به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، بیماری‌های مزمن و اختلالات متابولیک نگرانی‌های شایع سلامتی هستند که اغلب با افزایش سن تشدید می‌شوند و در نتیجه افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. نسبت جمعیت سالمند در ایران از 7.22 درصد در سال 2006 به 12.0 درصد در سال 2023 افزایش یافته است. مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوهای سبک زندگی و عوامل خطر سبک زندگی در بیماران مبتلا به سندرم متابولیک (MetS) بر اساس رژیم غذایی، فعالیت بدنی و استعمال دخانیات انجام شد. 
مقدمه
سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که تعداد افراد بالای 60 سال در جهان از 1.2 میلیارد در سال 2025 به بیش از 2 میلیارد تا سال 2050 افزایش خواهد یافت. ایران به سرعت در حال تبدیل شدن به جامعه‌ای سالخورده است و یکی از سریع ترین نرخ‌های رشد جمعیت سالمند را در جهان دارد. نسبت جمعیت سالمند در ایران از 7.22 درصد در سال 2006 به 12.0 درصد در سال 2023 افزایش یافته است. پیش بینی می‌شود که جمعیت سالمندان تا سال 2050 به 30.4 درصد افزایش یابد. بیماری‌های مزمن و اختلالات متابولیک نگرانی‌های سلامتی شایعی هستند که اغلب با افزایش سن تشدید می‌شوند و به طور نامتناسبی افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این شرایط، مانند بیماری قلبی، دیابت و فشار خون بالا، با مشکلات سلامتی طولانی مدت و عود کننده مشخص می‌شوند که نیاز به مدیریت مداوم دارند. با افزایش سن افراد، بدن آن‌ها به دلیل ترکیبی از عوامل، از جمله تغییرات فیزیولوژیکی، عادات سبک زندگی و استعدادهای ژنتیکی، در برابر این بیماری‌ها آسیب پذیرتر می‌شود. عوامل خطر، مانند سبک زندگی بی تحرک، انتخاب‌های غذایی نامناسب، چاقی، سیگار کشیدن و کاهش فعالیت بدنی، بیشتر به ایجاد و پیشرفت این شرایط در افراد مسن کمک می‌کند. در نتیجه، افراد مسن بار سنگین‌تری از بیماری‌های مزمن و اختلالات متابولیک را به دوش می‌کشند و نیاز به استراتژی‌های جامع مراقبت‌های بهداشتی و سیستم‌های حمایتی متناسب با آن‌ها دارند. مشخص شده است که سندرم متابولیک (MetS) بروز بیماری‌های قلبی عروقی (CVD) را افزایش می‌دهد و خطر ابتلا به اختلالات قلبی عروقی را دو برابر می‌کند، خطر ابتلا به دیابت را تا پنج برابر افزایش می‌دهد و احتمال مرگ را 20 تا 80 درصد افزایش می‌دهد. 
سندرم متابولیک
تعاریف متعددی برای تشخیص MetS ارائه شده است. معیار ارائه شده توسط پانل درمان بزرگسالان (ATP III) معمولاً در ارزیابی‌های بالینی استفاده می‌شود. طبق تعریف ATP III، وجود حداقل سه جزء از پنج جزء فشار خون بالا، چاقی مرکزی، اختلال در قند خون ناشتا، تری گلیسیرید بالا و کاهش لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) نشان دهنده MetS است. نتایج مطالعات در دو دسته مجزا بیماران را نشان داد. در کلاس I، بیماران مسن مبتلا به سندرم متابولیک ویژگی‌هایی مانند درگیر شدن در فعالیت بدنی و داشتن یک الگوی سنتی برای رژیم غذایی را نشان دادند. طبقه دوم، با شیوع بالاتر عوامل خطر سبک زندگی، شامل افرادی بود که درگیر سیگار کشیدن بودند، فعالیت بدنی کم (69٪) و رژیم غذایی پرچرب داشتند. ترکیبی از این عوامل سبک زندگی آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به MetS قرار می دهد. این یافته‌ها می‌تواند متخصصان مراقبت‌های بهداشتی را راهنمایی کند تا از ارتباط بین عوامل خطر سبک زندگی مختلف آگاه باشند و روی رفتارهای متعدد به طور همزمان تمرکز کنند.
یافته‌های تحلیلی
دو الگوی غذایی با استفاده از روش تحلیل عاملی استخراج شد و فاکتورها بر اساس گروه‌های غذایی با الگوهای سنتی پر بار برای رژیم غذایی و الگوهای پرچرب برچسب‌گذاری شدند که 61/10 درصد از واریانس را توضیح داد. الگوی سنتی با میوه، ماهی، مرغ، سبزیجات، گوشت، غلات کامل، نمک، چای، قهوه، نوشیدنی‌های شیرین، سس‌ها، آجیل، دانه‌ها، روغن مایع، غلات تصفیه‌شده، تخم‌مرغ و میان‌وعده‌های دلخواه ارتباط زیادی داشت. الگوهای پرچرب بار عاملی بالایی را برای محصولات لبنی پرچرب و چربی های جامد نشان می‌دهد.
در این مطالعه، محققان ایرانی الگوهای سبک زندگی افراد مسن مبتلا به سندرم متابولیک را بررسی کردند. مطالعه حاضر نشان داد که شرکت‌کنندگان را می‌توان بر اساس الگوهای تغذیه‌ای، سیگار کشیدن و فعالیت بدنی به دو زیر گروه طبقه‌بندی کرد. علاوه بر این، دو الگوی غذایی (الگوی سنتی و الگوی پرچرب) با استفاده از تحلیل عاملی شناسایی شد. افراد مسن مبتلا به MetS در کلاس I (خطر کم) دارای ویژگی‌های زیر بودند: فعالیت بدنی (0.93٪) و یک الگوی سنتی برای رژیم غذایی (61٪). کلاس II (خطر بالا)، با شیوع بالاتر عوامل خطر سبک زندگی، نشان دهنده شیوع بالای سیگار کشیدن (71٪)، فعالیت بدنی کم (69٪) و رژیم غذایی پرچرب (56٪) به عنوان رژیم غذایی غالب است. 
مقایسه داده‌های این مطالعه با مطالعات گذشته
تحقیقات قبلی به طور مداوم مزایای در نظر گرفتن همزمان رفتارهای سبک زندگی ناسالم را به عنوان یک رویکرد موثر برای پیشگیری از بیماری نشان داده است. به طور خاص، مطالعات بر بررسی ترکیباتی مانند سیگار کشیدن و فعالیت بدنی کم و همچنین سیگار کشیدن و مصرف کم سبزیجات و میوه‌ها متمرکز شده‌اند. با بررسی مجموعه‌ای از رفتارها با هم، محققان می‌توانند یک اثر هم افزایی را شناسایی کنند که در آن تأثیر منفی بر سلامت زمانی که این رفتارها در کنار هم وجود دارند، تقویت می‌شود. یک مطالعه چینی توسط محققان نمونه‌ای از افراد 65 تا 105 ساله را از مجموعه داده‌های بررسی طول عمر سالم چینی 2011-2012 مورد بررسی قرار داد و چهار الگوی متمایز سبک زندگی سلامت را در میان سالمندان شناسایی کرد. این چهار دسته شامل یکی با مشارکت مداوم در رفتار سالم (22.4٪ از نمونه)، دیگری با مشکلات سیگار کشیدن و نوشیدن (22.1٪)، سومی با مشکلات خواب (20.2٪)، و چهارمی طبقه بندی شده به عنوان گروه کم تحرک بود. (34.6 درصد). قابل ذکر است، بزرگترین گروه، گروه کم تحرک بود که بیش از یک سوم از جمعیت مورد مطالعه را تشکیل می‌داد، در حالی که تنها یک پنجم از شرکت کنندگان سبک زندگی سالم را به نمایش گذاشتند. اکثر پاسخ دهندگان چالش‌هایی در رابطه با خواب، الکل یا سیگار کشیدن داشتند. به طور کلی، نمایه سبک زندگی سلامت افراد مسن چینی کمتر امیدوار کننده به نظر می‌رسد. مطالعه دیگری در اسپانیا از LCA استفاده کرد و سه الگوی متمایز چند بیماری را در میان بزرگسالان اسپانیایی 50 ساله و بالاتر بر اساس وجود یا عدم وجود 11 بیماری مزمن شناسایی کرد. این الگوها در ابتدا با پیامدهای سلامتی مختلفی همراه بودند و در طول یک دوره پیگیری سه ساله، پیش بینی کننده قابل توجهی از این پیامدها باقی ماندند، که بر خلاف مطالعات قبلی با نتایج متفاوت در مورد تعداد، بینش‌های ارزشمندی را در درک چند بیماری در این جمعیت ارائه کرد.

نتیجه
نتایج مطالعه محققان ایرانی دو دسته مجزا را در بین بیماران نشان داد. در کلاس I، بیماران مسن مبتلا به سندرم متابولیک ویژگی‌هایی مانند درگیر شدن در فعالیت بدنی و داشتن یک الگوی سنتی برای رژیم غذایی را نشان دادند. طبقه دوم، با شیوع بالاتر عوامل خطر سبک زندگی، شامل افرادی بود که درگیر سیگار کشیدن بودند، فعالیت بدنی کم (69٪) و رژیم غذایی پرچرب داشتند. ترکیبی از این عوامل سبک زندگی آن‌ها را در معرض خطر ابتلا به MetS قرار می‌دهد. این یافته‌ها می‌تواند متخصصان مراقبت‌های بهداشتی را راهنمایی کند تا از ارتباط بین عوامل خطر سبک زندگی مختلف آگاه باشند و روی رفتارهای متعدد به طور همزمان تمرکز کنند. این تحلیل‌ها بینش‌های مهمی را در مورد اینکه چگونه می‌توانیم استراتژی‌های ترویج سبک زندگی را در میان جمعیت‌های مسن‌تر مبتلا به MeTS هدف قرار دهیم، ارائه می‌کند. تحقیقات بیشتر اکنون می‌تواند بر بررسی ویژگی‌های خاص و عوامل خطر مرتبط با هر کلاس متمرکز شود، که در نهایت ممکن است به استراتژی‌های هدفمندتر و مؤثرتری برای پیشگیری و مدیریت MetS منجر شود.
پایان مطلب/.