دکتر علیرضا شعاع حسنی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و رئیس مرکز تحقیقات سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی در گفتگو با خبرنگار سایت بنیان گفتند که تیم تحقیقاتی ما در دو زمینه سلول‌های بنیادی پوست و سلول‌های بنیادی چشم در دانشگاه علوم پزشکی ایران با همکاری بیمارستان محب کوثر خدمات سلول درمانی را ارائه می‌دهد.  از سلول درمانی برای بیماری‌های مرتبط با قرنیه استفاده می‌شود. برای این کار از سلول بنیادی پرتوان القایی ipsc استفاده می‌شود، تا این سلول‌ها را به سلول‌های رنگدانه دار شبکیه تمایز داده و در مرحله بعد این سلول‌ها را درکلینیکال ترایال به بیماران AMD تزریق کنیم.AMD مخفف "دژنراسیون ماکولا وابسته به سن" است. این یک بیماری چشمی است که می تواند باعث تاری دید مرکزی یا از دست دادن آن شود. این بیماری شایع در افراد مسن است و معمولاً هر دو چشم را درگیر می کند. این پروژه بزرگی است که در حال حاضردر دانشگاه علوم پزشکی ایران در حال اجراست.

در حال حاضر در کدام مرحله هستید؟

شعاع حسنی در ادامه گفتند درحال حاضر ما سلول‌های  ipsc را تولید کردیم و در حال تولید سلول‌های شبکیه هستیم تا درمرحله بعد این سلول ها را درمرحله حیوانی ارزیابی کنیم و بعد از آن برای شروع مرحله کلینیکال ترایال آماده شویم.

درحال حاضردر سطح جهانی کدام کشورها در این زمینه به مرحله خدمات درمانی رسیده اند؟

شعاع حسنی در پاسخ به این سوال اینطور پاسخ دادند که بیماری AMD (Age-related Macular Degeneration) یک بیماری چشم است که معمولاً در افراد مسن‌تر اتفاق می‌افتد و منجر به کاهش بینایی مرکزی می‌شود. درمان‌های مختلفی برای این بیماری در حال تحقیق هستند و تعدادی از کشورهای مختلف برای کلیینیکال تریال (آزمایش‌های بالینی) در حال پذیرش بیماران هستند. کشورهایی که برای AMD معمولاً کلیینیکال تریال ارائه می‌دهند، شامل موارد زیر هستند: آمریکا: به دلیل پیشرفت‌های تحقیقاتی در حوزه چشم‌پزشکی و وجود موسسات تحقیقاتی برجسته مانند NIH (National Institutes of Health)، یکی از بزرگترین ارائه‌دهندگان تریال‌های بالینی در زمینه AMD است. انگلستان: میزبان بسیاری از تریال‌های بالینی در زمینه درمان بیماری‌های چشمی مانند AMD است، به ویژه با حضور سازمان‌های تحقیقاتی مانند NHS و دانشگاه‌های معتبر. آلمان به عنوان یکی از کشورهایی با فناوری پیشرفته در زمینه پزشکی و چشم‌پزشکی، یکی از مراکز اصلی برای انجام آزمایش‌های بالینی AMD است. فرانسه دارای بیمارستان‌ها و موسسات تحقیقاتی زیادی است که در حال انجام تحقیقات بالینی برای AMD هستند. ژاپن نیز در حال حاضر تریال‌های بالینی مختلفی را برای درمان AMD انجام می‌دهد. کانادا: کانادا همچنین یکی از کشورهای پیشرفته است که در زمینه تحقیق و آزمایش‌های بالینی AMD فعالیت می‌کند.

در ایران خدمات درمانی این بیماری کی آغاز شروع می‌شود؟

شعاع حسنی در این خصوص اظهار داشتند که در ایران ما اولین مرکزی هستیم که فعلاً باید فاز مطالعات حیوانی را انجام بدیم تا بتوانیم وارد کلینیکال ترایال فاز ۱ شویم. بنابراین  اگر که بودجه‌های این کار رو بتوانیم تامین بکنیم در سال آینده مسلماً کلینیکال ترایال فاز ۱ شروع می‌شود.

مشخصات بیماران برای ورود به این طرح چیست؟

شعاع حسنی درادامه به این سوال توضیح کامل دادند و گفتند برای ورود به یک کارآزمایی بالینی سلولی برای بیماری AMD (Age-related Macular Degeneration)، ویژگی‌ها و معیارهای خاصی وجود دارند که به طور معمول برای انتخاب بیماران اعمال می‌شوند. این ویژگی‌ها به نوع درمان سلولی و هدف خاص مطالعه بستگی دارد، اما به طور کلی، می‌توان به ویژگی‌های زیر اشاره کرد. سن بیمار یکی از مهم‌ترین معیارها است، زیرا AMD معمولاً در افراد مسن‌تر رخ می‌دهد. در بیشتر کارآزمایی‌ها، حداقل سن 50 یا 55 سال به عنوان شرط اولیه در نظر گرفته می‌شود، اما ممکن است در برخی از کارآزمایی‌ها این حد سنی متفاوت باشد.مرحله بیماری در بیماران باید در یکی از مراحل خاص بیماری قرار داشته باشند. برای کارآزمایی‌های سلولی، معمولاً این افراد باید در مراحل پیشرفته‌تر بیماری (مانند Dry AMD یا Wet AMD) باشند که به دلیل تخریب شدید ماکولا نیاز به درمان‌های نوین مانند درمان سلولی دارندارند. شواهد تایید شده آسیب ماکولا در بیماران باید شواهد واضحی از آسیب به ماکولا (قسمت مرکزی شبکیه) داشته باشند که معمولاً از طریق اسکن OCT (توموگرافی همبستگی نوری) یا سایر آزمایشات چشم پزشکی تایید می‌شود. ویژگی‌های نوری شبکیه در بیمارانی که در کارآزمایی‌های سلولی برای AMD شرکت می‌کنند، باید ویژگی‌های خاصی در شبکیه چشم خود داشته باشند، مانند کاهش تراکم شبکیه یا تغییرات بافتی که توسط تکنیک‌های تصویربرداری دیده می‌شود. سلامت عمومی مناسب در بیماران باید سلامت عمومی مناسبی داشته باشند تا بتوانند درمان‌های سلولی را تحمل کنند. این شامل عدم وجود بیماری‌های جدی یا وضعیت‌های پزشکی است که ممکن است با درمان سلولی تداخل داشته باشند. عدم وجود اختلالات چشمی غیرمرتبط در بیمارانی که سایر اختلالات چشمی دارند (مانند گلوکوم یا بیماری‌های دیگری که می‌توانند بر نتیجه درمان تاثیر بگذارند) معمولاً از ورود به کارآزمایی‌ها حذف می‌شوند. آزمایش‌های قبل از درمان به طور معمول، قبل از ورود به یک کارآزمایی بالینی سلولی برای AMD، بیماران باید آزمایش‌هایی مانند اسکن OCT, آزمون میدان دید, آزمون‌های بینایی (مثل اندازه‌گیری توانایی دید در شب) و ارزیابی سایر پارامترهای چشمی را پشت سر بگذارند. پاسخ به درمان‌های قبلی برخی کارآزمایی‌ها ممکن است بیمارانی را بپذیرند که درمان‌های معمول مانند داروهای ضد VEGF (مثل آواستین، لوسنتیس یا پگاپتانیب) را جواب نداده‌اند. در این حالت، درمان سلولی به عنوان یک گزینه جدید معرفی می‌شود. عدم داشتن شرایط خاص پزشکی در بیماران شرایطی مانند بیماری‌های سیستمیک شدید (قلبی، کبدی، کلیوی و غیره) که ممکن است درمان سلولی را غیرممکن یا خطرناک کنند، می‌تواند موجب رد بیماران شود.

پیام آخر

شعاع حسنی در آخر گفتند که درمجموع کار سلول درمانی هزینه بر هست مسلماً کمک بیشتری از نهادهای دولتی در سطح بالای وزارتخانه به دانشگاه لازم است تا بتواند این پروژه‌ها را همپای جهانی پیش ببرد. امیدوارم که مسئولین بودجه بیشتری را برای این کارهای نوین تخصیص دهند. تا ایران در این حوزه ها از سایر کشورها عقب نیافتد.

پایان مطلب/.