به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، بیماری‌های ویروسی منتقله از طریق ناقل (VBVDs) همچنان خطر سلامت عمومی قابل توجهی را برای حیوانات و انسانها در سطح جهان ایجاد می‌کند. وکتورها نقش مهمی در گردش خودکار و انتشار VBVD ها در سراسر جهان دارند. تأثیر متقابل فعالیت‌های کشاورزی، گسترش جمعیت، شهرنشینی، تکامل میزبان/بیماری‌زا، و تغییرات آب و هوایی، همگی به شار مداوم در شکل‌گیری اپیدمیولوژی VBVD کمک می‌کنند. 
ویروس‌های منتقله از طریق پشه در ایران
 ویروس چیکونگونیا
ویروس Chikungunya (CHIKV)، یک ویروس منتقله از پشه (MBV)، یک آلفاویروس در حال ظهور مجدد است که به خانواده Togaviridae تعلق دارد و به عنوان یک تهدید در سراسر جهان تلقی می‌شود که باعث اپیدمی در چندین کشور شده است. تغییرات آب و هوایی، افزایش تجارت بین‌المللی و افزایش سفر، گسترش محلی و جهانی ویروس‌ها را تسهیل می‌کند. مسافران ویروسی می‌توانند ویروس را به مناطقی که ناقل‌های باصلاحیت یافت می‌شوند، معرفی کنند، که منجر به انتقال بالقوه خودکار، ایجاد مناطق بومی برای بیماری می‌شود، همانطور که در طول شیوع CHIKV در ایتالیا نشان داده شد.
وضعیت ویروس چیکونگونیا در ایران
اولین گزارش از گردش CHIKV در خاورمیانه در پاکستان (1981) با شیوع مکرر در پاکستان، عربستان سعودی و یمن ثبت شد. فرض بر این است که CHIKV به دلیل وجود ویروس در کشورهای همسایه مانند پاکستان در ایران وجود دارد. در طول شیوع سال 2017 در پاکستان، سفر از پاکستان احتمالاً ویروس را به ایران معرفی کرد. مطالعات متعددی برای شناسایی این ویروس در ایران انجام شده است. محققان در سال 2019، سرم 159 بیمار مشکوک به بیماری CHIKV را در استان سیستان و بلوچستان ایران، هم مرز با پاکستان، بررسی کردند.
ناقلان ویروس چیکونگونیا در ایران
گزارشات شیوع بیماری CHIKV در کشورهای همسایه ایران مانند پاکستان، قطر، یمن، عراق، ترکیه و عربستان سعودی حاکی از یک تهدید وجودی برای ظهور CHIKV در ایران است. افراد ویروسی منبع اصلی انتشار CHIKV هستند که می‌تواند به صورت محلی از طریق انتشار پشه‌های آلوده گسترش یابد. ناقل‌های اصلی CHIKV Aedes aegypti و Aedes albopictus هستند که مورد دوم در مناطق جنوب شرقی ایران در مرز پاکستان تایید شده است.
ویروس دنگی
تب دنگی (DF) یک MBV است که یک تهدید بزرگ جهانی در نظر گرفته می‌شود. عامل ایجاد کننده آن، DENV، منبع اصلی عفونت‌های VHF در سراسر جهان است که باعث تب خونریزی دهنده دنگی (DHF) می‌شود. بروز DF در 20 سال گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است، به طوری که تعداد موارد گزارش شده به WHO از 500000 مورد در سال 2000 به 5.2 میلیون مورد در سال 2019 افزایش یافته است، با تعداد مرگ و میرها در چهار سال گذشته، از 960 مورد در سال 2015، چهار برابر شده است. در نتیجه عوامل بیولوژیکی، محیطی و اجتماعی-اقتصادی مانند تغییرات آب و هوایی، شهرنشینی و سفرهای بین‌المللی، DENV به مناطقی که قبلاً عاری از ویروس بود، گسترش یافته است. حدود 3.9 میلیون نفر در کشورهای بومی دنگی از جمله افغانستان و پاکستان که دارای مرز بین المللی با ایران هستند زندگی می‌کنند.
وضعیت ویروس دنگی در ایران
کشورهای همسایه که با ایران مرز مشترک دارند، مانند افغانستان و پاکستان، برای DENV بومی هستند و گسترش آن به ایران را تشدید می‌کند. در سال 2008، پس از گزارش اولین مورد تب دنگی در بیماری که قبلاً به مالزی سفر کرده بود، به یک نگرانی بهداشت عمومی در ایران تبدیل شد. به طور مشابه، دو ایرانی مبتلا به DENV تایید شده، سابقه سفر به مالزی را در طول سال‌هایی با نرخ نسبتاً بالای آلودگی (به ترتیب 2009 و 2011) داشتند.
ناقلین ویروس دنگی در ایران
Ae. aegypti و Ae. albopictus دو ناقل اصلی DENV هستند که در آب و هوای گرمسیری و نیمه گرمسیری بومی هستند. DENV ها بین انسان‌ها و پشه‌های ناقل بدون میزبان میانی در گردش هستند. بنابراین، توزیع فضایی ناقلان به شدت بر اپیدمیولوژی بیماری تأثیر می‌گذارد.
ویروس سندبیس
تب سندبیس یک بیماری است که توسط پشه‌های آلوده به ویروس سندبیس (SINV) منتقل می‌شود. برای اولین بار در سال 1952 در مصر از پشه‌ها جدا شد و متعلق به خانواده Togaviridae و جنس آلفا ویروس است. این ویروس پوشیده شده است و از ژنوم RNA تک رشته‌ای با حس مثبت با اندازه ژنوم 11.7 کیلوبایت ساخته شده است که چهار پروتئین غیر ساختاری و پنج پروتئین ساختاری را کد می‌کند.
وضعیت ویروس سندبیس در ایران
SINV یک بیماری مشترک بین انسان و دام است که از طریق پشه‌ها از پرندگان به انسان منتقل می‌شود و ممکن است توسط پرندگان مهاجر به کشورهای غیر بومی سرایت کند. مطالعه انجام شده توسط محققان در سال 2021، SINV را در هر دو مجموعه Culex pipiens و Culex theileri در استان آذربایجان غربی ایران شناسایی کرد، با هر دو گونه پشه پراکنده در سراسر کشور. علاوه بر این، این زیستگاه پشه‌ها برای پرندگان مهاجر شرکت کننده در چرخه مشترک بین انسان و دام نیز مناسب هستند. در مجموع، این نتایج قویاً نشان می‌دهد که ویروس پتانسیل بالایی برای سرایت به انسان‌های منطقه دارد، اگرچه تاکنون تنها دو مورد انسانی SINV در ایران گزارش شده است.
ناقلان ویروس سندبیس در ایران
جالب توجه است که ناقل‌های پشه SINV با CHIKV و DENV متفاوت است، زیرا SINV عمدتاً توسط پشه‌های Culex منتقل می‌شود. در سال 1952، SINV برای اولین بار از Cx جدا شد. در طول سال‌ها مشخص شده است که گونه‌های پشه Aedes، Culiseta و Culex همگی ناقل‌های ویروسی هستند که به حفظ چرخه انتقال بین پرندگان وحشی و انسان کمک می‌کنند. در ایران، پشه‌هایی که SINV را منتقل می‌کنند به آسانی در سراسر کشور شناسایی می‌شوند، که جای نگرانی دارد و نظارت بر بیماری و ناقلان آن از اهمیت حیاتی برخوردار است.
ویروس نیل غربی
ویروس نیل غربی (WNV) یک فلاوی ویروس زئونوز است که بخشی از مجموعه ویروس آنسفالیت ژاپنی است. این هم یک پاتوژن انسانی و هم حیوانی است، به ویژه پرندگان و اسب‌ها را آلوده می‌کند. WNV پیامدهای بهداشت عمومی جهانی هم برای انسان و هم برای حیوانات دارد و آن را به یک اولویت بهداشتی تبدیل می‌کند. WNV یک ویروس RNA تک رشته‌ای تقریباً 11 کیلوبایتی است و حاوی یک ORF منفرد است که سه پروتئین ساختاری و هفت پروتئین غیرساختاری را کد می‌کند.
ویروس‌های منتقل شده از طریق کنه در ایران
ویروس تب خونریزی دهنده کریمه کنگو
ویروس تب خونریزی دهنده کریمه کنگو (CCHFV) یک ویروس مشترک بین انسان و دام و یکی از مهم ترین پاتوژن‌های ویروس منتقله از کنه (TBV)  است.  CCHFV اولین بار در سال 1944 پس از اینکه سربازان به بیماری خونریزی دهنده مبتلا شدند در کریمه کشف شد. بیست سال بعد، ویروسی با علائم بالینی مشابه در کنگو گزارش شد، به همین دلیل نام آن چند جغرافیایی است. متعاقبا، CCHFV در کشورهای دیگر در آفریقا، خاورمیانه، بالکان و آسیا گزارش شده است.
وضعیت ویروس تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در ایران
 CCHFV برای اولین بار در ایران در دهه 1970 در سرم حیوانات و انسان کشف شد، اما تا سال 1999 در یک بیمار تشخیص داده نشد و از آن زمان به بعد در کشور بومی شد. CCHFV در اکثر استانهای ایران در انسان و دام مشاهده شده است.
ناقلین ویروس تب خونریزی دهنده کریمه کنگو در ایران
کنه‌ها، که عمدتاً از جنس کنه‌های سخت Hyalomma هستند، ناقل و مخزن CCHFV هستند و پس از آلوده شدن، بیماری را تا پایان عمر خود حفظ می‌کنند. CCHFV در سایر کنه‌ها، یعنی از جنس‌ها، Rhipicephalus، Haemaphysalis، Amblyomma، Ixodes و Dermacentor شناسایی شده است.
هانتا ویروس
هانتا ویروس‌ها ویروس‌های مشترک بین انسان و دام هستند که در سطح جهانی منتشر می‌شوند و با حضور میزبان جوندگان خود در ارتباط هستند. هانتاویروس اولین بار در سال 1976 جدا شد اما از دهه 1950 به عنوان عامل بیماری شناخته شد. آن‌ها به طور کلی به عنوان هانتاویروس‌های دنیای قدیم و جدید گروه بندی می‌شوند که دارای سازمان ژنتیکی مشابهی هستند.
ناقلین هانتاویروس در ایران
اگرچه بسیاری از ویروس‌ها توسط حشرات پخش می‌شوند، هانتاویروس‌ها توسط جوندگان، یا به طور مستقیم از طریق نیش یا به طور غیرمستقیم از طریق استنشاق میکروب در مدفوع یا بلعیدن مواد آلوده منتشر می‌شوند. در حالی که جوندگان مخزن هانتاویروس‌ها هستند، هیچ نشانه‌ای از بیماری را نشان نمی‌دهند اما می‌توانند بیماری را به انسان منتقل کنند. در ایران، جمعیت‌های جوندگان متنوعی از جمله اعضای خانواده‌های Muridae و Cricetidae وجود دارند که به‌عنوان مخزن هانتاویروس‌های بیماری‌زای انسانی در سراسر جهان معرفی شده‌اند.
VBVDها بیماری‌های جالبی هستند که ناقلانی دارند که قادر به انتشار بیماری‌های ویروسی، باکتریایی یا فیلاریال هستند و باعث ایجاد انبوهی از ملاحظات انتقال می‌شوند. به عنوان مثال، یک ناقل یکسان قادر به انتقال بیش از یک بیماری است، که منجر به پتانسیل عفونت‌های همزمان با دو یا چند پیشرفت بیماری در بیمار می‌شود که از نظر بالینی یک تفاوت آشکار نیست، به عنوان علائم و اغلب سعی می‌شود علائم را با یک عامل علت مشخص توضیح دهند. 
پایان مطلب/