاضر مقدور است برای انجام کار آزمایی بالینی مهیا شود. در نهایت اینکه برای این بیماری هدف ما تولید سلول‏های مولد دوپامین از سلول‏های بنیادی جنینی تحت شرایط GMP و به‏کارگیری آن در کارآزمایی بالینی به بیماران پارکینسونی در کارآزمایی بالینی فازهای 1 و 2 است.

محصول اگزوزوم مشتق از سلول‌های بنیادی مزانشیمی

محصول ششم،  اگزوزوم مشتق از سلول‌های بنیادی مزانشیمی است، این محصول سلولی در حال حاضر مرحله بررسی آزمایشگاهی و مطالعات حیوانی را سپری کرده است و به دنبال جمع اوری اطلاعات بدست آمده از این مرحله هستیم. لازم به ذکر است که بیماری هدف مشخص شده برای این محصول، بیماری نارسایی زودرس تخمدانی (POF) است.

محصول کاراسل

 محصول هفتم، کاراسل یا درمان مبتنی بر سلول کارتی سل است که یکی از روش‌های ایمنی‌درمانی استفاده از لنفوسیت‌های T دستکاری ژنتیکی شده است که در سطح خود گیرنده اختصاصی ضد یک نشانگر سرطانی را بیان می‌کنند. به این سلول‌ها لنفوسیت‌های T گیرنده آنتی‌ژنی کایمری یا CAR T-CELLs گفته می‌شود. این محصول برای درمان بیماری های خونی، از جمله سرطان‌های خون مانند لوسمی و لنفوم که نسبتا شایع در جهان و ایران و با نرخ کشندگی بالا به حساب می‌آیند، کارایی دارند.ما امیدواریم بتوانیم به زودی این محصول را نیز به کارازمایی بالینی برسانیم.

جزایر پانکراسی

محصول آخر جزایر پانکراسی است که بیماران مرگ مغزی گرفته می‌شود که برای درمان بیماران دارای دیابت پیشرفته کاربرد دارد. در حال حاضر به دنبال مقدمات انجام کارازمایی بالینی برای این بیماری هستیم.

 سخن آخر

هدف اصلی پژوهشکاه رویان این است که درمان‌های مبتنی بر پزشکی بازساختی را وارد سبدکالای مردم کند به گونه ای که نتیجه این علم برای مردم ملموس باشد. بنابرایم امیدواریم بتوانیم نتایج علمی کسب شده در رویان را در قالب محصولات سلولی سودمند و کاربردی برای مردم ایران و منطقه ارائه دهیم.

پایان مطلب/.