به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بنیان، فلج اطفال، بیماری ویروسی خطرناکی که می‌تواند منجر به فلج و حتی مرگ شود، برای سال‌ها تهدیدی جدی برای سلامت عمومی در سرتاسر جهان بود. با‌این‌حال، موفقیت واکسیناسیون گسترده در دهه‌های گذشته، پیشرفت‌های عظیمی را در کاهش این بیماری در بسیاری از کشورهای جهان ایجاد کرده است. با‌این‌وجود، واکسن‌های کنونی پولیو همچنان چالش‌هایی از جمله مشکلات پایداری، هزینه‌های تولید، و مشکلات مرتبط با ایمنی دارند که محققان در تلاشند تا با توسعه واکسن‌های جدیدتر و بهبود یافته، این مشکلات را حل کنند. یکی از جدیدترین پیشرفت‌ها در این زمینه، استفاده از سیستم‌های بیان نوترکیب برای تولید ذرات شبه‌ویروسی پایدار است که به‌عنوان یک واکسن نسل جدید پولیو در نظر گرفته می‌شود.

پیشرفت‌های اخیر در تولید واکسن‌های فلج اطفال

محققان به‌تازگی موفق به تولید ذرات شبه‌ویروسی از ویروس پولیو به‌وسیله سیستم‌های بیان نوترکیب شده‌اند که علاوه‌بر پایداری بالا، ایمن‌زایی بسیار قوی‌تری از واکسن‌های معمولی فلج اطفال دارند. این ذرات شبه‌ویروسی که به‌طور مصنوعی تولید می‌شوند، به‌طور مشابه با ویروس واقعی پولیو عمل می‌کنند اما فاقد توانایی تکثیر و ایجاد بیماری هستند. تولید این ذرات با استفاده از تکنولوژی‌های نوترکیب، نه‌تنها مزایای پایداری حرارتی و هزینه پایین‌تری نسبت به واکسن‌های موجود دارد، بلکه می‌تواند واکنش‌های ایمنی بیشتری را در برابر همه سروتیپ‌های پولیو ایجاد کند.

در گذشته، واکسن‌های پولیو عمدتاً به دو صورت غیرفعال و زنده ضعیف شده تولید می‌شدند. واکسن‌های غیرفعال شده که به‌طور معمول با نام واکسن IPV شناخته می‌شوند، شامل ویروس‌هایی هستند که کشته شده‌اند و به‌طور ایمن در بدن انسان واکنش ایمنی ایجاد می‌کنند. این واکسن‌ها معمولاً در مناطق پیشرفته تولید و توزیع می‌شوند و برای جلوگیری از بروز عوارض ناشی از فلج اطفال بسیار مؤثر هستند. اما در مناطقی که امکان دسترسی به واکسن‌های سردخانه‌ای محدود است، پایداری پایین این واکسن‌ها یک چالش بزرگ به حساب می‌آید. واکنش ایمنی در واکسن‌های زنده ضعیف شده، مانند واکسن OPV، از نوعی دیگر است. این واکسن‌ها با استفاده از ویروس ضعیف‌شده قادر به تکثیر در بدن فرد هستند و به‌طور طبیعی ایمنی بلندمدت در برابر ویروس پولیو ایجاد می‌کنند. با‌این‌حال، در برخی موارد، این واکسن‌ها ممکن است باعث عوارض جانبی شوند، به‌ویژه در مناطق با شرایط بهداشتی ضعیف که احتمال تماس با ویروس‌های ضعیف‌شده زیاد است.

مقایسه واکسن‌های جدید و واکسن‌های قبلی فلج اطفال

مقایسه واکسن‌های جدید که بر اساس ذرات شبه‌ویروسی پایدار ساخته شده‌اند با واکسن‌های قدیمی مانند IPV وOPV می‌تواند نگاهی جامع به مزایا و معایب هر یک ارائه دهد. یکی از بزرگترین مشکلات واکسن‌های سنتی، به‌ویژه IPV، پایداری آن‌ها است. این واکسن‌ها نیاز به نگهداری در دماهای بسیار پایین دارند تا مؤثر باشند. در مناطقی که زیرساخت‌های سرمایشی محدود است، این مسأله می‌تواند به چالش بزرگی تبدیل شود. واکسن‌های مبتنی بر ذرات شبه‌ویروسی که اخیراً تولید شده‌اند، از پایداری حرارتی بهتری برخوردار هستند و می‌توانند در دماهای بالاتر و شرایط گرم‌تری بدون از دست دادن کارایی نگهداری شوند. از طرف دیگر، واکسن‌های OPV که به‌طور گسترده در کشورهایی با منابع محدود استفاده می‌شوند، توانسته‌اند به‌طور مؤثری در کاهش شیوع پولیو کمک کنند. با‌این‌حال، یکی از مشکلات اصلی این واکسن‌ها خطر بروز موارد فلج اطفال مرتبط با واکسن (VAPP) است که می‌تواند در برخی موارد باعث شیوع بیماری در جمعیت‌های واکسینه‌نشده شود. واکسن‌های جدید مبتنی بر ذرات شبه‌ویروسی به‌دلیل عدم توانایی تکثیر در بدن انسان، به‌طور بالقوه خطر VAPP را کاهش می‌دهند.

پیشرفت در فناوری‌های تولید واکسن فلج اطفال

در سال‌های اخیر، فناوری‌های نوین تولید واکسن‌ها به‌ویژه در زمینه واکسن‌های پولیو دستخوش تحولاتی شگرف شده است. تولید واکسن‌های نسل جدید از جمله واکسن‌های مبتنی بر ذرات شبه‌ویروسی، به محققان این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به استفاده از ویروس‌های زنده یا کشته‌شده، ایمنی موثری علیه بیماری ایجاد کنند. این نوع واکسن‌ها می‌توانند در مقایسه با واکسن‌های قبلی، علاوه‌بر پایداری بالا و کارایی بیشتر، خطرات کمتری برای سلامت عمومی داشته باشند و در مناطق با زیرساخت‌های ضعیف یا شرایط آب‌وهوایی مختلف مورد استفاده قرار گیرند.

تأثیر واکسن‌های شبه‌ویروسی بر واکنش‌های ایمنی بدن

واکنش ایمنی بدن به واکسن‌های مبتنی بر ذرات شبه‌ویروسی در مطالعات اخیر نتایج امیدوارکننده‌ای داشته است. این واکسن‌ها به‌طور مؤثرتر از واکسن‌های معمولی می‌توانند آنتی‌بادی‌هایی تولید کنند که بدن را در برابر ویروس پولیو محافظت می‌کنند. همچنین، این واکسن‌ها می‌توانند همزمان ایمنی چندجانبه‌ای را در برابر تمامی سروتیپ‌های پولیو ایجاد کنند که این ویژگی آن‌ها را از سایر واکسن‌های موجود متمایز می‌کند. بدین ترتیب، واکسن‌های جدید می‌توانند یک راهکار مؤثر برای ریشه‌کن کردن کامل فلج اطفال در سطح جهانی باشند.

چالش‌های پیش‌روی واکسن‌های جدید فلج اطفال

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در تولید واکسن‌های جدید پولیو، همچنان چالش‌هایی وجود دارد که باید برطرف شوند. یکی از این چالش‌ها، مقیاس تولید و هزینه‌های مرتبط با تولید انبوه این واکسن‌ها است. علاوه‌بر‌این، برای تایید کامل ایمنی و اثربخشی این واکسن‌ها، نیاز به انجام آزمایش‌های بالینی بیشتر و زمان بیشتری است. هرچند که نتایج اولیه بسیار مثبت بوده، ولی برای تضمین ایمنی و کارایی طولانی‌مدت این واکسن‌ها، تحقیقات بیشتری لازم است. به همین دلیل، پژوهشگران باید تلاش کنند تا این واکسن‌ها را به شیوه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر تولید کنند تا دسترسی به آن‌ها در کشورهای کم‌درآمد نیز امکان‌پذیر باشد.

ویژگی‌های منحصر به فرد واکسن‌های نسل جدید

ذرات شبه‌ویروسی تولیدشده به‌وسیله سیستم‌های بیان نوترکیب نه‌تنها از نظر پایداری مزایای چشمگیری دارند، بلکه می‌توانند واکنش‌های ایمنی مؤثری را در بدن ایجاد کنند. این ذرات، مشابه ویروس واقعی پولیو، قادر به تحریک تولید آنتی‌بادی‌ها هستند و از آنجا که شامل تمام ویژگی‌های ساختاری ویروس اصلی هستند، واکنش ایمنی گسترده‌تری در برابر همه سروتیپ‌های پولیو ایجاد می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود که واکسن‌های جدید حتی از واکسن‌های OPV و IPV نیز مؤثرتر عمل کنند.

نتایج مطالعات و واکنش‌های ایمنی

در مقایسه با واکسن‌های سنتی، واکسن‌های مبتنی بر ذرات شبه‌ویروسی توانسته‌اند پاسخ‌های ایمنی بسیار قوی‌تری از خود نشان دهند. مطالعات نشان داده‌اند که این واکسن‌ها می‌توانند ایمنی بلندمدت و چندسطحی در برابر پولیو ایجاد کنند که مشابه یا حتی بهتر از واکسن‌های موجود است. همچنین، این واکسن‌ها از پایداری بهتری در برابر تغییرات دما و شرایط محیطی برخوردارند و می‌توانند در مناطق گرمسیری و کم‌برخوردار بدون نیاز به زنجیره سرد نگهداری شوند.

چشم‌انداز آینده واکسن‌های فلج اطفال

با توجه به مزایای فراوان واکسن‌های مبتنی بر ذرات شبه‌ویروسی، به نظر می‌رسد که این واکسن‌ها می‌توانند به‌عنوان نسل بعدی واکسن‌های پولیو در سطح جهانی معرفی شوند. تحقیقات بیشتر برای بهبود تولید و کاهش هزینه‌ها، همراه با آزمایش‌های بالینی گسترده، می‌تواند به توسعه واکسن‌های نسل جدیدی منجر شود که به‌طور مؤثر در برابر پولیو مقاوم‌سازی کنند. این تحولات می‌توانند به حل بسیاری از مشکلات بهداشتی جهان کمک کنند و گامی دیگر به‌سوی ریشه‌کن کردن کامل فلج اطفال بردارند.

نتیجه‌گیری

واکسیناسیون پولیو همواره یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای بهداشت عمومی در تاریخ بشر بوده است. واکسن‌های جدید مبتنی بر ذرات شبه‌ویروسی با ویژگی‌های خاصی مانند پایداری بالاتر، ایمن‌زایی بهتر، و کاهش خطر عوارض جانبی می‌توانند به‌عنوان گزینه‌ای نوین در مقابله با فلج اطفال مطرح شوند. این واکسن‌ها با امکان استفاده در شرایط مختلف آب‌وهوایی و با هزینه پایین‌تر می‌توانند به مبارزه جهانی علیه پولیو کمک کنند و گامی بزرگ در جهت ریشه‌کن کردن این بیماری بردارند.

پایان مطلب./