خانم دکتر زهرا شیری محقق پسادکتری و مدیر پروژه سلول درمانی بیماری پارکینسون در پژوهشگاه رویان در گفتگو با خبرنگارسایت بنیان از نتایج کسب شده و روند پیشبرد پروژه سلول درمانی بیماری پارکینسون خبر دادند و گفتند که من شش سال پیش که به این تیم پیوستم، این پروژه یک کار تحقیقاتی دانشجویی بود و سلول‌ها به اصطلاح با کیفیت تحقیقاتی تولید شده بودند. بنابراین در این مدت ما این سلول‌های پیش ساز مولد دوپامین را برای درمان بیماران پارکینسون که با کیفیت تحقیقاتی موجود بود با  مقداری تغییرات در پروتکل تمایزی و تولید آنها با کیفیت مورد نظر و با شاخص‌هایی که مد نظر سازمان غذا و دارو بود تولید کردیم.

نتایج فاز حیوانی را توضیح می‌فرمایید؟

بعد از تولید این سلول‌ها با شرایط استاندارد، سلول‌ها را در مدل حیوانی جوندگان و هم در میمون تست کردیم تا از نظر ایمنی و اثر بخشی از سلول‌ها آنها را ارزیابی کنیم. در مدل حیوانی موش تا هشت ماه بعد از پیوند حیوانات را دنبال کردیم ارزیابی کردیم تا از نظر اینکه پیوند سلول‌ها سمیتی برای میزبان هم در سطح خون، هم در سطح ادرار و هم در سطح بافت‌های دیگر حیوان ایجاد کرده  است یا خیر ارزیابی کنیم. در مرحله بعد از لحاظ تومورزایی ارزیابی‌ها را انجام دادیم تا بررسی کنیم که آیا در محل پیوند یا جای دیگر بدن حیوان توده ای تشکیل شده است و حتی از لحاظ محل پیوند که آیا تنها در داخل مغز هستند و یا به اندام‌های دیگر راه پیدا کردند یا خیر. نتایج نشان داد که ارزیابی‌ها ایمن بوده است و هیچ موردی از تومورزایی و توزیع زیستی سلول خارج از مغزی که محل پیوند بود مشاهده نشد. در مجموع اینکه نتایجی که در این ارزیابی در مقایسه با گروه کنترل انجام شد تفاوت معنی‌داری نداشته و تمام نتایج تاییدیه گرفتین شروع فاز اول کارآزمایی بالینی را دریافت کرد.

توضیحی در خصوص بیماری پارکینسون بفرمایید؟

بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی پیش‌رونده است که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد و موجب مشکلاتی در حرکت، تعادل و هماهنگی بدن می‌شود. این بیماری به‌طور عمده به علت کاهش تولید یک ماده شیمیایی به نام دوپامین در مغز بروز می‌کند. دوپامین نقش مهمی در کنترل حرکت‌ها دارد، بنابراین وقتی سطح دوپامین کاهش می‌یابد، حرکات بدن دچار اختلال می‌شود. بیماری پارکینسون معمولاً در افراد بالای 60 سال رخ می‌دهد، اما در برخی موارد ممکن است در سنین جوانی هم شروع شود. علت دقیق پارکینسون هنوز به‌طور کامل شناخته نشده است، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد. در حال حاضر درمان قطعی برای پارکینسون وجود ندارد، اما داروها و روش‌های درمانی مختلف می‌توانند به کنترل علائم بیماری کمک کنند.

اهمیت روش سلول درمانی در بیماری پارکینسون چیست؟

بیماری پارکینسون روش‌های درمانی روتینی دارد که انجام می‌شود و حالا ضرورت بکارگیری روند سلول درمانی برای این بیماری تخریب سلول‌های عصبی وابسته به سن به این خاطر است که سلول‌های مولد دوپامین داخل ناحیه جسم سیاه به مرور از بین می‌روند و وقتی عمده این سلول‌ها از بین رفتند، علائم مشخصه این بیماری مانند لرزش در حال استراحت، کندی حرکت و سفتی عضلات را می‌توان در بیماران شناسایی کرد. برای کنترل این علایم یک سری علائم غیر حرکتی مانند علائم شناختی در مشکل خواب و بلع و دفع هم این بیماران که همه ناشی از کاهش ترشح دوپامین از سلول‌های ازبین رفته در این ناحیه است. وقتی دوپامین ترشح نشود، مغز نمی‌تواند حرکات را تعدیل بکند و حرکات خشن و حرکات ناموز دیده می‌شود. در این موارد جتی مصرف داروه از هم نمی‌تواند دوپامین را جایگزین بکند. کار دیگر که برای بیمار خیلی آزاردهنده است قراردادن الکترود در مغز بیمار است تا بتوان با تحریک‌های الکتریکی، بیان این کمبود دوپامین را جایگزین بکنند. ولی این روش ایرادات زیادی دارد که باعث شده است خیلی تاثیر درمانی نداشته باشد. بنابراین تمامی این روش‌ها سبب درمان‌ قطعی نمی‌شوند و به صورت موقت یه سری علایم را کاهش میدهند. بنابرای برای برخورداری از یک روش درمان واقعی و طولانی، جایگزین کردن سلول‌های از بین رفته با پیوند سلول‌های مولد دوپامین است.

نوع سلول‌های بکاررفته چیست و با چه مراکزی همکاری دارید؟

این سلول‌ها می‌تواند از هردو منشا رویانی انسانی و از منشا القایی پرتوان باشد. پایه گذار و رهبر این تیم آقای دکتر حسین بهاروند هستند که پایه گذار این کار بودند و برای این کار با همکاران بالینی از علوم پزشکی ایران و علوم پزشکی شیراز به صورت دو مرکزی قرار است کار بالینی را شروع بکنیم.

شرایط بیماران برای ورود به طرح چیست؟

بیماران باید با پارت متوسط پیشرفته یک سری علائم خاصی را باید ببینید همچن پاسخگویی نسبی داشته باشند مشکلات دیگه قلبی عروقی نداشته باشند تا بتوانند با مطالعه همراهی کنند و همینطور بتوانند بیهوشی و جراحی را تحمل بکنند و رنج سنی هم باید ۵۰ تا ۷۰ سال باشدچون بیمارایی که تو سن پایین تر علایم رو بروز میکنند عموما مشکل ژنتیکی باعث بروز این بیماری در انها می‌شود.

چه کشورهایی عرضه کننده سلول درمانی در سطح دنیا هستند؟

در این خصوص در حال حاضر سلول درمانی برای بیماری پارکینسون در هیچ جای دنیا عرضه نمی‌شود ولی الان چند کشور آمریکا، سوئد، انگلیس، چین، استرالیا، ژاپن و کره جنوبی دارند کارآزمای بالینی انجام می‌دهند.

پیام آخر

تیم این پروژه مدت ۱۵ سال هست که دارند  برای تولید این سلول‌های قابل پیوند به بیمار زحمت می‌کشند و فراز و نشیب‌های زیادی رو پشت سر گذاشتند ولی تمام این مدت با انگیزه اینکه این خدمات را به بیماران کشورمان ارائه دهند و این امید را در دل جوانان ایجاد کنند، تمام سختی‎های را تحمل کردند تا بتوانند این پژوهش را به بالین و برای درمان بیماران برسانند.

پایان مطلب/.