به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، محدودیت رشد جنین (IUGR) و پره‌اکلامپسی از جمله اختلالات شایع دوران بارداری هستند که می‌توانند عوارض جدی برای مادر و جنین ایجاد کنند. IUGR به وضعیتی اطلاق می‌شود که جنین توانایی رشد کافی را در رحم ندارد، در حالی که پره‌اکلامپسی با افزایش فشار خون و وجود پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. این دو عارضه غالباً با یکدیگر مرتبط اند و می‌توانند منجر به مشکلاتی چون زایمان زودرس و مرگ و میر شوند. از آنجایی که درمان‌های کنونی محدودند، ژن درمانی به عنوان یک راهکار نوین در تحقیقات پزشکی مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع به بررسی مکانیزم‌های بیولوژیکی، روش‌های ژن درمانی و مطالعات پیش بالینی مرتبط با IUGR و پره‌اکلامپسی می‌پردازد. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که عوامل مختلفی نظیر اختلال در جریان خون جفت و ناهنجاری‌های ژنتیکی در ایجاد IUGR نقش دارند. همچنین عملکرد ناکافی جفت و تغییرات التهابی در پره‌اکلامپسی تأثیرگذارند. استفاده از وکتورهای ویروسی و تکنیک CRISPR-Cas9 به عنوان ابزارهای موثر در انتقال و ویرایش ژن‌ها، می‌تواند به بهبود عملکرد جفت و رشد جنین کمک کند. علاوه بر این، مطالعات پیش بالینی نتایج امیدوارکننده‌ای را در زمینه کارایی و ایمنی ژن درمانی برای IUGR و پره‌اکلامپسی نشان داده‌اند. با این حال، برای انتقال این نتایج به حوزه بالینی نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد. این رویکرد نوین می‌تواند به بهبود نتایج بارداری و کاهش عوارض مربوط به IUGR و پره‌اکلامپسی کمک کند و در نهایت سلامت مادر و جنین را ارتقا دهد.
مقدمه
محدودیت رشد جنین (IUGR) و پره‌اکلامپسی از جمله مشکلات شایع در دوران بارداری هستند که می‌توانند عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشند. IUGR به وضعیتی اطلاق می‌شود که جنین قادر به رشد کافی در رحم نیست و پره‌اکلامپسی یک اختلال چند سیستمی است که با افزایش فشار خون و وجود پروتئین در ادرار مشخص می‌شود. این دو شرایط غالباً با هم ارتباط دارند و می‌توانند منجر به زایمان زودرس، نقایص مادرزادی و حتی مرگ و میر مادر و جنین شوند. از آنجایی که درمان‌های موجود معمولاً محدود هستند، ژن درمانی به عنوان یک رویکرد نوآورانه برای بهبود وضعیت جنین و کاهش عوارض مادرانه مورد توجه قرار گرفته است.
مکانیزم‌های بیولوژیکی
IUGR
IUGR به دلایل مختلف از جمله اختلال در جریان خون جفت، ناهنجاری‌های ژنتیکی و عوامل محیطی ایجاد می‌شود. این وضعیت می‌تواند تحت تأثیر تبلیغات هورمونی، عملکرد جفت و وضعیت تغذیه مادر باشد. ژن درمانی می‌تواند با هدف قرار دادن مسیرهای مولکولی که مسئول تنظیم رشد جنین هستند، به بهبود این شرایط کمک کند.
پره‌اکلامپسی
پره‌اکلامپسی معمولاً ناشی از ناکارآمدی جفت به‌عنوان یک ارگان طراحی شده برای تبادل مواد مغذی و اکسیژن بین مادر و جنین است. تغییرات در عملکرد سلول‌های اندوتلیال و التهاب سیستمیک از دیگر عوامل دخیل در این بیماری هستند. تحقیقات نشان می‌دهند که ژن درمانی می‌تواند تأثیر مثبتی بر روی عملکرد جفت و جنین داشته باشد.
روش‌های ژن درمانی
استفاده از وکتورهای ویروسی
وکتورهای ویروسی مانند آدنوویروس‌ها و ویروس‌های غیرحساسیت به ایمن‌زایی (AAV) می‌توانند به عنوان وسیله‌ای برای انتقال ژن‌های درمانی به بافت جفت استفاده شوند. این وکتورها می‌توانند به شکل هدف‌گیری شده به سلول‌های جفت منتقل شوند و بیان ژن‌هایی را که باعث بهبود عملکرد جفت و رشد جنین می‌شوند، تحریک کنند.
CRISPR-Cas9
این فناوری به محققان اجازه می‌دهد تا بتوانند به راحتی و دقیقاً نقاط خاصی از DNA را ویرایش کرده و تغییرات لازم را اعمال کنند. این تکنیک می‌تواند به رفع نقص‌های ژنتیکی که منجر به IUGR و پره‌اکلامپسی می‌شوند، کمک کند.
مطالعات پیش بالینی
تعدادی از مطالعات پیش بالینی نشان داده‌اند که ژن درمانی می‌تواند به بهبود نتایج بارداری در مدل‌های حیوانی کمک کند:
- مطالعات بر روی موش‌ها: در برخی از این مطالعات، با استفاده از وکتورهای ویروسی توانسته‌اند بیان ژن‌هایی که مسئول بازسازی عروق خونی جفت و کاهش التهاب هستند را افزایش دهند. نتایج نشان داده‌اند که این مداخلات منجر به افزایش وزن جنین و بهبود عملکرد جفت شده است.
- مدل‌های میمون: در یک مطالعه، ژن درمانی برای هدف‌گیری نواقص در عملکرد جفت به کار رفته و منجر به بهبود پارامترهای زیستی مرتبط با IUGR در جنین شد. 
چالش‌ها و محدودیت‌ها
با وجود پتانسیل‌های بالای ژن درمانی، هنوز چالش‌هایی وجود دارد:
1. ایمنی و عوارض جانبی: استفاده از وکتورهای ویروسی ممکن است عوارض جانبی ناخواسته‌ای مانند التهاب و پاسخ ایمنی ایجاد کند. بنابراین، تحقیق بر روی ایمنی این روش‌ها ضروری است.
2. همگانی‌سازی ژن: انتقال موفقیت‌آمیز ژن‌ها به بافت جفت نیاز به دقت بالا دارد و هنوز نیاز به بهینه‌سازی بیشتری دارد.
3. قوانین و مقررات: تحقیقات بالینی در این زمینه همچنان تحت نظارت شدید قوانین و مقررات اخلاقی و قانونی قرار دارد.
چشم‌انداز آینده
چشم‌انداز ژن درمانی برای محدودیت رشد جنین (IUGR) و پره‌اکلامپسی در سال‌های آینده بسیار امیدوارکننده است. با پیشرفت‌های اخیر در فناوری‌های ویرایش ژن، به ویژه تکنیک‌هایی مانند CRISPR-Cas9 و استفاده از وکتورهای ویروسی، امکانات جدیدی برای درمان این اختلالات ایجاد شده است.
تحقیقات پیش بالینی و توسعه پروتکل‌ها
پژوهش‌های پیش بالینی نشان داده‌اند که می‌توان با هدف‌گیری ژن‌های خاص مرتبط با عملکرد جفت و جریان خون، به بهبود وضعیت جنین کمک کرد. تحقیقات بیشتر بر روی مدل‌های حیوانی و سلولی می‌تواند به شناسایی الگوریتم‌های موثر و ایمن برای درمان این شرایط منجر شود. همچنین، توسعه پروتکل‌های بالینی مناسب برای آزمایش‌های انسانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تنظیم متغیرهای ایمنی و کارایی
یکی از چالش‌های اصلی در ژن درمانی، واکنش‌های ایمنی است. در آینده، تمرکز بر روی طراحی وکتورهای نوآورانه و سیستم‌های تحویل می‌تواند به کاهش عوارض جانبی و افزایش کارایی درمان کمک کند. این رویکردها می‌توانند شامل استفاده از نانوذرات یا سیستم‌های تحویل مبتنی بر لیپید باشند.
توسعه روش‌های تشخیصی پیشرفته
توسعه تکنیک‌های تشخیصی پیشرفته می‌تواند به شناسایی زودهنگام IUGR و پره‌اکلامپسی کمک کند. ابزارهای تصویربرداری پیشرفته و آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند به پزشکان در انتخاب بیماران مناسب برای درمان‌های ژن‌درمانی یاری رسانند.
توجه به جنبه‌های اخلاقی و اجتماعی
با گسترش ژن درمانی، توجه به جنبه‌های اخلاقی نیز ضروری است. پایش‌های دقیق بالینی و بررسی اثرات بلندمدت بر روی مادر و جنین می‌تواند تضمین‌کننده امنیت و کارآمدی این درمان‌ها باشد. 
همکاری چندرشته‌ای
توسعه ژن درمانی برای IUGR و پره‌اکلامپسی نیازمند همکاری میان رشته‌های مختلف از جمله ژنتیک، انکولوژی، بارداری و اخلاق پزشکی است. این همکاری می‌تواند به تسریع فرآیند تحقیق و توسعه و بهبود نتایج بالینی منجر شود. در نهایت، با توجه به روندهای کنونی و پیشرفت‌های علمی، امید می‌رود که در آینده نزدیک ژن درمانی بتواند به عنوان یک درمان مؤثر و کم‌خطر برای IUGR و پره‌اکلامپسی در دسترس قرار گیرد و به بهبود سلامت مادر و جنین کمک کند.
پایان مطلب./