به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، بیماری آلزایمر یک بحران جهانی در حال گسترش است. این بیماری به عنوان شایع‌ترین نوع زوال عقل، میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده و با افزایش سن جمعیت جهانی، این آمار به سرعت در حال افزایش است. مشخصه‌های اصلی این بیماری شامل تجمع پروتئین آمیلوئید-بتا در پلاک‌های خارج سلولی، گره‌های نوروفیبریلی ناشی از تجمع پروتئین تاو، و التهاب مزمن عصبی است که به مرگ سلول‌های عصبی و کاهش عملکرد مغز منجر می‌شود. علاوه‌بر تأثیرات فردی و خانوادگی، آلزایمر یکی از پرهزینه‌ترین بیماری‌ها برای سیستم‌های درمانی است و به دلیل فقدان درمان قطعی، چالشی جهانی برای محققان محسوب می‌شود. یکی از یافته‌های نوین و امیدبخش در سال‌های اخیر، شناسایی نقش محور p38 MAPK-MK2 در پیشرفت این بیماری است. پروتئین کینازهای فعال شده با میتوژن آنزیم های درون سلولی هستند که به سلول ها اجازه می‌دهند به محرک‌های محیط خارج‌سلولی خود پاسخ دهند.پروتئین کیناز فعال شده با میتوژن P38 (MAPK) یک هدف حیاتی برای بیماری‌های التهابی مزمن است. بیماری آلزایمر (AD) با وجود پلاک‌های آمیلوئید و درهم‌تنیدگی‌های نوروفیبریلاری در مغز و همچنین تخریب عصبی مشخص می‌شود و هیچ درمان شناخته‌شده‌ای وجود ندارد. مطالعات اخیر روی بیولوژی زمینه‌ای AD در مدل‌های سلولی و حیوانی نشان داده‌اند که p38 MAPK می‌تواند رویدادهای مختلف مرتبط با AD را تنظیم کند، مانند فسفوریلاسیون تاو، سمیت عصبی، التهاب عصبی و اختلال عملکرد سیناپسی. بنابراین، مهار MAPK p38 یک استراتژی امیدوارکننده برای درمان AD در نظر گرفته می‌شود.

محور p38 MAPK-MK2: تنظیم‌کننده‌ای کلیدی در آلزایمر

مسیر سیگنال‌دهی p38 MAPK-MK2 در ابتدا به عنوان یک تنظیم‌کننده پاسخ‌های التهابی و استرس سلولی شناخته شد. این مسیر از اجزای متعددی تشکیل شده است که فعال‌سازی آن منجر به تولید سیتوکین‌های التهابی، فسفریلاسیون پروتئین‌های مرتبط با استرس و ایجاد تغییرات در عملکرد سلولی می‌شود. در آلزایمر، این مسیر در چندین جنبه کلیدی بیماری نقش دارد:

1. ایجاد التهاب عصبی: سلول‌های میکروگلیا و آستروسیت‌ها، که به طور طبیعی وظیفه پاکسازی مغز از آسیب‌ها را دارند، در آلزایمر به سلول‌های التهابی مضر تبدیل می‌شوند. محور p38 MAPK-MK2 با تنظیم تولید سیتوکین‌هایی مانند IL-1β و TNF-α، به افزایش التهاب کمک می‌کند.
2. اختلال در عملکرد سیناپسی: سیگنال‌دهی بیش‌فعال در مسیر p38 MAPK-MK2 می‌تواند با کاهش ارتباطات سیناپسی، به اختلالات حافظه و شناخت منجر شود.
3. فسفریلاسیون پروتئین تاو: تجمع غیرطبیعی پروتئین تاو در نورون‌ها، که به گره‌های نوروفیبریلی منجر می‌شود، یکی از شاخصه‌های آسیب‌شناختی آلزایمر است. محور p38 MAPK-MK2 مستقیماً در این فرآیند نقش دارد و منجر به تغییرات ساختاری تاو می‌شود.
4. اثرگذاری بر تجمع آمیلوئید-بتا: این مسیر همچنین با تنظیم مسیرهای تخریبی، در کاهش کارایی سیستم پاکسازی آمیلوئید-بتا دخیل است و به تجمع پلاک‌های آمیلوئیدی کمک می‌کند.

تحقیقات جدید: درک بهتر نقش p38 MAPK-MK2

مطالعه‌ای که اخیرا توسط محققان انجام شده نشان می‌دهد، محور p38 MAPK-MK2 می‌تواند به عنوان یک هدف درمانی بالقوه در آلزایمر معرفی شود. با استفاده از مدل‌های سه‌بعدی سلولی و داده‌های انسانی، این تحقیق نشان داد که مهار این محور می‌تواند تأثیرات مثبتی بر کاهش التهاب عصبی و بهبود عملکرد سیناپسی داشته باشد. این مقاله همچنین اهمیت استفاده از مدل‌های سه‌بعدی برای بازسازی دقیق شرایط بیماری و ارزیابی داروهای جدید را برجسته کرد. مقاله‌ای دیگر که توسط دانشمندان در این زمینه منتشر شده، بر نقش گسترده‌تر مسیر p38 MAPK-MK2 در بیماری‌های عصبی تأکید دارد. این تحقیق نشان داد که مهارکننده‌های این مسیر، از جمله داروهای در حال توسعه مانند Neflamapimod، توانایی کاهش تجمع پلاک‌های آمیلوئیدی، گره‌های نوروفیبریلی و التهاب عصبی را دارند. این مقاله علاوه‌بر مرور تحقیقات گذشته، پیشنهاداتی برای بهبود کارآزمایی‌های بالینی ارائه داد.

پتانسیل‌های درمانی محور p38 MAPK-MK2

• کنترل التهاب عصبی: مهار مسیر p38 MAPK-MK2 می‌تواند به کاهش آزادسازی سیتوکین‌های التهابی و جلوگیری از آسیب نورونی کمک کند. این موضوع به‌ویژه در مراحل اولیه بیماری حیاتی است.
• حفاظت از نورون‌ها: با کاهش فرآیندهای التهابی و جلوگیری از تغییرات ساختاری تاو، داروهای مهارکننده این مسیر می‌توانند از مرگ نورونی جلوگیری کنند.
• اثربخشی در بهبود شناخت: آزمایش‌های حیوانی نشان داده‌اند که مهارکننده‌های این مسیر می‌توانند عملکرد حافظه و یادگیری را به طور قابل توجهی بهبود بخشند.
• کاهش تجمع پلاک‌های آمیلوئید: مسیر p38 MAPK-MK2 با تنظیم فرآیندهای پاکسازی سلولی، می‌تواند تجمع پلاک‌های آمیلوئیدی را کاهش دهد و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.

چالش‌ها و الزامات آینده

هرچند که نتایج پژوهش‌ها امیدوارکننده است، اما هنوز چالش‌های متعددی برای توسعه و استفاده بالینی از این رویکرد وجود دارد:

• ایمنی و عوارض جانبی: مهار طولانی‌مدت مسیر p38 MAPK-MK2 ممکن است اثرات جانبی ناخواسته‌ای مانند ضعف سیستم ایمنی داشته باشد.
• کارآزمایی‌های بالینی بیشتر: مطالعات انسانی بیشتری برای ارزیابی ایمنی و اثربخشی این داروها در مراحل پیشرفته بیماری نیاز است.
• تنوع در پاسخ به درمان: به دلیل تفاوت‌های ژنتیکی و زیستی در بیماران، درمان‌های شخصی‌سازی شده ضروری به نظر می‌رسند.
• هزینه‌های توسعه: هزینه بالای تحقیقات و توسعه داروهای جدید یکی از موانع اصلی در دسترسی عمومی به این درمان‌ها است.

پیش‌گیری:

 هنوز راه ثابت شده‌ای برای جلوگیری از ابتلاء به آلزایمر وجودندارد، چراکه عامل یا عوامل اصلی این بیماری ناشناخته است. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که دیابت و هر بیماری دیگری که بر قند خون تأثیر داشته باشد، در عملکرد مغز و سیستم اعصاب اختلال وارد می‌کند. افزایش قند خون، سبب افزایش سطح آمیلوئید بتا در بدن بیمار می‌شود. آمیلوئید بتا نشان دهنده پپتیدهایی از اسید‌آمینه هستند که مهم‌ترین جزء پلاک‌های آمیولوئید در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر به‌شمار می‌آیند. با‌این‌حال یکی از بهترین راه‌هایی که امروزه برای پیشگیری از ابتلاء به آلزایمر بیان می‌شود، همان راه‌هایی است که برای کاهش خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی بیان می‌شوند. کنترل موارد مهمی که بر سلامت قلب تأثیر دارد، مانند، فشارخون بالا، چاقی و دیابت ممکن‌است بتواند به پیشگیری از ابتلاء به آلزایمر کمک کند. افزایش تحرک و فعالیت جسمی، روابط اجتماعی و رژیم غذایی سالم می‌تواند، خطر ابتلاء به آلزایمر را کاهش دهد. برای پیشگیری، استفاده از ذهن مثل یادگیری دو زبان و حل جدول، معاشرت با دیگران، انتخاب زندگی سالم، کنترل کلسترول، جلوگیری از چاقی، تغذیه سالم، مصرف امگا ۳ و ماهی، ورزش کردن و توجه به فشار و قند و پیشگیری از ضربه سر کمک‌کننده است. بیماری لثه می‌تواند مشکل حافظه در بیماران آلزایمری را تشدید کند. محققین دریافته‌اند زوال عقل در افرادی که توامان آلزایمر و بیماری لثه دارند سریعتر است. پیشرفت آلزایمر ناشی از التهاب حاصل از افزایش سلول‌های ایمنی موسوم به میکروگلیا در مغز است و در صورت جلوگیری از این التهاب، پیشرفت بیماری متوقف می‌شود. نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد توقف تولید سلول‌های ایمنی جدید در مغز می‌تواند اختلال حافظه را که در بیماری آلزایمر مشاهده می‌شود، کاهش دهد.

نتیجه‌گیری

محور p38 MAPK-MK2 به عنوان یک مسیر کلیدی در پیشرفت بیماری آلزایمر شناسایی شده است. مهار این مسیر نه تنها می‌تواند به کاهش التهاب عصبی و محافظت از نورون‌ها کمک کند، بلکه امکان کاهش تجمع پروتئین‌های سمی و بهبود عملکرد شناختی را فراهم می‌آورد. در حالی که چالش‌هایی همچنان پابرجاست، این یافته‌ها امیدی تازه برای توسعه درمان‌های مؤثر و هدفمند برای آلزایمر ایجاد کرده‌اند.

پایان مطلب./