به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، فلج مغزی یا بیماری سی‌پی (Cerebral Palsy) یک اختلال عصبی-حرکتی است که به دلیل آسیب یا رشد غیرطبیعی مغز در اوایل کودکی رخ می‌دهد. این بیماری عمدتاً حرکت، هماهنگی عضلات و توانایی کنترل عضلات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فلج مغزی در طیف گسترده‌ای از علائم و شدت‌ها بروز می‌کند و می‌تواند از مشکلاتی خفیف در تعادل و حرکت تا مشکلات شدید حرکتی و گفتاری را شامل شود.

علت‌های بروز فلج مغزی

علت اصلی فلج مغزی، آسیب به مغز در دوران بارداری، زمان تولد یا اوایل کودکی است که می‌تواند به شکل‌های مختلفی اتفاق بیفتد. چندین عامل اصلی در بروز این بیماری شناخته شده‌اند:

1. آسیب پیش از تولد: یکی از رایج‌ترین علت‌ها، مشکلات دوران بارداری مانند عفونت‌های مادر، قرار گرفتن در معرض سموم، یا مشکل در رشد مغزی جنین است. عفونت‌هایی نظیر سرخجه، آبله مرغان و توکسوپلاسموز ممکن است باعث بروز این اختلال شوند.
2.  کمبود اکسیژن در زمان تولد: کمبود اکسیژن یا خفگی جنین به هنگام تولد (به ویژه در زایمان‌های طولانی یا دشوار) می‌تواند باعث آسیب مغزی و در نهایت منجر به فلج مغزی شود.
3. زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد: نوزادانی که پیش از موعد به دنیا می‌آیند یا وزن کمی دارند، بیشتر در معرض خطر بروز مشکلاتی مانند فلج مغزی هستند، زیرا مغز آن‌ها به طور کامل تکامل نیافته و بیشتر آسیب‌پذیر است.
4. آسیب مغزی پس از تولد: در برخی موارد، آسیب‌های مغزی ناشی از عفونت‌ها، ضربه‌های شدید، یا اختلالات ژنتیکی ممکن است در نوزادی یا اوایل کودکی باعث ایجاد این اختلال شوند.

میزان شیوع فلج مغزی

بر اساس آمارهای جهانی، فلج مغزی یکی از رایج‌ترین اختلالات عصبی-حرکتی در کودکان است و تقریباً در هر ۱۰۰۰ تولد زنده، بین ۱ تا ۴ کودک به این بیماری مبتلا هستند. شیوع این بیماری در کشورهای مختلف ممکن است متفاوت باشد و عواملی چون مراقبت‌های بهداشتی، خدمات پیش از زایمان، و سطح آگاهی جامعه نقش مهمی در کاهش یا افزایش نرخ شیوع این بیماری دارند. بهبود روش‌های زایمان و مراقبت‌های بارداری در سال‌های اخیر به کاهش موارد فلج مغزی کمک کرده است، اما هنوز هم بسیاری از نوزادان با این چالش به دنیا می‌آیند.

علائم و نشانه‌های فلج مغزی

فلج مغزی می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم را شامل شود که بسته به شدت بیماری و نوع آن، ممکن است متفاوت باشد. به طور کلی، علائم بیماری به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. اختلالات حرکتی: شایع‌ترین علامت فلج مغزی، مشکلات حرکتی مانند سفتی عضلات، حرکات غیرارادی، و مشکلات تعادل و هماهنگی است. بسیاری از کودکان مبتلا به فلج مغزی در انجام حرکات ساده‌ای مثل نشستن، ایستادن یا راه رفتن با مشکل روبرو می‌شوند.
2. مشکلات شناختی و حسی: برخی از بیماران علاوه بر مشکلات حرکتی، با اختلالات شناختی، مشکلات یادگیری، تأخیر در تکلم، و حتی مشکلات شنوایی و بینایی نیز دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
3. اختلالات رشدی و گفتاری: مشکلات گفتاری، تأخیر در رشد حرکتی و مشکلات تغذیه‌ای از دیگر علائم رایج در بیماران فلج مغزی هستند. در موارد شدید، حتی جویدن و بلع غذا نیز ممکن است به مشکل بربخورد.

انواع مختلف فلج مغزی

فلج مغزی به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:

• فلج مغزی اسپاستیک: این نوع، شایع‌ترین شکل فلج مغزی است که با سفتی و گرفتگی عضلات همراه است و اغلب در اثر آسیب به قشر مغزی رخ می‌دهد.
• فلج مغزی آتتوئید یا دیس‌کینتیک: این نوع به شکل حرکات غیرارادی و بی‌نظم عضلات مشاهده می‌شود و معمولاً در اثر آسیب به گره‌های قاعده‌ای مغز به وجود می‌آید.
• فلج مغزی آتاکسیک: نوعی نادر از فلج مغزی که مشکلات تعادل و هماهنگی عضلات را به همراه دارد و معمولاً به آسیب مخچه مرتبط است.

روش‌های تشخیص فلج مغزی

تشخیص فلج مغزی معمولاً در دوران کودکی، و اغلب طی سال‌های اولیه زندگی انجام می‌شود. برای تشخیص دقیق این بیماری، پزشکان از مجموعه‌ای از روش‌های مختلف بهره می‌گیرند:

1. معاینه جسمی و بررسی رشد حرکتی: پزشک با بررسی مهارت‌های حرکتی و واکنش‌های طبیعی کودک، علائم اولیه را مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
2. تصویربرداری مغزی: برای تشخیص دقیق آسیب مغزی، از روش‌های تصویربرداری مانند ام‌آر‌آی، سی‌تی‌اسکن و سونوگرافی مغز استفاده می‌شود. این تصاویر می‌توانند نواحی آسیب‌دیده مغز و نوع آسیب را مشخص کنند.
3. الکتروانسفالوگرافی (EEG): در مواردی که بیمار دچار تشنج‌های مکرر است،EEG  به پزشک کمک می‌کند تا فعالیت الکتریکی مغز را بررسی کرده و به تشخیص دقیق‌تری برسد.
4. آزمایش‌های ژنتیکی: در برخی موارد، ممکن است برای رد یا تأیید اختلالات ژنتیکی، آزمایش‌های ژنتیکی نیز مورد نیاز باشد.

روش‌های درمان و مدیریت فلج مغزی

فلج مغزی درمان قطعی ندارد، اما با ترکیب روش‌های درمانی و حمایتی می‌توان کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید و از پیشرفت علائم جلوگیری کرد. مهم‌ترین روش‌های درمان و مدیریت فلج مغزی شامل موارد زیر هستند:

• فیزیوتراپی: فیزیوتراپی به بهبود حرکت، تقویت عضلات و افزایش تعادل کمک می‌کند. این روش می‌تواند در افزایش استقلال بیمار و بهبود توانایی حرکتی تأثیرگذار باشد.
• کاردرمانی: کاردرمانی به بیماران کمک می‌کند تا مهارت‌های روزمره خود را تقویت کرده و با استفاده از ابزارهای کمکی، به استقلال بیشتری دست یابند.
• گفتاردرمانی: برای بیمارانی که مشکلات گفتاری و ارتباطی دارند، گفتاردرمانی می‌تواند کمک‌کننده باشد و به بهبود مهارت‌های ارتباطی بیمار کمک کند.
• درمان دارویی: داروهای مختلفی برای کنترل اسپاسم‌ها، حرکات غیرارادی و کاهش درد تجویز می‌شوند. برخی داروها به کاهش سفتی عضلات کمک می‌کنند.
• جراحی: در موارد شدیدتر، جراحی‌های اصلاحی بر روی عضلات یا اعصاب ممکن است انجام شود تا مشکلات حرکتی و اسپاسم‌ها کاهش یابد.

حمایت از بیماران و خانواده‌ها

فلج مغزی، به دلیل اثرات گسترده‌ای که بر زندگی فرد دارد، نیازمند حمایت‌های اجتماعی، روانی و اقتصادی است. خانواده‌ها با چالش‌های زیادی در زمینه مراقبت از بیمار، هزینه‌های درمان و مدیریت علائم روبرو هستند. مراکز حمایتی و نهادهای خیریه می‌توانند به ارائه خدمات مشاوره‌ای، مالی و آموزشی به خانواده‌ها و بیماران کمک کنند.

نتیجه‌گیری

فلج مغزی یا بیماری سی‌پی، چالشی پیچیده و متنوع است که به دلیل آسیب به مغز در اوایل زندگی ایجاد می‌شود. با وجود اینکه این بیماری درمان قطعی ندارد، اما تشخیص زودهنگام و استفاده از روش‌های درمانی مناسب می‌تواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد و از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. حمایت از بیماران و آگاهی‌رسانی عمومی درباره این بیماری، می‌تواند به کاهش چالش‌های مرتبط با آن کمک شایانی کند.

پایان مطلب./