به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یک تشخیص رایج در میان زنان در سال‌های باروری است. نه تنها با پیامدهای نامطلوب باروری مرتبط است، بلکه زمینه ساز بسیاری از شرایط متابولیک مزمن است که بر سلامت طولانی مدت تأثیر می‌گذارد. یک مقاله مروری اخیر در CMAJ وضعیت دانش فعلی در مورد تشخیص و درمان این اختلال مزمن را بررسی می‌کند.

پیش زمینه

سندرم تخمدان پلی کیستیک در صورت وجود هر دو مورد از ناهنجاری‌های زیر تشخیص داده می‌شود، پریودهای نامنظم، شواهد سطوح بالای آندروژن یا با علائم و نشانه‌های بالینی و یا با آزمایش خون، اسکن سونوگرافی ترانس واژینال (TVUS) که تغییرات پلی کیستیک را در معیارهای تخمدان تخمدان نشان می‌دهد. مدیریت سندرم تخمدان پلی کیستیک به اصلاح پاتوفیزیولوژی زمینه‌ای، اعم از عدم وجود چرخه تخمک گذاری، سطوح بالای آندروژن، سطوح بیش از حد انسولین یا تنظیم وزن بستگی دارد. چنین بیمارانی برای تعیین مسیر شاخص توده بدنی (BMI) و بررسی فشار خون، قند خون، چربی خون و سایر نشانگرهای متابولیک، به پیگیری طولانی مدت نیاز دارند. آن‌ها همچنین در معرض خطر پیامدهایی مانند افسردگی، اضطراب و آپنه انسدادی خواب (OSA) هستند.  امروزه حدود 10 درصد از زنان معمولاً از سن 18 تا 39 سالگی به PCOS مبتلا می‌شوند. با این حال، بسیاری از بیماران تشخیص داده نمی‌شوند، در حالی که برخی دیگر خیلی دیرتر تشخیص داده می‌شوند. بیش از نیم یا سه چهارم از بیماران مبتلا به PCOS احتمالاً دارای وزن بیش از حد بدن هستند که در BMI بالا منعکس می‌شود. به نوبه خود، این بر شدت بیماری تأثیر می‌گذارد. با این حال، سندرم تخمدان پلی کیستیک در بین زنان با BMI بالاتر شایع‌تر است، که نشان می‌دهد چاقی تنها نقش کوچکی در ایجاد این بیماری دارد. سندرم تخمدان پلی کیستیک عمدتاً به دلیل سطوح بسیار بالای انسولین و آندروژن ایجاد می‌شود، اما توالی وقایع هنوز نامشخص است. یافته پاتوگنومونیک وجود فولیکول‌های نابالغ در تخمدان‌ها است. ممکن است هیپرآندروژنیسم و هیپرانسولینمی هر دو با رسوب چربی در بدن تشدید شوند و در عین حال باعث تقویت آن نیز می‌شوند. این می‌تواند نتیجه افزایش دفعات آزادسازی ضربانی هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) از هیپوتالاموس یا هیپرآندروژنیسم عملکردی در سطوح آدرنال یا تخمدان باشد. GnRH تولید هر دو هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) را تحریک می‌کند، که هر دو باعث افزایش سطح استروژن می‌شوند. استروژن به نوبه خود باعث رشد فولیکول در تخمدان می‌شود و تولید FSH از هیپوفیز را در یک حلقه بازخورد کلاسیک کاهش می‌دهد. LH تولید آندروژن را در سلول‌های تکا گرانولوزا تخمدان افزایش می‌دهد و استروژن و پروژسترون هر دو باعث ترشح بیشتر LH می‌شوند. سطوح بالای آندروژن باعث می‌شود فولیکول‌های بیشتری شروع به رشد کنند، اما همچنین ورود آن‌ها را به آترزی تحریک می‌کند و فنوتیپ پلی کیستیک کلاسیک تخمدان را در TVUS تولید می‌کند. انسولین بیش از حد ممکن است باعث افزایش سطح LH شود و در عین حال هورمون‌های جنسی بیشتری را در دسترس بافت‌ها قرار دهد. همچنین می‌تواند تبدیل آندروژن ضعیف به قوی در تخمدان را بهبود بخشد و اثر بازخورد LH را کاهش دهد. در نهایت، رسوب بافت چربی و همچنین افزایش اندازه سلول‌های چربی را افزایش می‌دهد.

علائم PCOS

سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است باعث تغییر علائم قاعدگی شود، از سیکل‌های نامنظم تا عدم تخمک گذاری کامل، در حالی که تعداد کمی از زنان به دوره‌های منظم تخمک گذاری ادامه می‌دهند. برخی از بیماران سابقه خانوادگی PCOS، کلسترول بالا، فشار خون بالا یا دیابت دارند. علائم مرتبط با آندروژن از ریزش مو و آکنه تا نازک شدن موها بدون عقب نشینی خط مو متغیر است. تنها علامتی که بیشترین ارتباط را با هیپرآندروژنیسم دارد، ریزش مو است و اغلب پایه شروع درمان است. وجود استریاهای پوستی بنفش یا رسوب چربی در ناحیه شکم و پشت گردن ممکن است نشان دهنده سندرم کوشینگ یا نوعی هیپرپلازی مادرزادی آدرنال باشد. زنانی که خونریزی شدید یا دوره‌های خونریزی بین قاعدگی دارند معمولاً PCOS ندارند اما باید از نظر عفونت یا رشد رحم بررسی شوند. مشکلات تیروئید یا هیپرپرولاکتینمی(افزایش پرولاکتین) دیگر شرایط مشابه ظاهری هستند که باید رد شوند.

تشخیص PCOS

معیارهای روتردام برای تشخیص این عارضه ایجاد شده است و سایر شرایط قبل از رسیدن به این تشخیص توسط آزمایشات حذف می‌شوند. بررسی داروها اجباری است زیرا برخی ممکن است علائم مشابهی ایجاد کنند. سطح آندروژن در PCOS فقط اندکی افزایش می یابد، در حالی که افزایش قابل توجه بیشتر نشان دهنده تومورهای ترشح کننده آندروژن است. زنانی که از روش‌های پیشگیری از بارداری ترکیبی هورمونی (CHC) استفاده می‌کنند، سطح آندروژن پایینی دارند که این آزمایش را در این گروه غیرقابل اعتماد می‌کند. یافته‌های TVUS از 20 یا بیشتر فولیکول در تخمدان بزرگ شده با حجم کل 1 میلی لیتر یا بیشتر با تشخیص PCOS مناسب است. فولیکول‌های کمتر از این ممکن است طبیعی باشد که در یک چهارم زنان سالم رخ می‌دهد.

مدیریت PCOS

درمان PCOS روی ناراحت‌کننده‌ترین علائم، اعم از افزایش خونریزی، آکنه، هیرسوتیسم، پریودهای نامنظم یا وزن بیش از حد تمرکز دارد. کاهش 5 تا 10 درصد وزن بدن ممکن است به کاهش بیشتر این علائم کمک کند، اما باید بدون سرزنش یا شرمساری بیمار به خاطر وزن بدنش توصیه شود. بیماران PCOS در معرض خطر افزایش تصویر بدن و اختلالات خوردن هستند. عادات ماهیانه ممکن است توسط CHC تنظیم شوند، که همچنین با کاهش سطح آندروژن، ریزش مو و آکنه را تسکین می‌دهد. گزینه‌های دیگر برای منظم بودن قاعدگی عبارتند از روش‌های فقط پروژسترون، یا به صورت مداوم مانند ایمپلنت‌ها یا دستگاه‌های داخل رحمی یا به صورت دوره‌ای مانند استفاده چرخه‌ای یا کمکی از این هورمون. مصرف مداوم پروژسترون باعث قطع پریود می‌شود. هر یک از این روش‌ها همچنین محافظت از آندومتر را تضمین می‌کند، که در میان زنان با سیکل‌های طولانی‌تر از 90 روز اولویت اصلی است، زیرا میزان سرطان آندومتر در این گروه 2 تا 6 برابر افزایش می‌یابد. جایگزین‌های غیر هورمونی شامل متفورمین است که حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد و ممکن است به منظم کردن چرخه‌ها و کاهش سطح آندروژن کمک کند، در نتیجه با کاهش اندک وزن همراه است. حفاظت متابولیک در بین زنان با BMI بالای 25 قابل توجه تر است و اثرات آندروژن و انسولین در BMI پایین تر قابل توجه تر است. ترکیبی از CHC و متفورمین ممکن است به زنان با BMI بالای 30 و تحمل گلوکز ضعیف یا کسانی که در معرض خطر دیابت هستند کمک کند. اینوزیتول یک مکمل کربوهیدرات از خانواده ویتامین B است. این دارو بدون نسخه در دسترس است و به کاهش BMI و عادی سازی چرخه‌ها کمک می‌کند در حالی که احتمالاً حساسیت به انسولین را بهبود می بخشد. آنتی آندروژن‌ها برای درمان علائم هیپرآندروژنیسم، به ویژه ریزش مو، همراه با CHC یا به عنوان جایگزینی برای CHC در زمانی که نمی توان از آن استفاده کرد، استفاده می‌شود. برداشتن موهای زائد با لیزر، گاهی اوقات با افزودن افلورنیتین موضعی، برای برداشتن موهایی که از قبل ایجاد شده و به درمان پزشکی پاسخ نمی‌دهند، نیاز است. آنتی‌آندروژن‌های قوی‌تر ممکن است برای جنین مضر باشند و تنها در صورتی استفاده می‌شوند که زن از روش موثر پیشگیری از بارداری استفاده کند. نتایج باروری با افزایش سن در جمعیت PCOS بهبود می یابد، اگرچه زنان ممکن است حدود دو سال بیشتر از حد متوسط طول بکشد تا باردار شوند. بیش از نیمی از حاملگی‌های خود به خود به زایمان ادامه می‌دهند، در مقابل تقریباً 75 درصد در بین حاملگی‌های خودبخودی غیر. PCOS در میان زنانی که فناوری کمک باروری (ART) دریافت می‌کنند، میزان موفقیت برابر با زنان بدون سندرم تخمدان پلی کیستیک (80درصد) است. درمان‌های محافظه کارانه مانند کاهش وزن و متفورمین، اینوزیتول، یا مهارکننده GnRH لتروزول ممکن است در ابتدا در زنان زیر 35 سال آزمایش شود، و سپس با مدیریت تهاجمی تر. مورد دوم شامل حفاری تخمدان لاپاروسکوپی یا درمان باروری است. در دوران بارداری، زنان PCOS باید از نظر سقط جنین، افزایش وزن بیش از حد، دیابت، فشار خون بالا در دوران بارداری و اختلال در رشد جنین تحت نظر باشند. احتمال زایمان زودرس و سزارین نیز بیشتر است. برای کاهش خطر طولانی مدت عوارض سلامتی مرتبط با PCOS، به ویژه با BMI بالای 25، ارزیابی‌های پایه و سالانه سلامت توصیه می‌شود. OSA ده برابر بیشتر در PCOS شایع است، در حالی که خطر افسردگی و اضطراب بیش از دو برابر است.

نتیجه گیری

با توجه به شیوع بالا، علائم جدی و پیامدهای بلندمدت مهم سندرم تخمدان پلی کیستیک، باید بر تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب این اختلال تمرکز بیشتری داشت.

پایان مطلب./