به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، یک فرایند پیوند مغز استخوان که توسط محققان مرکز سرطان کیمل دانشگاه جانز هاپکینز توسعه یافته است، برای بزرگسالان مبتلا به بیماری سلول داسی ایمن و درمانی است. نتایج این آزمایش که در جانز هاپکینز و حدود ۲۰ مرکز سرطان دیگر در سراسر ایالات متحده و لندن انجام شده است، نشان می‌دهد که این درمان، که در چندین مرکز پزشکی ایالات متحده در دسترس است، جایگزینی مناسب و کم‌هزینه‌تر نسبت به محصولات درمانی ژنی تایید شده برای بیماری سلول داسی است.

پیوند مغز استخوان نیمه‌مطابق

پیوند مغز استخوان هاپلواینتاکتسیتی (Haploidentical Bone Marrow Transplant) نوعی پیوند مغز استخوان است که در آن سلول‌های مغز استخوان از یک اهداکننده «نیمه‌مطابق» گرفته می‌شود. به این معنی که اهداکننده باید حداقل نیمی از پروتئین‌های ایمنی خود (که به نام آنتی‌ژن‌های سیستم ایمنی شناخته می‌شوند) با گیرنده پیوند تطابق داشته باشد. این پیوند می‌تواند از نزدیکان فرد بیمار مانند والدین، خواهر و برادر، فرزند، یا سایر اعضای خانواده مانند عمه، دایی یا پسرعمه باشد. در این روش، به جای استفاده از اهداکننده‌ای که تطابق کامل با گیرنده داشته باشد (که معمولاً سخت‌تر است و ممکن است محدودیت‌هایی برای پیدا کردن آن وجود داشته باشد)، از اهداکننده‌ای با تطابق نسبی استفاده می‌شود. این نوع پیوند معمولاً برای درمان بیماری‌هایی مانند سرطان خون، بیماری‌های هماتولوژیک (خونی) و در برخی موارد برای درمان بیماری‌هایی مثل سلول داسی استفاده می‌شود. فرایند این پیوند شامل درمان‌های پیش از پیوند مانند شیمی‌درمانی با دوز پایین و تابش بدن به منظور سرکوب سیستم ایمنی بدن بیمار و آماده‌سازی برای پذیرش سلول‌های مغز استخوان اهداکننده است. این روش همچنین خطر بروز بیماری «پیوند علیه میزبان» (که در آن سلول‌های ایمنی مغز استخوان اهداکننده به بدن گیرنده حمله می‌کنند) را دارد که با استفاده از داروهای خاصی مانند سیکلوفسفامید کنترل می‌شود.

بیماری سلول داسی

بیماری سلول داسی یک مشکل بهداشتی جهانی در حال افزایش است. برآوردها نشان می‌دهند که هر ساله حدود ۳۰۰,۰۰۰ نوزاد با کم‌خونی سلول داسی متولد می‌شوند که به عنوان هموزیگوتی برای ژن هموگلوبین داسی (HbS) تعریف می‌شود (یعنی جهش میسنس [Glu6Val, rs334] در ژن β-گلوبین [HBB]) و این تعداد ممکن است تا سال ۲۰۵۰ به ۴۰۰,۰۰۰ برسد. اگرچه تشخیص زودهنگام، پیشگیری با پنی‌سیلین، انتقال خون، تصویربرداری داپلر ترانسکرانیال، هیدروکسی اوره و پیوند سلول‌های بنیادی هماتوپویتیک می‌توانند به طور چشمگیری بقای بیماران مبتلا به بیماری سلول داسی را بهبود بخشند و کیفیت زندگی آن‌ها را افزایش دهند، اما درک ما از نقش عوامل ژنتیکی و غیرژنتیکی در توضیح تنوع فنوتیپی شگفت‌انگیز این بیماری مندلی هنوز محدود است. پیش‌بینی بهتر شدت بیماری سلول داسی می‌تواند به درمان و مدیریت دقیق‌تر منجر شود.

فرایند پیوند مغز استخوان نیمه‌مطابق

در این نوع پیوند که به آن پیوند مغز استخوان هاپلواینتاکتسیتی با شدت کاهش یافته گفته می‌شود، مغز استخوان از یک اهداکننده «نیمه‌مطابق»، مانند والدین، خواهر و برادر، فرزند، خواهرزاده، برادرزاده، عمه، دایی یا پسرعمه گرفته می‌شود. این بدان معناست که پروتئین‌هایی که به سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند و در سلول‌های مغز استخوان اهداکننده موجود است، باید حداقل نیمی از آن پروتئین‌ها را با سلول‌های گیرنده هماهنگ کنند تا به عنوان یک تطابق مناسب در نظر گرفته شوند و بدن گیرنده را بعد از پیوند حمله نکند. قبل از پیوند، بیماران با دوزهای پایین شیمی درمانی و تابش کل بدن درمان می‌شوند. پس از پیوند، به آن‌ها داروی سیکلوفسفامید (برای جلوگیری از بیماری پیوند علیه میزبان که در آن سلول‌های ایمنی مغز استخوان اهداکننده به بدن میزبان حمله می‌کنند) و داروهای دیگری تا یک سال داده می‌شود.

نتایج کسب شده از مطالعه

از ۴۲ نفری که در طول آزمایش پیوند مغز استخوان را دریافت کرده بودند، ۹۵٪ دو سال پس از پیوند زنده بودند و ۸۸٪ به‌عنوان درمان‌شده در نظر گرفته شدند و هیچ واقعه‌ای مرتبط با بیماری را تجربه نکردند. این نتایج در شماره ۲۵ فوریه نشریه NEJM Evidence منتشر خواهد شد. نتایج اولیه در دسامبر ۲۰۲۳ در جلسه سالانه انجمن هماتولوژی آمریکا ارائه شد. این آزمایش نشان‌دهنده پیوند بسیار موفق سلول‌های اهداکننده و نرخ‌های بسیار بالا درمان است. دکتر ریچارد جونز، استاد آنکولوژی، مدیر برنامه پیوند مغز استخوان و مدیر مشترک برنامه بیماری‌های خونی در مرکز سرطان کیمل می‌گوید: «نتایج ما با پیوند آلوژنیک به همان اندازه خوب یا بهتر از آن چیزی است که در درمان ژنی مشاهده می‌کنید.» بیشتر افراد مبتلا به بیماری سلول داسی واجد شرایط پیوند هستند که هزینه‌ای به مراتب کمتر از درمان ژنی دارد.

شرایط بیماران شرکت کننده در طرح

دکتر روبرت برودسکی، استاد پزشکی و آنکولوژی در دانشگاه جانز هاپکینز و مدیر بخش هماتولوژی این دانشگاه می‌گوید: «بسیاری از افراد و احتمالاً بیشتر بزرگسالان برای درمان ژنی واجد شرایط نیستند، زیرا نیاز به شیمی درمانی با دوز بالا دارند که افرادی با آسیب‌های اندامی پایان‌دار نمی‌توانند آن را دریافت کنند.» او افزود که احتمال عوارض جانبی طولانی‌مدت نیز احتمالاً در درمان ژنی بیشتر است، از جمله آسیب به ارگان‌ها و خطر لوسمی. یک تصور غلط رایج در پزشکی این است که پیوند برای بیماری سلول داسی نیاز به اهداکننده کاملاً تطابق دارد و می‌تواند منجر به بیماری شدید پیوند علیه میزبان و مرگ و میر بالا شود که این آزمایش و سایر مطالعات نشان داده‌اند که چنین چیزی صحیح نیست. پیوند گزینه‌ای کم‌هزینه‌تر برای مراکز پزشکی و بیماران است. به گفته دکتر برودسکی، با پیوند، بیماران به مدت حدود ۸ روز در بیمارستان هستند، در حالی که برای درمان ژنی این مدت زمان بین ۶ تا ۸ هفته است. همچنین «میانه تعداد انتقال خون برای بیماران تحت درمان ژنی ۵۰ است، در حالی که میانه تعداد انتقال خون پس از پیوند مغز استخوان هاپلواینتاکتسیتی ۶ است. این درمان تقریباً تماماً به‌صورت سرپایی انجام می‌شود.»

تخمین عوارض جانبی حاصل از پیوند

مطالعه‌ای مروری که پیوند مغز استخوان آلوژنیک و درمان ژنی را مقایسه کرده است، نشان می‌دهد که هزینه تخمینی درمان ژنی بین ۲ تا ۳ میلیون دلار است، در حالی که هزینه پیوند حدود ۴۶۷,۷۴۷ دلار است. میانه سن شرکت‌کنندگان در این آزمایش فاز II که بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ انجام شد، ۲۲ سال بود. ۵۹٪ مرد بودند، ۹۲٪ سیاه‌پوست و ۴٪ هیسپانیک بودند. میانگین زمان پیگیری ۳۷ ماه بود. عوارض جانبی شدید به‌طور نادر مشاهده شد که شامل سه شکست پیوند، بیماری پیوند علیه میزبان از نوع متوسط تا شدید (۲۲٪) و دو مرگ در سال اول پس از پیوند (یکی به علت COVID-19) بود. در نهایت اینکه بیماری سلول داسی، یک اختلال دردناک خونی است که در آن سلول‌های قرمز خون به شکل هلال به‌جای دیسک در می‌آیند و معمولاً موجب گرفتگی رگ‌های خونی می‌شود. این بیماری حدود ۱۰۰,۰۰۰ آمریکایی (بیشتر سیاه‌پوست‌ها) را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

پایان مطلب/.