خانم دکتر انسیه حاجی زاده صفار، پزشک و دکترای بیوتکنولوژی پزشکی از انستیتو پاستور ایران و عضو هیات علمی گروه پزشکی بازساختی و مدیر مرکز توسعه فناوری محصولت پیشرفته درمانی رویان درگفتگو با خبرنگار سایت بنیان درخصوص نتایج کسب شده از سلول درمانی بیماری دیابت صحبت کردند و گفتند که وی در سال 1389 به پژوهشگاه رویان پیوست و پایان نامه خود را در زمینه "پیوند همزمان جزایر پانکراسی و سلولهای بنیادی مزانشیمی تحت نظر پروفسور بهاروند به انجام رساند و همچنین فرصت مطالعاتی دکترای خود را در دانشگاه VUB در بروکسل گذراند.

کارایی روش سلول درمانی برای درمان بیماری دیابت چیست؟

حاجی زاده در اتدا به توضیح این بیماری پرداختند و گفتند که بیماری دیابت یک اختلال متابولیک است که در آن سطح قند خون (گلوکز) بیش از حد طبیعی می‌شود. دیابت به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود، دیابت نوع 1، در این نوع از دیابت، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های بتای پانکراس حمله می‌کند و باعث از بین رفتن این سلول‌ها می‌شود. این سلول‌ها مسئول تولید انسولین هستند، هورمونی که برای تنظیم سطح قند خون ضروری است. در نتیجه، بدن قادر به تولید انسولین نمی‌باشد. دیابت نوع 2،در این نوع از دیابت، بدن به تدریج نسبت به انسولین مقاوم می‌شود یا پانکراس توانایی تولید انسولین کافی را ندارد. این نوع دیابت معمولاً در بزرگسالان مشاهده می‌شود، اما می‌تواند در هر سنی ایجاد شود. سلول درمانی یا سلول درمانی بنیادی به عنوان یک روش نوین در درمان بیماری‌ها، شامل استفاده از سلول‌ها برای ترمیم یا جایگزینی بافت‌ها و اندام‌های آسیب دیده است.

تاکنون چه روش‌های درمانی برای دیابت انجام دادید؟

حاجی زاده در پاسخ به این سوال گفتند که ابتدا مطالعات کلینیکال را در بحث سلول درمانی دیابت شروع کردیم. از جمله بحث پیوند جزایر لانگرهانس، بحث پیوند سلول‌های بنیادی مزانشیمی و تمایز سلول‌های بنیادی جنینی به سلول‌های بتا تولید کننده انسولین در گروه دیابت همه این‌ها انجام می‌شد. پیوندها را هم به صورت مطالعات پروژه‌های دکترای دانشجویان تعریف می‌کردیم به عنوان مثال خود پیوند جزایر چالش‌های متعددی دارد مثل نحوه اکسیژن رسانی به جزایر پانکراس، چالش دوم پیوند وجود تمایز ضعیفی است که در سلول‌های بتا رخ می‌دهد یا همچنین چالش عروق زایی درون بسته‌های سلولی پوشیده شده با ابزارهای‌ حامل سلول‌های بتا بود که ما تمام اینها را به صورت پروژه های دانشجویی با همکاران پیش بردیم.

نتایج کسب شده به چه صورت بوده است؟

حاجی زاده در ادامه پاسخ دادند که ما به نتایج تحقیقاتی خیلی خوبی رسیدیم که تقریبا بیش از شاید ۱۲ پروژه مختلف در زمینه کارشناسی ارشد و دکترای حیوانی انجام شد. بعد از آن وارد خدمات انسانی شدیم و پیوند سلول‌های بنیادی را به بیماران مبتلا به دیابت انجام دادیم. که برای این کار ابتدا 22 بیمار اسکرین شدند و وارد مطالعه شدند و در نهایت ما پیوند سلول‌های بنیادی را انجام دادیم. نتایج هم به صورت این بود که کیفیت زندگی فرد بیمار افزایش پیدا می‌کرد و هم اینکه حملات هایپوگلایسمی که در اثر اون بیمار دچار نوسانات شدید قند خون و حتی افت قند خون می‌شد و خطر کما و حتی مرگ ناشی از پیوند سلول در بیمار دریافت کننده پیوند کاهش پیدا کرده بود، بهبود مختصری پیدا کرد. در سطح مولکولی نیز مشاهده کردیم که اینترلوکین‌های التهابی که در بدن بیمار دیابتی تولید می‌شد، بعد از شروع این درمان کاهش پیدا می‌کند ولی فاکتورهای پیش التهابی یا ضد التهابی آنها که تنظیم کننده ایمنی خون بعد از پیوند بودند، افزایش پیدا می‌کرد. بنابراین نتایج خیلی ارزشمندی کسب کردیم.

از چه زمانی مطالعات انسانی را شروع کردید؟

 بعد از البته این کار پیش بالینی و حیوانی مطالعه انجام شد، به دلیل اینکه نتایج از ارزش آماری خیلی خوبی برخوردار بودند به سمت مطالعات انسانی رفتیم. ولی مهم‌ترین مشکلی که ما برای انجام مطالعات انسانی داشتیم، نیاز به فضای کامل و هم تجهیزات مناسب برای این کار بود. بنابراین در ابتدا تجهیزات لازمه خریداری شد و دانش فنی آن رو هم به تدریج جمع آوری کردیم و اکنون در حال کار صنعتی هستیم. در همین راستا با سازمان غذا دارو هم مذاکره کردیم، در مجموع اینکه خیلی امیدواریم که به زودی بتوانیم مجوز این کار را دریافت کنیم. ایراد پیوند به روش پیوند جزیره لانگرهانس ان است که این کار متاسفانه هزینه بسیار بالایی دارد و همین محدودیت در همه کشورها این کار را محدود میکندو بنابراین باید این هزینه بالا تامین شود تا هرچه سریعتر این محصول برای بیماران کاربردی شود.

برای ورود به طرح بیمارن چه شرایطی باید داشته باشند؟

حاجی زاده در خصوص شرایط بیماران برای ورود به طرح تاکید کردند که برای افرادی که قند خون خیلی شدیدی دارند یعنی برای بیمارانی که امکان کنترل قند خونشون با داروها خوراکی یا حتی تزریق انسولین وجود دارد معمولا این درمان‌های سلولی توصیه نمی‌شود. ولی برای بیمارانی که اصطلاحا دارای دیابت ناپایدار  هستند به نحوی که با تزریق انسولین هم سطح قند خون نوسان خیلی زیادی دارد، برای اینها درمان‌های سلولی توصیه میشود. بنابراین همه جمعیت بیماران دیابتی به هیچ وجه کاندید درمان دریافت این درمان‌ها نیستند چه در ایران چه در خارج کشورها .

چه کشورهایی به عرضه خدمات درمانی رسیده‌اند؟

ایشان در پاسخ به این سوال گفتند که سال گذشته بعد از بیست سال، در آمریکا اولین محصول به تایید رسید. ولی واقعیت این هستش که هزینه درمان بسیار بالاست و حتی اونجا هم این درمان در اختیار همه بیماران قرار نمی‌گیرد. یعنی حتما باید بیماری دیابت فرد ناپایدار باشد، یعنی بیماری که مطمئنا با انسولین تحت درمان قرار نگیرد و خیلی سنگین باشد. با اینکه محصولات زیادی در فازهای کارآزمایی بالینی هستند هنوز به مرحله انتهایی و به مرحله تایید نرسیدند.

پیام آخر

حاجی زاده در آخر گفتند که همچنان بهترین درمان دیابت درمان، تغییر سبک زندگی با تنظیم ورزش، تغذیه و مدیریت استرس بیمار است. زیرابهترین و واقعاً موثرترین درمان دیابت همین سه مورد است. یعنی بیماران نباید فکرکنند که حتماً باید درمان بسیار گران قیمت و پیچیده دریافت بکنند تا بیماری درمان شود، زیرا اثری که واقعاً همین سه تا اصل ساده تغذیه ورزش استرس دارد، هیچ یک از این درمان‌های پیچیده ندارند. ولی خب برای افرادی که علیرغم رعایت سبک زندگی، آموزش مناسب و رعایت و پیشگیری و دریافت داروها بازهم متاسفانه بدنشان هیچ پاسخی به درمان نمی‌دهد، خط اول برای دریافت سلول درمانی هستند.

پایان مطلب/.