به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، طب ترمیمی یکی از شاخه‌های نوین علم پزشکی است که هدف آن بازسازی، تعمیر یا جایگزینی بافت‌ها و اندام‌های آسیب‌دیده و بیمار با استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند سلول‌های بنیادی، مهندسی بافت و ژن‌درمانی است. این حوزه از پزشکی، علاوه بر پتانسیل فراوان برای بهبود کیفیت زندگی بیماران، با چالش‌های اخلاقی متعددی نیز روبه‌روست. یکی از مهم‌ترین مسائل اخلاقی در طب ترمیمی، استفاده از سلول‌های بنیادی است که اغلب از جنین‌ها به دست می‌آیند. این مسئله موجب بروز بحث‌های جدی درباره حقوق جنین و مرزهای اخلاقی در تحقیقات علمی شده است. همچنین، نگرانی‌هایی درباره احتمال ایجاد نابرابری‌های اجتماعی ناشی از دسترسی غیریکسان به درمان‌های پیشرفته وجود دارد. یکی دیگر از معضلات اخلاقی، ریسک‌ها و نامعلومی‌های بلندمدت مربوط به استفاده از فناوری‌های جدید است که می‌تواند سلامتی بیماران را تهدید کند. همچنین، بحث‌های اخلاقی درباره شفافیت در اطلاع‌رسانی به بیماران، گرفتن موافقت آگاهانه و حفظ حریم خصوصی افراد نیز مطرح است. بنابراین، همان‌گونه که طب ترمیمی به پیشرفت‌های چشمگیری در علم و درمان دست می‌یابد، باید توجه ویژه‌ای به ابعاد اخلاقی و اجتماعی آن داشته باشد تا از سوءاستفاده‌ها و خطرات احتمالی جلوگیری شود.
مقدمه
طب ترمیمی یکی از شاخه‌های پیشرو و نوین در علم پزشکی است که به بازسازی و ترمیم بافت‌ها و ارگان‌های بدن می‌پردازد. این حوزه شامل کاربردهای بیومواد، ژن‌درمانی، سلول‌درمانی و مهندسی بافت است. طب ترمیمی یک رشته چند رشته‌ای است که شامل مطالعات و کاربردهایی با هدف بازیابی، حفظ، بهبود یا جایگزینی اندام‌ها می‌شود، بنابراین عملکردهای از دست رفته یا مختل شده به دلیل یک بیماری زمینه‌ای را برمی‌گرداند. بنابراین، پزشکی بازساختی مبتنی بر بازیابی، جایگزینی یا بازسازی بافت است و بر سه رکن اصلی استوار است: مهندسی بافت، زیست مواد و سلول درمانی. با توجه به پیشرفت‌های سریع این علم، توجه به مباحث اخلاقی و فقهی در آن اهمیت ویژه‌ای دارد. رعایت این قوانین و اصول، اعتماد عمومی را به طب ترمیمی افزایش داده و زمینه‌ساز پیشرفت‌های پایدار در این زمینه می‌شود. در این ارزیابی به بررسی برخی از قوانین اخلاقی و فقهی در طب ترمیمی پرداخته خواهد شد.
قوانین اخلاقی در طب ترمیمی
1. رضایت آگاهانه
یکی از اصول اساسی در اخلاق پزشکی، گرفتن رضایت آگاهانه از بیمار است. در حوزه طب ترمیمی، اهمیت این اصل بیشتر نمایان می‌شود به دلیل پیچیدگی و نوآوری‌های موجود. بیماران باید به طور کامل از مزایا، خطرات، و عواقب احتمالی درمان‌های ترمیمی آگاه شوند و با آگاهی کامل انتخاب کنند.
2. عدالت در دسترسی به درمان
حفظ عدالت در ارائه خدمات درمانی یکی دیگر از اصول اخلاقی است. باید اطمینان حاصل شود که همه بیماران، بدون توجه به ویژگی‌های فردی مانند نژاد، جنسیت یا وضعیت اقتصادی، به درمان‌های ترمیمی دسترسی داشته باشند.
3. حفظ حریم خصوصی و محرمانگی اطلاعات
با توجه به حساسیت اطلاعات پزشکی، حفظ حریم خصوصی و محرمانگی اطلاعات بیمار از اهمیت بالایی برخوردار است. در فرآیندهای طب ترمیمی که ممکن است شامل استفاده از نمونه‌های ژنتیکی یا سلولی باشد، رعایت دقیق این اصل ضروری است.
4. بی‌ضرری و منفعت‌رسانی
اصول بی‌ضرری و منفعت‌رسانی اقتضا می‌کنند که منافع درمان‌های ترمیمی باید بیشتر از مخاطره‌های آن باشد. پیش از هر گونه مداخله، باید از ایمنی و کارآیی روش‌های درمانی اطمینان حاصل شود و تمام آزمون‌ها و آزمایش‌های لازم انجام گیرد.

قوانین فقهی در طب ترمیمی
در بسیاری از جوامع اسلامی، استفاده از سلول‌های بنیادی با قیود و شرایط خاصی روبرو است. برخی از مشکلات شرعی عبارتند از:
- منبع سلول‌ها: اگر سلول‌ها از جنین‌های سقط شده یا تخمک‌های بارور شده به دست آیند، ممکن است مسائل شرعی مرتبط با حقوق جنین مطرح شود.
- حقوق جنین: در فقه اسلامی، حقوق جنین از لحظه‌ای که نطفه بسته می‌شود، محترم شمرده می‌شود و این می‌تواند چالش‌هایی را در خصوص جهت‌گیری های تحقیقات مطرح کند.
هرگونه استفاده از سلول‌های بنیادی باید با رعایت کامل اصول شرعی و اخلاقی صورت گیرد تا بتوان از فواید علمی آن بهره برد و در عین حال احترام به حقوق انسانی و الهی حفظ شود. در زیر به ابعاد مهم استفاده از اصول شرعی و فقهی در طب ترمیمی اشاره می‌شود.
1. مشروعیت استفاده از سلول‌های بنیادی
استفاده از سلول‌های بنیادی، به‌ویژه سلول‌های بنیادی جنینی، یکی از مباحث مهم فقهی است. برخی از فقها استفاده از سلول‌های بنیادی جنینی را مجاز نمی‌دانند، مگر در موارد خاص مانند بیماری‌های خطرناک که درمان آن‌ها بدون این سلول‌ها ممکن نباشد.
2. اهدای اندام و بافت
اهدای اندام و بافت برای طب ترمیمی باید بر اساس رضا و اختیار صورت گیرد. فقها تأکید دارند که اهدای اعضا نباید منجر به زیان جدی یا مرگ شخص اهداکننده شود و باید با رضایت کامل وی انجام گیرد.
3. پرداخت هزینه و خرید و فروش اندام
خرید و فروش اندام و بافت انسانی یکی دیگر از مسائل فقهی پیچیده است. بیشتر فقها بر این باورند که خرید و فروش مستقیم اجزای بدن انسان مجاز نیست، اما هزینه‌های مرتبط با فرآوری، نگهداری، و انتقال اندام‌ها می‌تواند دریافت شود.
4. تحقیق و توسعه در زمینه منابع انسانی و حیوانی
تحقیق و توسعه در زمینه استفاده از منابع انسانی و حیوانی در طب ترمیمی نیز نیاز به بررسی فقهی دارد. استفاده از منابع حیوانی برای تولید بافت‌های انسانی یا انجام آزمایش‌های پیش‌بالینی بر حیوانات باید بر اساس اصول شرعی و اخلاقی باشد تا از ظلم به حیوانات نیز جلوگیری شود.
 نتیجه‌گیری
طب ترمیمی به دلیل نوآوری‌ها و توانایی‌های بی‌نظیری که در بازسازی بافت‌ها و ارگان‌های بدن دارد، با چالش‌های جدی اخلاقی و فقهی مواجه است. رعایت اصول اخلاقی مانند رضایت آگاهانه، عدالت در دسترسی به درمان، حفظ حریم خصوصی و بی‌ضرری و منفعت‌رسانی می‌تواند به بهبود کیفیت ارائه خدمات کمک نماید. همچنین، توجیهات و رویکردهای فقهی نیز برای اطمینان از مشروعیت و مقبولیت این درمان‌ها در جوامع دینی ضروری است. با توجه به اینکه طب ترمیمی همچنان در حال توسعه و پیشرفت است، لازم است که مباحث اخلاقی و فقهی همچنان به دقت پیگیری شوند تا بتواند به عنوان یک شاخه‌ی پویا و محترم در علم پزشکی ادامه یابد.
پایان مطلب/