به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، مقاله‌ای با عنوان اثربخشی و خطرات پروبیوتیک‌ها در نوزادان نارس در مجله معتبر Pediatrics منتشر شد که توجه جامعه پزشکی را به خود جلب کرد. این پژوهش، که توسط تیمی از محققان از دانشگاه کلگری کانادا انجام شده، به بررسی تأثیرات استفاده از پروبیوتیک‌ها در نوزادان نارس و کم‌وزن پرداخته و نتایج قابل‌توجهی را در مورد کاهش مرگ‌ومیر و در عین حال پیچیدگی‌های مرتبط با ایمنی این روش ارائه کرده است. این مطالعه که داده‌های بیش از 32 هزار نوزاد را تحلیل کرده، نشان‌دهنده گام مهمی در جهت درک بهتر نقش پروبیوتیک‌ها در مراقبت‌های ویژه نوزادان است.
پروبیوتیک‌ها چیستند و چرا مهم‌اند؟
پروبیوتیک‌ها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که با هدف بهبود تعادل میکروبی روده به بدن اضافه می‌شوند. در سال‌های اخیر، استفاده از پروبیوتیک‌ها در بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان (NICU) برای کاهش خطر بیماری‌هایی مانند انتروکولیت نکروزان (NEC)، سپسیس دیررس (LOS)، و مرگ‌ومیر در نوزادان نارس رواج یافته است. انتروکولیت نکروزان، یک بیماری التهابی شدید روده، و سپسیس دیررس، عفونتی که پس از چند روز از تولد ظاهر می‌شود، از جمله علل اصلی مرگ‌ومیر در این گروه آسیب‌پذیر هستند. با این حال، بحث‌هایی درباره ایمنی و اثربخشی این مداخله همچنان ادامه دارد، به‌ویژه پس از هشدارهایی از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال 2023 درباره خطرات احتمالی مانند سپسیس پروبیوتیکی. این مطالعه جدید، با استفاده از داده‌های شبکه نوزادان کانادا بین سال‌های 2016 تا 2022، به بررسی این موضوع پرداخته که آیا پروبیوتیک‌ها واقعاً می‌توانند به بهبود نتایج در نوزادان نارس کمک کنند یا خیر. نتایج این پژوهش هم تأییدکننده فواید احتمالی است و هم بر نیاز به تحقیقات بیشتر برای رفع ابهامات تأکید دارد.
جزئیات پژوهش
محققان در این مطالعه، 32,667 نوزاد نارس متولدشده پیش از هفته 34 بارداری را که در 33 واحد مراقبت ویژه نوزادان در کانادا بستری شده بودند، بررسی کردند. از این تعداد، 57.5 درصد (حدود 18,800 نوزاد) پروبیوتیک دریافت کردند، در حالی که 42.5 درصد باقی‌مانده (حدود 13,867 نوزاد) این مداخله را دریافت نکردند. میانگین سنی جنینی در گروه دریافت‌کننده پروبیوتیک 29 هفته و در گروه دیگر 31 هفته بود. نوزادانی که در بدو ورود در وضعیت بحرانی بودند، ظرف دو روز فوت کردند، یا دارای ناهنجاری‌های مادرزادی شدید بودند، از مطالعه حذف شدند تا نتایج دقیق‌تر باشد. یافته‌ها نشان داد که استفاده از پروبیوتیک‌ها با کاهش قابل‌توجه مرگ‌ومیر همراه است. نسبت شانس تعدیل‌شده (aOR) برای مرگ‌ومیر در گروه پروبیوتیک 0.62 (بازه اطمینان 98.3 درصد: 0.53-0.73) بود، که به معنای کاهش 38 درصدی احتمال مرگ در مقایسه با گروه بدون پروبیوتیک است. با این حال، این مطالعه هیچ تفاوت معنی‌داری در کاهش نرخ انتروکولیت نکروزان (aOR 0.92) یا سپسیس دیررس (aOR 0.90) نشان نداد، که این موضوع با برخی تحقیقات قبلی که کاهش این بیماری‌ها را گزارش کرده بودند، در تضاد است.
نکات برجسته و شگفت‌انگیز
یکی از یافته‌های جالب این پژوهش، نادر بودن عارضه سپسیس پروبیوتیکی بود. برخلاف نگرانی‌های مطرح‌شده توسط FDA، که در سال 2023 پس از مرگ یک نوزاد نارس به دلیل عفونت مرتبط با پروبیوتیک هشدار داده بود، این مطالعه نشان داد که چنین مواردی بسیار نادر هستند. این امر می‌تواند اطمینان خاطر بیشتری به پزشکان برای استفاده از پروبیوتیک‌ها در شرایط کنترل‌شده فراهم کند. با این حال، محققان تأکید کردند که نوع پروبیوتیک مورد استفاده و کیفیت محصول ممکن است در این نتایج نقش داشته باشد. همچنین، پژوهشگران به نقش تغذیه با شیر مادر اشاره کردند. آنها معتقدند که بهبود روش‌های جمع‌آوری و تغذیه با شیر مادر می‌تواند اثربخشی پروبیوتیک‌ها را افزایش دهد، اما این موضوع نیازمند تحقیقات بیشتری است. این یافته با مطالعات قبلی که نشان داده‌اند تغذیه با شیر مادر می‌تواند اثرات محافظتی پروبیوتیک‌ها را تقویت کند، هم‌راستا است.
چالش‌ها و محدودیت‌ها
این مطالعه به دلیل ماهیت مشاهده‌ای با محدودیت‌هایی مواجه بود. تفاوت‌های اولیه بین گروه‌های دریافت‌کننده و دریافت‌نکننده پروبیوتیک، مانند سن جنینی و شرایط بالینی، ممکن است بر نتایج تأثیر گذاشته باشد. علاوه بر این، تنوع در نوع پروبیوتیک‌های استفاده‌شده در واحدهای مختلف و نبود استانداردسازی در دوز و زمان‌بندی تجویز، تحلیل داده‌ها را پیچیده‌تر کرد. محققان خاطرنشان کردند که فقدان یک محصول پروبیوتیکی با استاندارد دارویی در بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده، همچنان یک مانع بزرگ است. FDA تاکنون هیچ پروبیوتیک را به‌عنوان دارو برای نوزادان تأیید نکرده و محصولات موجود اغلب به‌عنوان مکمل غذایی عرضه می‌شوند که استانداردهای سخت‌گیرانه تولید و آزمایش را پشت سر نگذاشته‌اند. این موضوع نگرانی‌هایی درباره کیفیت و ایمنی این محصولات ایجاد کرده است.
دیدگاه‌های موافق و مخالف
طرفداران استفاده از پروبیوتیک‌ها معتقدند که کاهش مرگ‌ومیر گزارش‌شده در این مطالعه، همراه با شواهد گسترده از بیش از 60 کارآزمایی تصادفی‌سازی‌شده قبلی، دلیلی کافی برای استفاده روتین از این مداخله در نوزادان نارس است. آن‌ها استدلال می‌کنند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند میکروبیوم روده را که در اثر آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر مداخلات پزشکی مختل شده، بازسازی کنند و از این طریق از بیماری‌های کشنده جلوگیری کنند. در مقابل، منتقدان، از جمله برخی از مقامات FDA و آکادمی اطفال آمریکا، به داده‌های متناقض درباره ایمنی و اثربخشی اشاره می‌کنند. آنها هشدار می‌دهند که بدون محصولات با کیفیت دارویی و کارآزمایی‌های بالینی باکیفیت‌تر، استفاده گسترده از پروبیوتیک‌ها ممکن است خطراتی مانند عفونت‌های نادر اما جدی را به همراه داشته باشد، به‌ویژه در نوزادان با وزن بسیار پایین (کمتر از 1000 گرم).
آینده پروبیوتیک‌ها در مراقبت از نوزادان
محققان این مطالعه تأکید دارند که برای یافتن پاسخ‌های قطعی، باید تحقیقات بیشتری انجام شود. آن‌ها پیشنهاد می‌کنند که کارآزمایی‌های آینده بر مقایسه محصولات پروبیوتیکی با کیفیت بالا، بررسی تأثیر گونه‌های خاص پروبیوتیک، و نقش تغذیه با شیر مادر تمرکز کنند. همچنین، توسعه استانداردهای جهانی برای تولید و استفاده از پروبیوتیک‌ها می‌تواند به رفع نگرانی‌های ایمنی کمک کند. دکتر الشیخ و همکارانش اشاره کردند که عدم پیشرفت قابل‌توجه در کاهش نرخ انتروکولیت نکروزان طی دهه گذشته، فوریت یافتن راه‌حل‌های مؤثر را افزایش داده است. آن‌ها امیدوارند که این مطالعه انگیزه‌ای برای توسعه محصولات پروبیوتیکی با استانداردهای دارویی باشد که بتوانند به‌طور رسمی مورد تأیید قرار گیرند.
نتیجه‌گیری
مقاله "اثربخشی و خطرات پروبیوتیک‌ها در نوزادان نارس" که در سال 2025 منتشر شده، نشان‌دهنده یک پیشرفت مهم در درک نقش پروبیوتیک‌ها در مراقبت از نوزادان نارس است. این پژوهش تأیید می‌کند که پروبیوتیک‌ها می‌توانند مرگ‌ومیر را کاهش دهند، اما در مورد تأثیر آنها بر بیماری‌های خاص مانند NEC و LOS ابهاماتی باقی می‌ماند. با توجه به پتانسیل نجات‌بخش این مداخله و در عین حال خطرات احتمالی آن، نیاز به تحقیقات بیشتر و همکاری بین‌المللی برای استانداردسازی و بهبود ایمنی پروبیوتیک‌ها بیش از پیش احساس می‌شود. این یافته‌ها می‌توانند راه را برای رویکردی متعادل‌تر و آگاهانه‌تر در مراقبت از آسیب‌پذیرترین بیماران هموار کنند.
پایان مطلب/