پیشرفت‌های اخیر در حوزه تحقیقات هاری، امیدهایی برای بهبود روش‌های پیشگیرانه و درمان ایجاد کرده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، هاری یکی از بیماری‌های ویروسی خطرناک و قدیمی است که از طریق نیش یا خراش حیوانات آلوده به انسان منتقل می‌شود. این بیماری، که سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، همچنان در بسیاری از نقاط جهان به‌عنوان یک تهدید جدی برای سلامت عمومی باقی‌مانده است. در حالی که تاکنون واکسن‌ها و درمان‌هایی برای هاری وجود داشته است، اما پیشرفت‌های اخیر علمی باعث افزایش امیدواری‌ها در زمینه پیشگیری و درمان این بیماری شده است. در این مقاله به بررسی آخرین یافته‌ها، روش‌های درمانی جدید، واکسن‌های نوین و تحقیقات علمی اخیر پیرامون بیماری هاری می‌پردازیم.
هاری چیست؟
هاری (Rabies) یک بیماری ویروسی حاد است که عامل آن ویروس رابدویروس (Rhabdovirus) است. این ویروس از طریق بزاق حیوانات آلوده، معمولاً از طریق گاز گرفتن، وارد بدن انسان می‌شود. ویروس هاری پس از ورود به بدن، از طریق اعصاب محیطی به سمت مغز حرکت کرده و در نهایت به سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند. بیماری هاری در صورت بروز علائم بالینی تقریباً همیشه کشنده است، مگر اینکه به سرعت واکسیناسیون پیشگیرانه انجام شود.
انتشار جهانی و چالش‌های کنترل بیماری
هاری در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه در مناطق فقیرتر و کشورهای در حال توسعه همچنان یک تهدید عمده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) سالانه بیش از 59,000 نفر در سراسر جهان به دلیل هاری جان خود را از دست می‌دهند. این مرگ‌ها عمدتاً در مناطقی رخ می‌دهد که دسترسی به واکسن و درمان‌های پزشکی محدود است. این بیماری به ویژه در آفریقا و آسیا شایع است و سگ‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین ناقل ویروس هاری به انسان شناخته می‌شوند.
علائم بیماری هاری
پس از ورود ویروس به بدن، یک دوره نهفتگی معمولاً بین 1 تا 3 ماه وجود دارد که در این مدت علائمی مشاهده نمی‌شود. پس از آن، علائم اولیه ممکن است شامل تب، ضعف، بی‌حالی و درد در محل گاز گرفتگی باشد. به تدریج، علائم عصبی نظیر اضطراب، توهم، فلج عضلانی و اسپاسم‌های عضلانی ظاهر می‌شوند. در مراحل پیشرفته، فرد مبتلا دچار هذیان‌گویی، ترس از آب (هیدروفوبیا) و در نهایت کما می‌شود و در صورت عدم درمان، مرگ رخ می‌دهد.
یافته‌های جدید علمی
در سال‌های اخیر، تحقیقات بسیاری برای درک بهتر ویروس هاری و بهبود درمان‌های آن صورت گرفته است. یکی از جدیدترین یافته‌ها مربوط به شناسایی مکانیسم‌های جدید انتقال ویروس از اعصاب محیطی به مغز است. در سال‌های اخیر، محققان موفق به کشف یک پروتئین جدید در ویروس هاری شده‌اند که به ویروس کمک می‌کند به سرعت از سلول‌های عصبی عبور کرده و به مغز برسد. این کشف می‌تواند به توسعه داروهای جدید برای جلوگیری از انتشار ویروس در بدن و افزایش زمان برای واکسیناسیون پس از مواجهه با ویروس کمک کند.
درمان‌های جدید
درمان هاری به دلیل ماهیت تهاجمی و سریع ویروس همواره یک چالش بزرگ بوده است. با این حال، چندین روش درمانی جدید در سال‌های اخیر پیشنهاد شده است:
- ایمونوتراپی:
ایمونوتراپی یکی از رویکردهای نوین برای مقابله با بیماری‌های ویروسی از جمله هاری است. تحقیقات اخیر در موسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) نشان داده است که استفاده از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال می‌تواند به بهبود بیماری هاری کمک کند. این آنتی‌بادی‌ها به ویروس حمله کرده و مانع از گسترش آن در بدن می‌شوند.
- پروتکل میلواکی:
یکی از مشهورترین رویکردهای درمانی که هنوز هم مورد بحث است، پروتکل میلواکی (Milwaukee Protocol) است. این پروتکل در مواردی که بیمار علائم بالینی را نشان داده است، به کار می‌رود و شامل یک سری مراحل شامل القای کمای مصنوعی و تجویز داروهای ضدویروسی است. اگرچه موفقیت این روش محدود بوده، اما برخی موارد نجات‌یافته وجود دارند. تحقیقات جدید در مورد بهبود این پروتکل همچنان ادامه دارد.
- واکسن‌های نسل جدید:
یکی از جدیدترین پیشرفت‌ها در زمینه واکسن هاری، توسعه واکسن‌های نوین و مؤثرتر است. محققان در موسسه پاستور فرانسه یک واکسن RNA بر اساس فناوری مشابه واکسن‌های کووید-19 تولید کرده‌اند که نتایج اولیه آن امیدوارکننده بوده است. این واکسن قادر است پاسخ ایمنی قوی‌تری ایجاد کند و ممکن است در آینده به‌عنوان یکی از روش‌های اصلی پیشگیری از هاری استفاده شود.
واکسن‌های پیشگیرانه
واکسیناسیون پیشگیرانه همچنان یکی از مؤثرترین روش‌های جلوگیری از هاری است. واکسن‌های کنونی که از ویروس غیرفعال شده تهیه می‌شوند، توانسته‌اند نرخ مرگ‌ومیر را به‌طور چشمگیری کاهش دهند. با این حال، دسترسی به این واکسن‌ها در بسیاری از مناطق فقیر محدود است. به همین دلیل، تلاش‌های جهانی برای افزایش تولید و توزیع واکسن‌ها در مناطقی که بیشترین نیاز به آن دارند ادامه دارد. واکسن‌های هاری برای انسان‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: واکسن‌های قبل از مواجهه (pre-exposure) و واکسن‌های بعد از مواجهه .(post-exposure) واکسیناسیون پیش از مواجهه بیشتر به افرادی که در خطر بالای مواجهه با ویروس هستند مانند دامپزشکان، کارکنان آزمایشگاه‌ها و افرادی که در مناطق شیوع بالا زندگی می‌کنند، توصیه می‌شود. این واکسن به‌صورت سه دوز در دوره زمانی مشخص تجویز می‌شود و می‌تواند از بروز بیماری در صورت مواجهه با ویروس جلوگیری کند.
یکی از مهم‌ترین دستاوردها در زمینه درمان هاری، واکسیناسیون پس از مواجهه (PEP) است. این واکسن که بلافاصله پس از گاز گرفتن توسط حیوان آلوده یا مشکوک تجویز می‌شود، به جلوگیری از بروز علائم و پیشگیری از بیماری کمک می‌کند. معمولاً چهار دوز از این واکسن طی یک دوره 14 روزه تجویز می‌شود. در کنار واکسن، تجویز ایمونوگلوبولین هاری (RIG) نیز می‌تواند به عنوان یک مکمل درمانی برای افراد در معرض خطر بالا به کار رود.
پیشرفت در زمینه واکسن‌های حیوانی
از آنجا که سگ‌ها به عنوان اصلی‌ترین ناقل ویروس هاری شناخته می‌شوند، واکسیناسیون گسترده حیوانات، به ویژه سگ‌ها، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیری از شیوع هاری در انسان‌ها مطرح است. در سال‌های اخیر، برنامه‌های واکسیناسیون گسترده‌ای در کشورهای در حال توسعه به‌ویژه در آفریقا و آسیا اجرا شده است که توانسته به کاهش چشمگیر تعداد موارد انسانی منجر شود.
تحقیقات جدید در زمینه تشخیص هاری
یکی از چالش‌های بزرگ در کنترل و درمان هاری، تشخیص به‌موقع آن است. محققان موفق به توسعه یک تست تشخیصی سریع و ارزان برای هاری شدند که می‌تواند ویروس را در مراحل اولیه عفونت تشخیص دهد. این تست بر اساس فناوری CRISPR بوده و می‌تواند ظرف چند ساعت نتیجه دهد. این پیشرفت می‌تواند به ویژه در مناطقی که دسترسی به تجهیزات پیشرفته تشخیصی محدود است، نقش مهمی در کنترل بیماری ایفا کند.
انتشار جهانی و چالش‌های کنترل بیماری
به ویژه در آفریقا و آسیا، مناطق روستایی با چالش‌های جدی در زمینه دسترسی به درمان و واکسن مواجه هستند. بیشترین موارد مرگ و میر ناشی از هاری در این مناطق به دلیل نبود سیستم‌های بهداشتی قوی، عدم آموزش کافی و فقدان دسترسی به واکسن‌های پیشگیری‌کننده و درمان به موقع رخ می‌دهد. حیوانات خانگی مانند سگ‌ها همچنان مهم‌ترین ناقلان این بیماری به انسان‌ها هستند. بیش از ۹۵ درصد موارد انتقال هاری به انسان‌ها از طریق سگ‌های آلوده اتفاق می‌افتد.
جدیدترین یافته‌های علمی درباره هاری
پیشرفت‌های اخیر در حوزه تحقیقات هاری، امیدهایی برای بهبود روش‌های پیشگیری و درمان ایجاد کرده است. یکی از یافته‌های مهم در سال‌های اخیر، تشخیص سریع‌تر بیماری هاری از طریق آزمایشات مولکولی است. این آزمایشات به دانشمندان امکان می‌دهد تا با دقت بیشتری ویروس را در مراحل اولیه شناسایی کنند و روند درمانی را سریع‌تر آغاز کنند. همچنین محققان در حال بررسی واکسن‌های نسل جدید مبتنی بر DNA و RNA هستند که می‌تواند نسبت به واکسن‌های کنونی کارآمدتر و ایمن‌تر باشند. این واکسن‌ها، که روی سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارند، توانایی تحریک پاسخ ایمنی سریع و قوی‌تری در مقابل ویروس هاری دارند. استفاده از ایمونوگلوبولین‌های نوترکیب برای درمان افرادی که در معرض ویروس هاری قرار گرفته‌اند، به عنوان یک درمان جدید مورد بررسی قرار گرفته است. این ترکیبات مصنوعی به عنوان جایگزینی برای ایمونوگلوبولین‌های استخراج‌شده از انسان یا حیوان عمل می‌کنند و می‌توانند به درمان مؤثرتر و کاهش خطرات عفونت‌های جانبی کمک کنند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که داروهای ضدویروس خاص ممکن است بتوانند در مراحل اولیه عفونت به کاهش تکثیر ویروس هاری کمک کنند. هرچند هنوز این داروها به صورت تجاری در دسترس نیستند، اما در حال گذراندن مراحل آزمایشگاهی و بالینی هستند.
نتیجه‌گیری:
تا کنون، درمان هاری پس از بروز علائم بسیار محدود بوده است و به طور سنتی درمان قطعی وجود ندارد. با این حال، تلاش‌های علمی جدید برای یافتن درمان‌های نوین، به ویژه در مراحل اولیه بیماری، همچنان در جریان است. بهبود در مراقبت‌های بالینی، شناخت بهتر از مکانیسم‌های پیشرفت ویروس در بدن، و استفاده از داروهای ضدویروس و ترکیبات ایمنی‌درمانی نوین، می‌توانند به افزایش امید برای بهبود مبتلایان کمک کنند.
پایان مطلب./