دکتررضا نکوئیان عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و فعال در حوزه ژنتیک سرطان با حضور در کنگره بین المللی سرطان رویان و در گفتگو با خبرنگار سایت بنیان در خصوص فعالیت‌های خود درحوزه سرطان گفتند: برای درمان سرطان یک نکته که خیلی حائز اهمیت است ارائه رویکردهای جدید در حیطه تشخیص‌های زود هنگام و درمان قطعی برای سرطان است. همانطور که ما می‌دانیم سرطان یکی از بیماری‌های بسیار پیچیده و پیشرفته است که در حال حاضر تمام کشورهای دنیا را تحت تاثیر خود قرار داده است. ما هم در ایران سرطان‌هایی را داریم که در درمان آنها خلل و اشکال ایجاد شده است و درمان‌های موجود برای آنها قطعی نیست و همین امر موجب برگشت مجدد سرطان دربیماران می‎شود. بنابراین در این رویکرد بسیار مهم است که سرطان را زود هنگام تشخیص دهیم تا بهتر و سریعتر بتوان به یک درمان قطعی رسید.

نقش پزشکی فرد محور در درمان سرطان

نکوئیان در ابتدا در خصوص اهمیت موضوع پزشکی فرد محور تصریح کردند که یکی از کارهای بسیار پیشرفته که در کشور ما هم در حال انجام است پزشکی فرد محور یا پزشکی شخصی است که این کار در آمریکا و اروپا هم در حال انجام است. یکی از حیطه‌های اصلی بنده هم پزشکی فردمحور در حوزه سرطان است که در این روش پیشرفته ما بر اساس ژن‌های یک فرد و بر اساس نحوه زندگی و فاکتورهای محیطی که دارد می‌توانیم تشخیص‌های زود هنگام و قطعی را برای شخص مراجعه کننده بدهیم، ضمن اینکه می‌توانیم برای تصمیم گیری نوع داروی اختصاصی تجویزی برای هر فرد هم پیشنهاد ارائه دهیم که این بسیار حائز اهمیت است. بنابراین برای این که ما بتوانیم دانش بهتری راجع به سرطان کسب نمائیم باید افراد مختلف را براساس ژن‌هایی که دارند بررسی کنیم. معمولا بیماران مختلف سرطانی با اینکه از نظر پاتولوژی یک سرطان دارند اما به شیمی درمانی یا پرتو درمانی پاسخ‌های متفاوت نشان می‌دهند. زیرا ژن‌های افراد بسیار متفاوت می‌باشد و باعث می‌گردد سرطان برای هرشخص، خاص همان فرد باشد. در نتیجه برای این که بهتر بتوانیم سرطان شخص را تشخیص دهیم و با داروهای خاص و مختص همان فرد به درمان قطعی برسیم و بیمار را درمان نمائیم، لازم است بیان ژن‌های هر شخصی را بطور خاص مورد بررسی قرار دهیم.

اهمیت پیش آگهی و پیش بینی سرطان

نکوئیان در ادامه تاکید کردند که یکی از نکاتی که در سرطان مهم است اینست که سرطان مانند اثر انگشت خاص هر فرد است، یعنی دو سرطان مشابه در دو فرد متفاوت نمی‌تواند مشابه هم باشد در نتیجه تشخیص‌ها و نحوه تجویز دارو و دوز دارو در دو فرد مبتلا ، متفاوت است و این نکته بسیار مهمی است زیرا ما می‌توانیم با استفاده از این دانسته، درمان‌های تجویزی قطعی‌تری داشته باشیم. بعنوان مثال ما برای هر بیمار یک لباس خاص را طراحی و استفاده می‌کنیم. بنابراین این نحوه از نگاه به تشخیص‌های زود هنگام در سرطان باعث می‌شود که بتوانیم پیش بینی‌های لازم را برای افراد سرطانی و افرادی که هنوز مبتلا به سرطان نشدند را داشته باشیم. در نتیجه ما با دانستن رفتارهای ژنتیکی یک شخص می‌توانیم تشخیص دهیم سرطان در این فرد در کوتاه مدت و یا بلند مدت اتفاق می‌افتد و از این طریق می‌توانیم با پیش آگهی و پیش بینی سرطان توصیه‌های لازم را برای افراد داشته باشیم. لازم به ذکر است مباحث ژنتیکی و اپی ژنتیکی در تشخیص بیماری برای ما خیلی مهم است. ضمن اینکه تشخیص زود هنگام برای ما از لحاظ زمانی بسیار حائز اهمیت است برای اینکه اگر سرطان پیشرفت کند و از لحاظ زمانی جلوتر رود نحوه درمان ما متاسفانه ممکن است با خلل همراه شود. زیرا اگر این درمان بعد از انجام شیمی درمانی‌های سنگین برای سرطان‌های پیشرفته با متاسازهای گسترده انجام شود ممکن است شانس زنده مانی بیمار بسیار کم شود. در نتیجه تشخیص‌های زود هنگام و قطعی برای ما بسیار مهم است.

چه انواعی از سرطان را شما تشخیص می‌دهید و پیش آگهی می‌کنید؟

نکوئیان در پاسخ به این سوال توضیح دادند که: در مورد بعضی از سرطان‌ها که داروهای اختصاصی دارند ما می‌توانیم تشخیص‌های متفاوتی داشته باشیم. مثلا اگر در سرطان تیروئید ژن NRAS جهش‌های متفاوتی داشته باشند نحوه درمان در آنها متفاوت است. زیرا جهش‌های NRAS را می توان در انواع مختلف سرطان یافت. برخی از شایع ترین سرطان‌های مرتبط با جهش NRAS عبارتند از ملانوما، سرطان تخمدان، سرطان کولورکتال، سرطان حاد میلوئیدی و سرطان ریه است. اکنون در سرطان پستان براساس رفتارهای ژنتیکی افراد می‌توانیم داروهای اختصاصی داشته باشیم در نتیجه بر خلاف گذشته که ما بصورت عمومی شیمی درمانی انجام می‌دادیم الان در حال حاضر شیمی درمانی اختصاصی برای برخی از سرطان‌ها انجام می‌شود. البته هنوز برای همه سرطان‌ها به این نقطه نرسیدیم ولی به عنوان مثال برای سرطان پستان، ریه و پروستات به این نتیجه رسیدیم که همه بیماری‌ها شبیه هم نیستند در نتیجه دارو‌های مصرفی آنها نیز مشابه هم نیستند این نکته باعث می‌شود که درمان بهتر و قطعی برای هر کدام از بیماران داشته باشیم.

آیا در کشورهای دیگر محصولات مرتبط با شیمی درمانی اختصاصی ارائه می‌شود؟

ایشان در ادامه افزودند در برخی از کشورها این محصلات تاییدیه FDA را هم گرفتند، ولی در ایران چون ما محدودیت‌های واردات دارو را داریم و این داروها در بازار ایران موجود نیست. به راحتی نمی‌توان از این محصولات استفاده کرد. البته برای برخی سرطان‌ها از جمله سرطان پستان با توجه به هزینه کمتر دارو نسبت به بقیه داروهای سرطان، ممکن است دارو بصورت شخصی سازی شده در بازار موجود باشد ولی بصورت گسترده در بازار این دارو توزیع نمی‌شود، چون قیمت‌های آنها بسیار فزآینده است و تحت پوشش خدمات بیمه قرار نمی‌گیرند، بنابراین دارو زمانی موثر است که علاوه بر قابلیت درمانی از لحاظ هزینه هم برای بیمار به صرفه باشد.

چشم انداز این رویکرد درمانی را چطور می‌بینید؟

نکوئیان در پاسخ به این سوال اظهار نشان کردند و گفتند، بسیار خوشحالیم که علوم در حوزه سرطان که اکنون در خارج از ایران در لبه دانش در حال تحقیق و بررسی و درمان است در ایران هم در حال گسترش است و در حال حاضر به لحاظ تئوری خودمان را با کشورهای صاحب نظر در این حوزه قابل مقایسه می‌دانیم، ولی به لحاظ عملی به خاطر مشکلات مالی و عدم پشتیبانی‌های دستگاهی و تجهیزاتی فاصله زیادی با سایر کشورها داریم. به عنوان مثال ما اکنون دستگاه NGS را در ایران داریم و خدمات توالی یابی ژنوم را به خوبی انجام می‌دهد ولی سوال بعدی اینست که بعد از دانستن فلان جهش در فلان ژنوم با توالی یابی، آیا می‌توانیم درمان اختصاصی برای آن جهش را داشته باشیم ؟ باید گفت در خیلی از موارد خیر، بنابراین اگر امکانات از لحاظ دستگاهی و تجهیزاتی و داروئی موجود باشد ما مشکلی در تشخیص و ارائه دارو نداریم.

سخن پایانی

در انتها ایشان تصرح کردند که  خوشبختانه در حال حاضر بسیاری از آنکولوژیست‌ها درخواست چک کردن جهش‌های مختلف و درخواست نحوه بیان ژن‌های خاص در فلان سرطان را دارند، مثلا در سرطان ALL به راحتی آنکولوژیست‌ها درخواست بیان ژن را دارند، یعنی تجویز داروی پزشک براساس بیان ژن‌هاست. قبلا این ارتباط نزدیک میان علوم تحقیقات با بالین وجو د نداشت، بنابراین این موضوع نتیجه اشتراک بین علوم است. چون سرطان یک بیماری چند وجهی و بسیار پیچیده است که تحت تاثیر عوامل مختلفی بروز می‌کند، بنابراین لازم است افراد مختلف متخصص در زمینه‌های متفاوت در کنار هم باشند تا در نهایت بتوانند برای تشخیص زود هنگام و پیش آگهی و پیشگیری از سرطان به یک همفکری برسند تا بتوانند سریعتر به درمان بیماران کمک کنند.

پایان مطلب/.