دکتر مرضیه ابراهیمی استاد تمام و عضو هیئت علمی گروه ایمونولوژی پژوهشگاه رویان و مدیرعامل شرکت دانش بنیانی در حوزه تشخیص و درمان سرطان در گفتگو با خبرنگار سایت بنیان از رویکرد نوین ایمونوتراپی سرطان گفت: درحوزه سرطان، هدف ما تشخیص و هدفگیری سلول‌های  بنیادی سرطانی است تا بتوانیم از طریق این سلول‌ها  به ریشه کنی سرطان کمک کنیم، زیرا یکی از آرزوهای بشر درمان سرطان بدون عوارض جانبی داروهای شیمی درمانی است.

معرفی سیستم ایمنی و ایمونوتراپی سرطان

ابراهیمی برای شروع به توضیح اهمیت ایمونوتراپی سرطان پرداختند و گفتند یکی از هدیه‌های آسمانی که در بدن ما وجود دارند سلول‌های ایمنی هستند که بطور اختصاصی می‌توانند سلول‌های سرطانی را شناسایی کنند. در همین راستا ایمونوتراپی سرطان اخیرا یک انقلاب در حوزه درمان سرطان ایجاد کرده است به نحوی که جایزه نوبل را برای دانشمندانی به همراه داشت که بر روی ابزار فعالسازی سیستم ایمنی ضد تومور مطالعاتی انجام داده بودند. در سیستم ایمنی سه نوع سلول عمده در بدن وجود دارد که می‌توانند تومور را شناسایی و حذف کنند که عبارتند از سلول‌های T، سلول‌های کشنده ذاتی (NK) و سلول‌های دندریتیک(DC). با این جود سلول‌های سرطانی با روش‌های خاصی مانع عملکرد سلول‌های ایمنی شده و منجر به رشد و پیدایش سرطان می‌شوند. امروزه استفاده از سلول‌های  T مهندسی شده در عرصه درمان در دنیا انقلابی را  ایجاد کرده است. با این وجود تولید این سلول‌ها  هزینه زیادی به بیمار تحمیل کرده ودر حال حاضر  بیمه‌ها نیز این نوع درمان را تحت پوشش قرار نمی‌دهند. بنابراین در این رویکرد درمانی ما از الگوهایی استفاده کردیم که قابلیت اجرا برای بیماران کشور را داشته و هزینه کمتری را به بیمار تحمیل می‌کند. در میان این سلول‌های مبارز بدن یک سلول بنام سلول کشنده طبیعی وجود دارد که وظیفه آن را دارند که سلول‌های آلوده به ویروس و سلول‌های  خارج شده از هدف و سرطانی شده را شناسایی و هدف گیری کنند، به عبارتی دیگر در افراد سالم این سلول‌ها  برای مبارزه با سرطان وجود دارند ولی در بیماران سرطانی این ابزار دچار کاهش تعداد و عملکرد شده است بنابراین در حوزه سرطان اولین کاری که در حوزه سلامت بومی سازی کردیم این است که سلول‌های ایمنی افراد سالم را جدا کنیم و سپس آن‌را بصورت یک بانک آلوژن و در دسترس قرار دهیم تا به بیماران پیوند بزنیم.

نتایج کارآزمایی بالینی انجام شده

ابراهیمی در ادامه در خصوص نتایج کارآزمایی بالینی انجام شده اظهار نشان کرد که در ابتدای شروع کار بالینی، ابتدا این سلول‌ها به بیماران با سرطان کشنده مغز (گلیو بلاستوما) پیوند زده شده بودند و بعدها کار را پیشرفت دادیم و روی حوزه درمان تومورهای مغزی که غیرقابل درمان و غیرقابل جراحی بودند متمرکز شدیم. اکنون نیز در حال انجام کارآزمایی بالینی در این افراد هستیم و تاکنون نیز کارآزمایی بالینی این کار روی ده بیمار با موفقیت انجام شده است. بنابراین خوشحالیم که اکنون حدود پنجاه درصد از بیماران را بعد از هجده ماه همچنان داریم این در حالیست که متاسفانه در سایر گروه‌های کنترل خیلی از بیماران را از دست دادیم.

بکارگیری یک رویکرد درمانی جدید

ابراهیمی در خصوص اتخاد یک رویکرد درمانی نوین توضیح دادندکه در گام بعدی به این نتیجه رسیدیم که ما می‌توانیم از خود تومور بعنوان ضد تومور استفاده کنیم، به این صورت که وزیکول‌های حاصل از تومور را که غنی از پروتئین هستند به روش‌های خاصی مهندسی کنیم و سپس آنها را با سلول‌های دندریتیک سل(DC) مواجه کنیم تا در نهایت یک سلول DC را ایجاد کنیم که بتواند سلول توموری را شناسایی کند. حاصل این کار این است که ما بتوانیم سطح ایمنی افراد مبتلا به سرطان را افزایش دهیم. ما امیدواریم که در آینده بتوانیم روی این حوزه بیشتر کار کنیم تا بتوانیم واکسن مربوط به افراد سرطانی را با استفاده از دستکاری و مهندسی این میکرو وزیکول‌ها داشته باشیم.

 میکرووزیکول‌های مهندسی شده برای چه سرطان‌هایی کارایی دارند؟

ایشان در پاسخ به این سوال توضیح دادند که، این میکرووزیکول‌ها که مهندسی شده‌اند اکنون برای سرطان پستان ساخته شده اند، ولی در حال حاضر در مرحله تحقیقاتی هستند بنابراین ممکن است تا به مرحله درمان برسند زمان زیادی طول بکشد ولی اثربخشی آنها در مرحله تحقیقاتی و حیوانی تایید شده است، اما برای انجام کارازمایی بالینی هنوز مجوز نگرفته ایم.

رویکرد درمانی شما چه برتری نسبت به سایر روش‌های درمانی دارد؟

ایشان در ادامه افزودند که همیشه در حوزه سلول درمانی نگرانی محققین و پزشکان این است که سلول بعد از پیوند به بعد بیمار کجا قرار گرفته و چه کاری انجام می‌دهد در نتیجه همیشه به دنبال ابزار ایمن تر و کم خطرتری هستند. بنابراین مزیت اصلی ابزار هوشمندی مانند میکرووزیکول‌ها این است که زنده نیستند و تنها حامل‌هایی هستند که ابزار محققین را برای افزایش عملکرد سیستم ایمنی بیمار حمل می‌کنند.

چرا سلول دندریتیک سل(DC) را برای کارانتخاب کردید؟

ابراهیمی در پاسخ گفتند که سلول DC از جمله سلول‌های قدرتمند بدن است که به محض اینکه سلول توموری را شناسایی می‌کند سطح ایمنی و پاسخ ایمنی بدن را افزایش می‌دهد، از طرفی در دنیا هم واکسن‌های مبتنی بر سلول DC  داریم. دیگر ویژگی برتر این سلول‌ها این است که ما با تحویل آنتی ژن توموری به سلول، آن را درمواجهه با سلول توموری کارآمد کرده تا بتواند سبب افزایش عملکرد سیستم ایمنی در مواجه با تومور شود. به عبارت دیگر اگر بخواهیم سیستم ایمنی را به یک مبارزه‌گر تشبیه کنیم، سلول‌های DCپیامرسان‎هایی هستند که لب مرز هستند و به محض اینکه دشمن حمله می‌کند خبر فوری را به سیستم فرماندهی می‌رسانند که در بدن اتفاقی افتاده است. بنابراین اگر در بدن نگهبان‌های آگاهی وجود داشته باشد طبیعتا سیستم فرماندهی بدن سریعتر و بهتر می‌تواند در حوزه شناسایی و هم در حوزه حذف تومور عمل کند، بنابراین واکسن‌های سرطان بیشتر بر همین منوال ساخته شدند تا بتوانند این پیامرسان‌ها را آنقدر تقویت کنند تا سرعت افزایش پیام آنها را به سیستم فرماندهی افزایش دهند.

چشم انداز این رویکرد نوین

ابراهیمی در آخر اظهار نشان کردند که درمان سرطان، درمان یک توده هوشمند است که علاوه بر درمان‌های رایج مانند شیمی درمانی و رادیوتراپی و غیره، لازم است با ابزارهای مختلف دیگری از جمله وزیکول‌های مهندسی شده بصورت همه جانبه بتوانیم به تومور حمله کنیم، چون درمان سرطان تنها با یک ابزار قابل درمان نیست. در این راه بخشی از علم ما برگرفته از علوم خارج کشور است ولی بومی سازی این علم با توجه به محدودیت‌های کشور و امکانات موجود با سایر کشورها متفاوت است، ولی اصل در همه‌جا این است که دردی از بیماران کم شود که هم مقرون به صرفه و ارزان و هم در دسترس باشد.

پایان مطلب/.