به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، هموفیلی b یا بیماری کریسمس، یک اختلال ارثی مغلوب شامل کمبود فاکتور انعقادی عملکردی IX (FIX) در پلاسما است. هموفیلی B به دلیل انواع نقایص در ژن ۹ F ایجاد می‌شود. از آنجایی که این ژن روی کروموزوم X حمل می‌شود، این بیماری معمولاً در مردان ظاهر شده و توسط زنانی که حامل جهش عامل در یکی از کروموزوم‌های X خود هستند منتقل خواهد شد. جهش خود به خود و فرآیندهای ایمونولوژیک اکتسابی نیز می‌تواند منجر به این اختلال شود. هموفیلی B حدود ۲۰ درصد از موارد هموفیلی را تشکیل می‌دهد. به تازگی بر اساس نتایج یک آزمایش بالینی فاز سوم بین المللی که در مجله پزشکی نیو انگلند توسط محققان دانشکده پزشکی پرلمن دانشگاه پنسیلوانیا و یک گروه چندمرکز از محققان منتشر شد، بزرگسالان مبتلا به هموفیلی B شاهد کاهش متوسط 71 درصد از دوره‌های خونریزی خود پس از تزریق ژن درمانی بودند.

پیش زمینه

هموفیلی یک اختلال ژنتیکی است که توانایی لخته شدن خون را محدود می‌کند و حدود 30هزار نفر را در ایالات متحده، عمدتاً مرد، تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورت عدم درمان، می‌تواند باعث خونریزی خود به خود، به ویژه خونریزی داخلی در مفاصل شود، که به مرور زمان می‌تواند باعث آسیب دردناک مفاصل و مشکلات حرکتی شود. هموفیلی B به دلیل کمبود فاکتور انعقادی IX ایجاد می‌شود. ژن درمانی کبد را قادر می سازد تا فاکتور IX را ایجاد کند که به خون اجازه لخته شدن می‌دهد و از بیماران در برابر خونریزی‌های مکرر محافظت می‌کند. ژن درمانی یک روش درمانی نوآورانه در پزشکی مدرن است که عمدتاً برای درمان بیماری‌های ژنتیکی که ناشی از نقص در یک ژن خاص و در نتیجه عدم تولید پروتئین ضروری برای عملکرد یک اندام است استفاده می‌شود. در ژن درمانی، از ماده ژنتیکی به عنوان یک داروی واقعی استفاده می‌شود. انتقال ماده ژنتیکی، DNA سالم با استفاده از ناقل‌های ویروسی به سلول‌های بیمار منتقل می‌شود. این ناقل‌ها ویروس‌هایی هستند که به گونه‌ای اصلاح شده‌اند که بی‌ضرر باشند و در عین حال قادر به میزبانی و انتقال DNA  مورد نظر به سلول هدف باشند. این امر با استفاده از تکنیک  DNA نوترکیب امکان‌پذیر است که به ساخت  DNA حاوی توالی‌های ژنی مورد نظر اجازه می‌دهد ژن درمانی امکان‌پذیر شود. آدام کوکر، پزشک ورئیس بخش هماتولوژی و مدیر بالینی مرکز اختلالات خونی پن و برنامه جامع هموفیلی پن و محقق و نویسنده اصلی این مطالعه، گفت: " آنچه از بیماران در این مطالعه دیدیم این بود که در عرض چند روز پس از دریافت تزریق ژن‌درمانی، این تزریق ریشه‌دار شد و بدن آن‌ها برای اولین بار در زندگی‌شان شروع به ساخت فاکتور IX کرد. ما همیشه می خواهیم در استفاده از کلمه درمان مراقب باشیم، به خصوص تا زمانی که داده‌های پیگیری طولانی تری داشته باشیم، اما برای بسیاری از این بیماران، زندگی آن‌ها را تغییر داده است." پس از حداقل یک سال پیگیری، شرکت کنندگان در این مطالعه به طور متوسط ​​71 درصد کاهش در میزان خونریزی پس از دریافت ژن درمانی داشتند، در مقایسه با سال قبل، زمانی که آن‌ها با تزریق پروفیلاکتیک فاکتور IX، درمان استاندارد درمان شدند. بیماری بیش از نیمی از 45 بیمار در این مطالعه پس از دریافت ژن درمانی، خونریزی نداشتند.

ژن درمانی‌های تایید شده توسط FDA

بر اساس نتایج این مطالعه، FDA ژن درمانی (فیداناکوژن الاپارووچ) را در آوریل 2024 تایید کرد. کوکر پیشرو سایت برای کارآزمایی بالینی در مرکز پزشکی پن بود که یکی از سایت‌های ثبت نام کننده برتر برای مطالعه بود. این دومین شکل از ژن درمانی تایید شده برای درمان هموفیلی B است. چنین درمانی اولین بار (etranacogene dezaparvovec-drlb) در نوامبر 2022 تایید شد و مرکز پزشکی پن یکی از چندین مرکز پزشکی در ایالات متحده است که این درمان در دسترس بیماران است.( etranacogene dezaparvovec، یک ژن درمانی مبتنی بر ناقل ویروس مرتبط با آدنو است که شامل یک ناقل ویروسی است که حامل ژنی برای لخته شدن فاکتور IX است. این ژن در کبد برای تولید پروتئین فاکتور IX، افزایش سطح فاکتور IX در خون و در نتیجه محدود کردن دوره‌های خونریزی بیان می‌شود. شایع‌ترین عوارض جانبی شامل افزایش آنزیم‌های کبدی، سردرد، واکنش‌های خفیف مربوط به انفوزیون و علائم شبه آنفولانزا است.) ژن درمانی دستورالعمل‌های بسیار خاصی دارد که واجد شرایط بودن را تعیین می‌کند و به دانش تخصصی برای انجام غربالگری و انتخاب بیمار، آموزش در مورد خطرات و مزایای درمان، و نظارت پس از درمان نیاز دارد. مرکز پزشکی پن دسترسی به آزمایشات بالینی متعددی را برای ژن درمانی و تخصص در اجرای ژن درمانی‌های تایید شده توسط FDA ارائه می‌دهد. در مطالعه حاضر، شایع‌ترین عارضه جانبی مربوط به حمله سیستم ایمنی به سلول‌های کبدی بود که توسط ژن‌درمانی هدف قرار گرفتند، که می‌تواند ژن درمانی را در صورت عدم درمان سریع، بی‌اثر کند. در این مطالعه، بیماران مبتلا با استروئیدها برای محدود کردن این واکنش ایمنی تحت درمان قرار گرفتند. بیماران در این مطالعه حداقل به مدت پنج سال برای نظارت بر عوارض جانبی بالقوه طولانی مدت تحت نظر خواهند بود.

تاثیر تغییر زندگی

برای بیماران مبتلا به هموفیلی B، استاندارد فعلی مراقبت از انفوزیون‌های پیشگیرانه فاکتور IX به طور کلی موثر، اما سنگین است. بسته به محصول خاص، بیمار ممکن است به انفوزیون‌های منظم از هر دو هفته یک بار تا چندین بار در هفته نیاز داشته باشد. اکثر بیماران یاد می‌گیرند که چگونه IV خود را وارد کنند تا بتوانند انفوزیون خود را در خانه کامل کنند. هدف از این درمان پیشگیرانه این است که به طور منظم فاکتور IX کافی برای جلوگیری از خونریزی به بدن داده شود، اگرچه هنوز هم رخ می‌دهد. در مقابل، ژن درمانی جدید تنها به یک دوز واحد نیاز دارد و اکثر بیماران در این مطالعه نیازی به از سرگیری درمان‌های فاکتور IX پیشگیرانه نداشتند.  کوکر گفت: " ما از افرادی که با هموفیلی متولد می‌شوند می‌شنویم که، حتی اگر بیماری آن‌ها به خوبی مدیریت شود،  این فشار همیشه در پس ذهن آن‌ها وجود دارد. تزریق مکرر، هزینه درمان، نیاز به برنامه ریزی برای تزریق در هنگام سفر، چه اگر خونریزی را تجربه کنند، اتفاق می افتد و غیره همیشه وجود دارد. اکنون که بیمارانی داریم که در این مطالعه تحت درمان قرار گرفته‌اند و اساساً هموفیلی خود را درمان کرده‌اند، آن‌ها به ما می‌گویند که یک حالت ذهنی بدون هموفیلی جدید را درک کنیم. به عنوان یک پزشک، دیدن بیمارانم از واقعیت جدیدشان بسیار خوشحال کننده است."

پایان مطلب./