به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، رژیم غذایی از دیرباز به‌عنوان یکی از عوامل اصلی در تأثیرگذاری بر سلامت بدن شناخته شده است. در سال‌های اخیر، تحقیقات علمی نشان داده‌اند که نه تنها رژیم غذایی بر سلامت جسمی افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بر سلامت روان و عملکرد شناختی نیز مؤثر باشد. یکی از جنبه‌های جالب توجه، ارتباط میان رژیم غذایی و میکروبیوتای روده است. میکروبیوتای روده به مجموعه‌ای از باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها اطلاق می‌شود که در روده انسان و سایر پستانداران زندگی می‌کنند و تأثیرات گسترده‌ای بر متابولیسم، سیستم ایمنی بدن و عملکرد مغز دارند. با‌توجه‌ به تحولات جدید در علم میکروبیوم، پژوهش‌های بسیاری به بررسی ارتباط میان رژیم‌های غذایی مختلف و میکروبیوتای روده پرداخته‌اند. به‌ویژه، تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که تغییرات در رژیم غذایی می‌توانند به تغییرات قابل توجهی در ترکیب میکروبیوتا منجر شوند و این تغییرات به نوبه خود بر سلامت جسمی و روانی افراد تأثیر گذارند. در ادامه، به بررسی تأثیر رژیم‌های غذایی مدیترانه‌ای و غربی، و نحوه تأثیر این رژیم‌ها بر میکروبیوتای روده و عملکرد شناختی پرداخته خواهد شد.

میکروبیوتای روده: پل ارتباطی بین رژیم غذایی و مغز

میکروبیوتای روده به مجموعه‌ای از میکروارگانیسم‌ها، از جمله باکتری‌ها، قارچ‌ها، ویروس‌ها و پروتوزوآها اطلاق می‌شود که در روده انسان و سایر حیوانات زندگی می‌کنند. این میکروبیوتا نقش حیاتی در فرآیندهای فیزیولوژیکی مختلف دارد و به‌ویژه در هضم غذا، تنظیم سیستم ایمنی و متابولیسم بدن دخیل است. علاوه‌بر‌این، میکروبیوتای روده با مغز از طریق "محور روده-مغز" در ارتباط است. این محور به‌طور مستقیم بر سلامت روان، عملکرد شناختی و حتی خلق و خو تأثیر می‌گذارد. رژیم غذایی می‌تواند یکی از عوامل مهمی باشد که ترکیب میکروبیوتای روده را تحت تأثیر قرار می‌دهد. غذاهایی که به طور مرتب مصرف می‌شوند می‌توانند باعث رشد یا کاهش جمعیت خاصی از باکتری‌ها شوند. به‌طور مثال، رژیم‌های غنی از فیبر و چربی‌های سالم می‌توانند به افزایش جمعیت باکتری‌های مفید کمک کنند، در حالی که رژیم‌های پرچرب و قند بالا می‌توانند به رشد باکتری‌های مضر منجر شوند که سلامت روده و مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

رژیم غذایی مدیترانه‌ای و تأثیرات آن بر میکروبیوتای روده

رژیم غذایی مدیترانه‌ای به‌عنوان یکی از سالم‌ترین رژیم‌های غذایی دنیا شناخته می‌شود. این رژیم شامل مصرف زیاد میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، روغن زیتون، ماهی و مغزها است. مطالعات نشان داده‌اند که رژیم مدیترانه‌ای می‌تواند تأثیرات مثبتی بر میکروبیوتای روده و سلامت عمومی داشته باشد. در مطالعه‌ای که توسط پژوهشگران در زمینه رژیم غذایی در سال 2024 انجام شد، موش‌هایی که رژیم مدیترانه‌ای دریافت کرده بودند، نسبت به گروهی که رژیم غذایی غربی داشتند، میکروبیوتای روده سالم‌تری داشتند. این رژیم به‌ویژه به افزایش تعداد باکتری‌های مفید مانند Bifidobacterium و Lactobacillus کمک می‌کند. این باکتری‌ها نقش مهمی در بهبود هضم غذا، تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب دارند. علاوه‌بر‌این، رژیم مدیترانه‌ای تأثیرات مثبتی بر عملکرد شناختی داشته است. در آزمایش‌های شناختی انجام‌شده بر موش‌ها، گروهی که رژیم مدیترانه‌ای دریافت کرده بودند، عملکرد بهتری در تست‌های حافظه و یادگیری نشان دادند. مطالعات دیگر نیز نشان می‌دهند که رژیم مدیترانه‌ای می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به اختلالات شناختی در طول زمان کمک کند. یکی از مزایای این رژیم، غنی بودن از آنتی‌اکسیدان‌ها، اسیدهای چرب امگا-۳ و فیبر است که می‌تواند به کاهش التهاب در مغز و بهبود سلامت عصبی منجر شود. به‌علاوه، مصرف روغن زیتون و ماهی در رژیم مدیترانه‌ای به‌ویژه به حفظ سلامت مغز و پیشگیری از بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و پارکینسون کمک می‌کند.

رژیم غذایی غربی و اثرات منفی آن

در‌مقابل، رژیم غذایی غربی که اغلب شامل غذاهای فرآوری‌شده، چربی‌های اشباع‌شده، قندهای افزوده و نمک است، تأثیرات منفی زیادی بر میکروبیوتای روده و سلامت شناختی دارد. رژیم غذایی غربی با تغییرات منفی در ترکیب میکروبیوتای روده همراه است و می‌تواند به بروز مشکلاتی نظیر التهاب مزمن و مقاومت به انسولین منجر شود. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف زیاد چربی‌های اشباع‌شده و قندهای ساده، باعث کاهش تنوع میکروبی در روده می‌شود و رشد باکتری‌های مضر مانند Firmicutes و Bacteroidetes  را تقویت می‌کند. این تغییرات میکروبی می‌توانند موجب افزایش التهاب و کاهش عملکرد سیستم ایمنی شوند. در تحقیق مشابهی که در سال‌های قبل توسط دانشمندان انجام شد، موش‌هایی که رژیم غذایی غربی دریافت کرده بودند، عملکرد ضعیف‌تری در آزمایش‌های حافظه و یادگیری نشان دادند. این نتایج نشان می‌دهند که رژیم غذایی غربی ممکن است به اختلالات شناختی، افسردگی و اضطراب منجر شود. التهاب مزمن که ناشی از رژیم‌های غنی از چربی‌های ناسالم و قند است، یکی از دلایل اصلی این مشکلات شناختی است. تحقیقات نشان می‌دهند که التهاب در مغز می‌تواند باعث آسیب به سلول‌های عصبی و کاهش توانایی مغز در پردازش اطلاعات شود.

تأثیرات مشترک دو رژیم غذایی بر میکروبیوتای روده و سلامت مغز

یکی از جنبه‌های جالب توجه این تحقیقات، تأثیرات مشترک رژیم‌های مدیترانه‌ای و غربی بر میکروبیوتای روده و عملکرد شناختی است. مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی مدیترانه‌ای به‌دلیل ترکیب مواد مغذی سالم خود، می‌تواند به بهبود میکروبیوتای روده و کاهش التهاب کمک کند و در نتیجه عملکرد شناختی را بهبود بخشد. در‌مقابل، رژیم غذایی غربی، به‌ویژه به دلیل مصرف زیاد غذاهای فرآوری‌شده و چربی‌های اشباع‌شده، می‌تواند تأثیرات منفی بر میکروبیوتای روده و مغز داشته باشد. تغییرات در ترکیب میکروبیوتا می‌توانند باعث بروز اختلالات شناختی و حتی مشکلات روانی شوند. این تغییرات میکروبی در نهایت می‌توانند بر فعالیت‌های شناختی نظیر حافظه، تصمیم‌گیری و توجه تأثیر منفی بگذارند. در‌واقع، میکروبیوتای روده به‌عنوان یک عامل کلیدی در عملکرد مغز شناخته شده است و تغییرات در ترکیب آن می‌توانند به اختلالات شناختی و بیماری‌های عصبی منجر شوند.

نتیجه‌گیری

نتیجه‌گیری از این تحقیقات نشان می‌دهد که رژیم غذایی به‌طور مستقیم بر میکروبیوتای روده و عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد. رژیم‌های غذایی غنی از مواد مغذی سالم مانند رژیم مدیترانه‌ای می‌توانند به بهبود میکروبیوتای روده، کاهش التهاب و بهبود عملکرد شناختی کمک کنند. از‌سوی‌دیگر، رژیم‌های غذایی غربی که سرشار از چربی‌های ناسالم و قند هستند، می‌توانند باعث اختلالات در میکروبیوتای روده، التهاب و کاهش توانایی‌های شناختی شوند. به‌طور کلی، توجه به رژیم غذایی به‌عنوان یک عامل مؤثر در سلامت روان و جسم می‌تواند در پیشگیری از بیماری‌های عصبی و بهبود عملکرد شناختی نقش مهمی ایفا کند. این نتایج نه‌تنها به افراد کمک می‌کند تا انتخاب‌های غذایی بهتری داشته باشند، بلکه می‌تواند راهکارهایی برای پیشگیری از اختلالات شناختی و روانی در آینده ارائه دهد.

پایان مطلب./